Persconferentie na ministerraad 22 april 2016

Mediatekst | 22-04-2016

Inleidend statement minister-president Rutte:

Vanochtend heb ik de Indonesische president Widodo op het Catshuis ontvangen voor een werkontbijt, samen met de ministers Koenders, Ploumen, Bussemaker en Schultz en een aantal van hun Indonesische collega's. Dat bezoek maakte onderdeel uit van een breder bezoek aan Europese landen, vooral ook gericht op het aanhalen van de economische banden, die economische relaties te versterken. Waarbij Nederland een buitengewoon belangrijke partner is voor Indonesië. Natuurlijk onze gezamenlijke geschiedenis, die brengt met zich mee dat er veel sterke banden zijn, zeker ook naast de economie ook politiek en cultureel. Maar we zien tegelijkertijd dat Indonesië ook naar de toekomst toe zeer geïnteresseerd is in Nederland, omdat zij hun maritieme ambities hebben. En wij kunnen tijdens dit bezoek heel goed laten zien wat wij op het gebied van kustbescherming, op het gebied van havens aanleggen, diepzeehavens, et cetera, wat wij in huis hebben. Daarom is hij ook vanmorgen na het bezoek aan het Catshuis met Melanie Schultz naar Rotterdam gegaan. Daar worden bezoeken gebracht aan de Rotterdamse haven, geïnformeerd over havenontwikkeling, de maritieme sector, maar ook over waterveiligheid en, inderdaad, kustverdediging. En vanmiddag spreekt de president met Nederlandse CEO's tijdens een Business Forum hier in Den Haag. Daarbij is ook minister Ploumen aanwezig. En daar zullen ook contracten en overeenkomsten worden getekend tussen het Nederlandse bedrijfsleven en Indonesische bedrijven. Allemaal ten teken van de goede betrekkingen. Uiteindelijk zijn dit soort bezoeken belangrijk. Vandaag de Indonesische president, gisteren een bezoek van een Duitse regeringsdelegatie aan Eindhoven. Ook daar grote nadruk op de economische relatie, de innovatie: hoe kunnen we als meest verbonden regio na Canada-Verenigde Staten, de op één na sterkst verbonden regio ter wereld, Nederland-Duitsland, hoe kunnen wij daar verder groei met elkaar veroorzaken? En u weet, in Nederland, 30% van ons geld verdienen wij in het buitenland. Dus ontzettend belangrijk. En 2 miljoen van onze banen zijn direct afhankelijk van het feit dat wij internationaal actief zijn.

Goed, dan deze week. We zien dat de werkloosheid verder ietsjes is gedaald. Er waren in maart 574.000 mensen werkloos, dat is 6,4% van de beroepsbevolking. In februari 2014 was er nog een piek op bijna 700.000, dat was toen 7,9% van de beroepsbevolking. En we zien dus dat vanaf maart 2014 die werkloosheid stap voor stap afneemt. Dus wat dat betreft zitten we op de goede weg. Tegelijkertijd zien we ook dat er een enorme toename is van het aantal banen. Gemiddeld komen er nu 9.000, en als je naar de afgelopen paar maanden kijkt misschien zelfs wel 10.000 banen per maand bij. Dat zijn grote aantallen. Dat die werkloosheid dan iets minder daalt heeft ermee te maken dat er ook veel mensen nu op de arbeidsmarkt komen die zich hadden afgemeld voor die arbeidsmarkt. Die zeggen 'nou, we zien weer mogelijkheden, we gaan aan de slag'. Dus ook goed nieuws. Tegelijkertijd: we zijn er nog niet. We moeten echt ook de komende tijd vreselijk hard blijven werken om, nu de economie aantrekt, ervoor te zorgen dat er verdere banen bij komen, dat de werkloosheid daalt. En daarvoor was ook weer nodig wat we gisteren hebben gedaan. We hebben toen als kabinet, in nauwe samenwerking met sociale partners, een pakket gepresenteerd met aanvullende maatregelen om een aantal knelpunten op die arbeidsmarkt weg te nemen. Bijvoorbeeld voor seizoensarbeid. Daar worden de regels voor tijdelijke contracten versoepeld. Dat was een klacht van bedrijven bijvoorbeeld in de land- en tuinbouw, maar ook in de recreatiesector. Zeg maar sectoren die direct ook te maken hebben met het weer, zou je kunnen zeggen. Maar tegelijkertijd kijken we ook naar de regels, die passen we aan waar betreft de transitievergoeding voor zieke werknemers. En, ook belangrijk, een wens ook van de Kamer: het minimumjeugdloon, dat wordt verhoogd. Jongeren van 22 en uiteindelijk ook van 21, die krijgen recht op het volwassene minimumloon. Ik denk dat het een goed pakket is. Belangrijk om daarmee een aantal knelpunten op te lossen. Niet dat dit nou hét antwoord is op de verdere noodzaak van daling van de werkloosheid, maar het draagt er wel aan bij, naast alle andere dingen die we aan het doen zijn om onze economie verder te versterken.

