Nederland aan de slag met het Nagoya Protocol
Voor het verzamelen of verkrijgen en meenemen van zaden, planten en andere levende organismen uit andere landen gelden internationale regels. Het doel is om de toegang tot genetische rijkdommen goed te regelen en een eerlijke verdeling van voordelen die uit het gebruik daarvan voortvloeien te bevorderen.
De regels zijn vastgelegd in het Nagoya Protocol en zijn door de Europese Unie verwerkt in de Verordeningen EU 511/2014 en EU 2015/1866.Gebruikers moeten onderzoeken of het land van oorsprong van de genetische rijkdom regels op de toegang heeft ingesteld. Zo kunnen gebruikers verplicht worden om met de leverancier eerlijke afspraken te maken betreffende de voordelen die voortvloeien uit het gebruik van de genetische rijkdom of traditionele kennis die betrekking heeft op deze genetische rijkdom.
Wat regelt de Nederlandse wet?
In april 2016 is de Wet implementatie Nagoya Protocol in werking getreden. De wet regelt de rechtstreekse werking van de Europese verordeningen. Specifiek wijst ze de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit aan als toezichthouder en het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland van Wageningen UR als nationaal contactpunt voor toegang en verdeling van voordelen. De wet wijst de strafbare feiten aan. Er kunnen herstelmaatregelen worden opgelegd, zoals het alsnog verkrijgen van toegangsdocumenten. Als dit niet lukt, kan men gedwongen worden om het gebruik te beëindigen. Op overtredingen staat een maximale gevangenisstraf van 6 jaar.
Gebruik van genetische rijkdommen
Sommige planten, dieren, bacteriën en schimmels hebben interessante eigenschappen die gebruikt kunnen worden voor geneesmiddelen, cosmetica en in de landbouw. Deze zogeheten genetische rijkdommen zijn aantrekkelijk voor commerciële toepassingen door bedrijven. Onderzoek en gebruik kan kennis of winst opleveren bijvoorbeeld wanneer een plant de basis levert voor een succesvol medicijn. Gebruikers van genetische rijkdommen zijn onder andere plantenveredelingsbedrijven, fokkerijbedrijven, cosmeticabedrijven biotechnologiebedrijven, maar ook burgers die hobbymatig planten veredelen kunnen als gebruikers worden gezien.
Wat betekent dit voor gebruiker?
Gebruikers moeten zorgvuldig te werk gaan bij het gebruik van genetische rijkdommen en uitzoeken wat de regels van het bronland zijn. Van genetisch materiaal onder het Nagoya Protocol moet informatie verzamelen worden (tracking en tracing van het materiaal) en dit moet 20 jaar worden bewaard.
Op een bepaald moment moet een zorgvuldigheidsverklaring worden ingediend. Dat moet gedaan worden als de subsidie is ontvangen voor onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van genetisch materiaal dat onder het Nagoya Protocol valt, of wanneer op basis van zulk materiaal een product op de markt gebracht wordt. De verklaring wordt afgelegd bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.
Meer informatie
Gebruikers van genetisch materiaal waarop - mogelijk - verplichtingen in het kader van het Nagoya Protocol rusten kunnen terecht bij het nationaal contactpunt: www.absfocalpoint.nl/nl. Informatie over landen, regels die zij stellen, internationale certificaten van naleving, etc. staat op het Access en Benefit-sharing Clearing-house: https://absch.cbd.int/. Daar zijn de contactgegevens van de nationale contactpunten per land te vinden.