Vrijheid van meningsuiting

HEYMANS (RTL)
Meneer Rutte, maakt u zich zorgen over de vrijheid van meningsuiting in Nederland?

RUTTE
Nee, als ik u zo zie, nee.

HEYMANS
Nee, maar als de Turkse lange arm zelfs Nederland bereikt via een oproep van het Turkse consulaat, dan worden wij toch wel aangetast. Althans, kun je voorstellen dat er mensen zijn die bevreesd zijn nog iets over Erdogan te zeggen?

RUTTE
U raakt aan een heel belangrijk onderwerp. De vrijheid van meningsuiting is een essentieel onderdeel van onze Westerse samenleving, van onze Nederlandse samenleving. Daar hebben wij natuurlijk eeuwenlang voor gestreden, verlichting, humanisme, de grondwet, de gelijkheid van man en vrouw, homo-hetero, blank en zwart, de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst. Dat is ook de reden dat het signaal gisteren ons sterk bevreemde, wat kwam uit het Turkse consulaat, aanleiding is geweest om de Nederlandse ambassadeur in Ankara protest te laten aanteken bij de Turkse autoriteiten. Dat heeft ook plaatsgevonden vanochtend. In Nederland kan iedereen - u,  ik, iedereen - die zich beledigd voelt, want dat kan, je kunt je beledigd voelen, de vrijheid van meningsuiting van de ander kan ertoe leiden dat je aangifte doet bij het Openbaar Ministerie, dat kan iedereen doen, daar kijkt het Openbaar Ministerie dan naar en daar hebben we gewoon wetten voor in Nederland, maar daar hebben we de Turken niet bij nodig.

HEYMANS
Maar de Turken zouden zelf dus ook een beroep op de rechter kunnen doen als ze zich beledigd voelen?

RUTTE
Iedereen kan een beroep op de rechter doen, dat is gewoon de wet. Maar dat was niet de kwestie hier. De kwestie hier was dat er een gerucht ging dat dat Turkse consulaat bezig was om… het leek een soort kliklijn.

HEYMANS
Het was geen gerucht?

RUTTE
In ieder geval, later hebben ze het ontkent. Dus het beeld nu is, het consulaat heeft inmiddels te kennen gegeven dat er sprake was van een misverstand. Ik denk dat het goed is dat die oproep ook is teruggenomen. Maar het blijft belangrijk om te zeggen dat wij zo'n ontwikkeling niet de juiste vinden.

HEYMANS
Dat gesprek van de Nederlandse ambassadeur in Ankara, hoe is dat verlopen?

RUTTE
Daar kan ik geen mededelingen over doen anders dan de formele mededeling dat wij protest hebben aangetekend.

HEYMANS
Maar de kou is uit de lucht?

RUTTE
Dat kan ik zo niet zeggen. Het consulaat heeft inmiddels die oproep teruggenomen, dat is denk ik belangrijk. Er is protest aangetekend, in het diplomatieke verkeer betekent dat dat wij onze opvatting hebben overgebracht aan de Turkse autoriteiten in de hoofdstad, in Ankara. In combinatie met het feit dat die oproep is teruggenomen is dit natuurlijk een belangrijk feit. Maar in de kern gaat het hier wel ergens over, namelijk over onze vrijheid van meningsuiting.

HEYMANS
Maar is er nu wel of niet zand erover?

RUTTE
Dat kan je zo niet zeggen, we zullen nu moeten kijken hoe het zich ontwikkelt, of zich dit niet nog een keer herhaalt. Als het hierbij blijft, als blijkt dat zij daadwerkelijk die oproep helemaal terugtrekken en geen sprake is van kliklijnen, van andere zaken die in strijd zijn met onze manier van leven, met onze normen en waarden, ja, dan is dit uit de wereld. Maar dat zal ook nu, the proof of the pudding zal ook wel in de eating zitten hier.

BREEDVELD (NOS)
Begrijpt u de ophef in Nederland en op de sociale media over die kliklijn?

RUTTE
Uiteraard, want je zult maar een Turk zijn in Nederland en denken ik wil misschien naar Turkije; kan ik er nog wel heen, ik heb misschien wel eens een keer iets lelijks gezegd over de president? Nou, als alle Nederlanders die iets over mij zeggen niet meer terug naar Nederland kunnen dan wordt hier heel stil.

BREEDVELD
Er zijn heel veel cabaretiers die dus nu bewust ervoor kiezen om Erdogan te beledigen, snapt u dat?

RUTTE
Dat is aan cabaretiers, ik ga niet hier de hele cabaretwereld zitten te becommentariëren. Iedereen mag zeggen wat hij wil, er zijn grenzen in de wet, je mag niet aanzetten tot geweld tegen een ander, en er is ook in de wet geregeld dat als u of ik ons beledigd voelen dat we naar de rechter kunnen. Maar ik ga niet iedere uiting van een cabaretier beoordelen want ik kan…mijn smaak kan een andere zijn dan van die cabaretier. Dus ik zal daar, en u zult daar misschien net weer iets anders van vinden, ook dat is vrijheid van meningsuiting, ik mag er ook weer iets van vinden. De vraag hier is aan de orde: mag die cabaretier zeggen wat hij wil. En dan is het uiteindelijk aan de wet, en het Openbaar Ministerie is daar natuurlijk eerste aangelegen om te kijken of het te ver gaat, om daar eventueel maatregelen te nemen als er aangifte wordt gedaan.

BREEDVELD
Nu heeft Nederland, en met name Europa als geheel, natuurlijk een tamelijk precaire relatie met Turkije, er is sprake van een afhankelijkheid. Heeft u bijvoorbeeld in dat verband nog contact met cabaretiers van joh, beetje rustig aan.

RUTTE
Nee zeg, ben gek geworden, natuurlijk niet. We hebben gewoon een vrij land. Jongens, we hebben echt met elkaar iets opgebouwd, iets heel bijzonders. Er zijn niet veel landen in de wereld waar democratie is, waar iedereen kan gaan stemmen, waar je van alles van iedereen kan vinden. Dat openbare debat is belangrijk, want als je het niet in het openbaar doet dan gebeurt het allemaal in het stiekeme. En dan kan je daar met elkaar ook niet echt over praten. Dus ook extreme opvattingen kunnen in Nederland gehoord worden. Nogmaals, als ze zo ver gaan dat je zegt ik zet aan tot geweld of iets anders tegen iemand anders wat te ver gaat, dan zijn er de grenzen in de wet aangegeven. Maar die grenzen liggen heel ruim, je kunt behoorlijk ver gaan. En nogmaals, er is altijd nog de derde macht, de rechterlijke macht, om daar uitspraak in te doen op basis van de wet. Maar laten we dit alsjeblieft, alsjeblieft jongens, loskoppelen van het feit dat wij afspraken maken met andere landen, ook buiten de Europese Unie, ook landen die misschien niet in alle opzichten voldoen aan onze opvattingen over rechtstaat of democratie. Wij maken afspraken met landen over de hele wereld, maar dat kan er toch nooit toe leiden dat je concessies doet aan je kernwaarden, dat gaan we niet doen.

BREEDVELD
De Tweede Kamer…U bent heel uitgesproken over die vrijheid van meningsuiting, de Tweede Kamer…

RUTTE
Dit raakt mij omdat dit, ik bedoel ik zal niet, even heel dramatisch om te zeggen: hiervoor zit ik in de politiek, maar het is wel een van de redenen die mij drijft. Omdat ik heb gezien wat er gebeurt, met de cabaretiers bijvoorbeeld, Nekschot een aantal jaar geleden toen ik nog in de oppositie zat. Die dacht ik kan dit niet doen en op een gegeven moment, toen ik met de man sprak, dat kan alleen telefonisch in zijn geval, uiting gaf aan hoe zeer je dat ook belemmeren in je vrijheid van meningsuiting omdat je rekening gaat houden. Kijk, vrijheid van meningsuiting heeft zijn begrenzingen, ook in je eigen opvoeding, in wat je redelijk vindt, in hoe ver je kan gaan. Dat is vooral in de mensen zelf. Maar dat moet vooral liggen in je eigen opvattingen over beschaving, over goede omgangsvormen. Bij cabaretiers zal die weer ergens anders liggen dan bij andere deelnemers aan het maatschappelijk verkeer. Maar die liggen heel ruim. En het laatste wat je moet willen is dat een ander land, of u of ik zelfs, die grenzen gaan aangeven. Tenzij je je persoonlijk beledigd voelt, persoonlijk bedreigd voelt, dan ga je naar de rechter.

BREEDVELD
Toch is er dus nu een consulaat, een land, een regering, een macht, die dus inderdaad dat toch aantast, dat vrije gevoel van meningsuiting in Nederland. U neemt daar stelling mee, de Tweede Kamer heeft gevraagd om een krachtig signaal, ook om die reden. Is nu protest aantekenen in Ankara, is dat krachtig genoeg?

RUTTE
Dat is normaal diplomatiek verkeer, dat is krachtig, En ja, of het krachtig genoeg is, we sturen niet een armada naar Turkije. Ze hebben zelf al gezegd, deze oproep is misverstaan, die is ook teruggenomen. En ik zei al tegen uw collega Heymans, we zullen nu moeten kijken hoe zich dit de komende tijd verder ontwikkelt. We zullen dat nauwgezet volgen.

BREEDVELD
Maar veel critici zeggen, dit is weer een voorbeeld van het feit dat Erdogan ons in de tang houdt vanwege de deal over de vluchtelingen.

RUTTE
Echt totale onzin, het heeft er niets mee te maken. We maken afspraken… Kijk, als we alleen afspraken kunnen maken met landen en mensen en systemen die precies voldoen aan onze hoge standaarden, ook dan wordt het erg rustig. Nog even los van de vraag of anderen ons aan die hoge standaarden vinden voldoen, dat is dan weer een andere. Maar als wij vanuit onszelf zouden redeneren… je doet deals, maakt afspraken, je hebt te maken, realpolitik over de hele wereld om ervoor te zorgen dat die wereld goed functioneert. Vervolgens praat je ook over de zaken die niet goed zijn in die relatie. Als je je zorgen maakt over de mensenrechten, dan praat je er over. Als ik vanmorgen met de Indonesische president praat, natuurlijk praten we dan ook over de zaken in Indonesië waar we ons zorgen over maken. Zo hoort dat, dat is het normale verkeer. Maar het kan natuurlijk nooit zo zijn dat je afspraken maakt en zegt dan ben ik bereid aan kernwaarden waar wij voor staan afbreuk te doen, dat gaat niet. In dit specifieke geval ben ik blij, tenminste op dit moment, en nogmaals, we zullen zien hoe zich dat verder ontwikkelt, dat zij in ieder geval hebben gezegd: die oproep is teruggenomen, is misverstaan. En wij zullen dat nu goed volgen.

JANSEN (BNR)
U zegt die brief is teruggenomen, nou heeft de entourage van Erdogan waarschijnlijk niet eens een kliklijn nodig om goed te zien wat er in Nederland allemaal gebeurt. In Duitsland hebben ze al een klacht ingediend. Vreest u dat in Nederland ook?

RUTTE
Wat moet ik vrezen?

JANSEN
Dat er een klacht wordt ingediend, bijvoorbeeld tegen Hans Teeuwen?

RUTTE
Iedereen kan een klacht indienen, dan ga je naar het Openbaar Ministerie, die zal het behandelen.

JANSEN
We hebben natuurlijk een vergelijkbare wet als in Duitsland, in Nederland zijn er plannen om dat artikel in te trekken. Maar dat komt waarschijnlijk niet op tijd, want daar gaat een hele tijd over heen voordat je zo'n artikel uit te wet hebt.

RUTTE
Ja, maar dan praat u over specifiek het beledigen van een buitenlands staatshoofd. Ik geloof dat hij dan ook nog eens in Nederland moet zijn, voor zover mij bekend bevindt de Turkse president zich niet in Nederland. Daar is een hele discussie over ontstaat naar aanleiding van de zaak in Duitsland. U weet, minister Van der Steur heeft ook een brief aan de Kamer geschreven en ook gezegd dat hij zich heel veel bij dat initiatief kan voorstellen. Hij is ook in overleg met de initiatiefnemers om te bezien of een mogelijk initiatiefvoorstel voorrang moet hebben op een wetsvoorstel van de minister of niet. Maar dat is meer over het proces, de procedure, dan over het principe. Dus dat gesprek is gaande. Maar in algemene zin, met of zonder dat artikel, als iemand vindt dat hem onrecht wordt aangedaan, dan kan hij verhaal halen bij de rechter, dat kan in de Nederlandse rechtstaat, ja.

JANSEN
Dat is voor u ook geen aanleiding om misschien nog eens rechtstreeks contact met de president hierover te zoeken?

RUTTE
Om te zeggen doe geen aangifte?

JANSEN
Nou ja: ga een beetje liberaal om met onze normen en waarden?

RUTTE
In algemene zin, die nacht met de Turkse pizza's ook in Brussel op die zesde maart, praten wij ook met elkaar over mensenrechten. Toen was net aan de orde de sluiting van een krant. Of hem omzetten van een krant richting pro-regering. Daar praten we over. Diep in de nacht hebben Angela Merkel en ik dat uitvoerig aan de orde gebracht. Dus daar spreek je over. Maar het zou wat ver gaan, denk ik, om te zeggen: oh, misschien gaat nu ook wel in Nederland aangifte doen, ik ga hem vast bellen. Dat is een beetje gek.

JANSEN
Even een apart onderwerp maar wel hier aan gekoppeld, de Turken gaan ervan uit dat er binnen een paar maanden visumvrij mogelijk is voor mensen uit Turkije. Gaat u daar ook vanuit?

RUTTE
Hangt van hun af, ze moeten… Kijk, de afspraak die we gemaakt hebben is dat wij erkennen de Turkse ambitie om dat proces te versnellen. Het besluit om in principe Turkije visumvrijheid toe te staan, dat gaat dus over visumvrij reizen tot 90 dagen voor toeristen, en dat besluit hebben we een aantal jaar geleden genomen. Vervolgens moet Turkije voldoen aan in totaal 72 randvoorwaarden. Turkije voldoet nog niet aan al die randvoorwaarden heeft de Commissie ons laten weten. Ze hebben gezegd we gaan daar snelheid in maken, we gaan proberen daar wel aan te voldoen. Het is de Europese Commissie die in eerste instantie dat moet beoordelen. En wij hebben als Europa gezegd: nou ja, oké, als je dit kunt versnellen dan is het uiteraard mogelijk want het principebesluit hebben we al genomen. Je moet wel aan die voorwaarden voldoen. En we hebben ook gezegd, wij zullen proberen aan Europese kant niet te vertragen als het jullie zou lukken om te versnellen. Hoe ver ze zijn weet ik niet, gisteren waren de berichten dat er nog veel moet gebeuren en er was ook een bericht dat de Commissie zich voorneemt, ik meen op 4 mei, nadere berichten te geven over waar zij menen dat het nu staat.

DE VRIES (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, u had het zojuist over hoge Nederlandse standaarden, ik citeer even uit een mail die is gestuurd aan de Turkse ambassade hier in Den Haag, en ik censureer hem een beetje zeg ik er maar even bij: jullie stelletje achterlijke k-Turken hebben geen gevoel voor humor, die debiel van een Erdogan verdient het om belachelijk gemaakt te worden, (onverstaanbaar, red). Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Van wie is die mail en naar wie is die gestuurd, ik begrijp het even niet?

DE VRIES
Een Nederlandse burger die…

RUTTE
Ik hoef toch niet op iedere uiting van een Nederlander commentaar te geven? De vraag is of dit mag, daar ga ik niet over, daar gaat de rechter over, als degene die de mail krijgt zich beledigd zou voelen of zich bedreigd zou voelen. Ik ga niet commentaar geven op iedere uiting van een cabaretier en iedere rommel die ik op internet tegenkom. Sorry…

DE VRIES
In weerwoord op het verhaal over de kliklijn kregen wij dus wat mails doorgestuurd  van de Turkse ambassade, en dit is het niveau van, en dit is nog een redelijk vriendelijk bericht, maar het niveau van berichten dat wij op dit moment binnen krijgen.

RUTTE
Ja, ik ben zo niet opgevoed om dat soort mails te versturen, ik hoop u ook niet. En dat zei ik net, de vrijheid van meningsuiting vindt ook zijn begrenzing in je innerlijke beschaving, in je innerlijke overtuiging, in je opvoeding, in wat je normaal vindt, in wat je normen zijn. Dat heb je zelf. En als je normen ergens anders liggen en je wel dat soort mails normaal vindt, dan mag je die in principe versturen, tenzij je inderdaad aanzet tot geweld. En als iemand zegt ja ik voel me echt door deze mail bedreigd of tot op het bot beledigd of hier gaat iemand te ver, dit is een haatcampagne etc. en je wil dat getoetst hebben, dan ga je naar de rechter.

DE VRIES
Het is dus innerlijke normen waar je naar moet leven?

RUTTE
Nee, er zijn twee begrenzingen, denk ik, voor iedereen. De eerste is gewoon je innerlijk. Kijk, ik vind de wet schitterend maar volgens mij begint het altijd met je eigen opvatting. En die eigen opvatting vindt hopelijk ook zijn oorsprong in je opvoeding, in het beschavingsniveau wat we met elkaar ontwikkeld hebben in deze samenleving. Je hoeft niet alles te schreeuwen en te roepen wat je kunt schreeuwen en roepen, dat is gewoon een kwestie van beschaving. Maar het is niet een ander die dat bepaalt. Voor zo ver die ander op een gegeven moment zegt je gaat te ver, ja dan is het aan het OM om te kijken of ze zoiets willen vervolgen als er aangifte zou worden gedaan.

DE VRIES
Ja, je hoeft niet alles te roepen maar het lijk er op dat de reactie van Erdogan op Duitse komieken een enorme hoos aan beledigingen oproept in Nederland. Scheldpartijen richting hem.

RUTTE
Ja, goed jongens, ik ga over de begroting, de politie en al dat soort dingen. Ik kan niet elke komiek… als hij mij belt dan kan ik er iets van vinden. Maar ik ga ze niet zelf bellen om daar iets van te vinden. Dat moeten ze echt zelf bepalen. En als iemand te ver gaat, ja, dan is dat aan de derde macht, niet aan mij, niet aan de uitvoerende of wetgevende macht maar aan de rechtsprekende macht, Montesquieu, u kent het, om daar te kijken of iemand in strijd met de wet zich heeft geuit.

VRAAG
Wat vindt u van de opmerking van uw Turkse ambtsgenoot Davutoglu dat hij bereid is om de Turkije-deal die u met hem heeft gesloten op te blazen als hij niet de visumliberalisatie per 1 juli krijgt? Dat is nogal een dreigement.

RUTTE
Ja, ook hier geldt dat ik niet commentaar geef op alles wat iedereen zegt. Ik weet precies wat we hebben afgesproken. En de afspraak is eigenlijk ook heel duidelijk dat als zij aan alle criteria voldoen, dat geldt voor iedereen met wie in principe gesprekken worden gevoerd over visumliberalisatie, dat is met Turkije al jaren geleden begonnen en Nederland heeft het parlement volgens mij unaniem daarmee ingestemd. Ook partijen die nu menen daar ten principale eigenlijk tegen te zijn, dat is altijd interessant. Maar goed, je mag je mening natuurlijk wat aanpassen. Toch belangrijk om even te noteren. We hebben dat principe toen vastgelegd. Vervolgens moet Turkije aan alle eisen voldoen en nogmaals als Turkije aan alle eisen voldoet op tijd dan kan het.

VRAAG
Maar houden wij vast aan alle eisen ook als dat tot gevolg heeft dat dan de Turkije-deal niet doorgaat omdat ze niet aan alle eisen kunnen voldoen?

RUTTE
Ja, u legt daar een link. De Turkije-afspraken behelzen dat wij van onze kant zullen faciliteren door niet wat Europa moet doen te vertragen als zij kunnen versnellen en ook echt daadwerkelijk versnellen dat wij dat niet in de weg zullen lopen. Maar het is aan hen om aan die voorwaarden te voldoen. Zo is het ook afgesproken. Zo liggen ook de afspraken rondom visumliberalisatie.

BHIKHIE (NU.NL)
Meneer Rutte, om nog even terug te komen op het protest. Kabinet heeft deze protest aangetekend. Maar het is alweer de derde keer, kunnen we onze kwestie rondom het stemadvies nog herinneren en de kwestie Yunus. Denkt u dat Erdogan zich ook maar iets zal aantrekken van het protest dat het kabinet aantekent?

RUTTE
We gaan over zo veel dingen waar we over gaan. Wij kunnen met Turkije praten over als we ons zorgen maken over ontwikkelingen in het land dan bespreken we die zoals ik dat net schetste wat de diep in de nacht toen op de Turkse ambassade in Brussel hebben besproken, mijn Duitse collega en ik over de overdracht van die krant naar pro-regeringsgezind en dat leek onder dwang te zijn gebeurd. Dan bespreken we dat. Alle gevallen die zich voordoen die belangrijk genoeg zijn om aan de orde te hebben, inderdaad de kwestie van het jongetje Julius. Toen was Erdogan nog premier, in Den Haag in het Catshuis uitvoerig over gehad. U herinnert zich misschien de PC (praten door elkaar, red.)

BHIKHIE
Het lijkt of u zich er niets van aantrekt.

RUTTE
Nee, maar, ja maar ik. Ik kan toch. Wat wilt u dat ik dan doe?

BHIKHIE
Dat is niet aan mij, u bent de premier.

RUTTE
Ja, goed, ik ga over Nederland en niet over Turkije

BHIKHIE
Maar dit gaat toch over een Nederlandse aangelegenheid?

RUTTE
Ik kan me duidelijk maken wat ik van ontwikkelingen vind, daar iets van zeggen. Onze opvattingen daarover geven. Wij gaan geen landen binnenvallen omdat ze niet aan onze standaarden voldoen.

BHIKHIE
Maar dat vraag ik ook helemaal niet. Ik vraag van: het is nu alweer de derde keer dat hij zich zo nadrukkelijk bemoeit met Nederlands aangelegenheden.

RUTTE
De JOVD vroeger waar ik voorzitter van was die zeiden: we waarschuwen Moskou nog een keer. Je moet een beetje ook wel….

BHIKHIE
Ja maar u maakt het nu een beetje belachelijk.

RUTTE
Ik schets u de opzet.

BHIKHIE
Hij bemoeit zich nu al voor de derde keer met Nederlandse aangelegenheden.

RUTTE
De opties zijn dat wij diplomatiek protest aantekenen. Dat wij aan al onze contacten laten weten wat wij van de ontwikkelingen in zo'n land vinden. Dat wij overigens ook altijd met landen gewoon in dialoog blijven, ook zaken blijven doen. Omdat ik ook meen dat het ook een manier is juist om je zorgen te kunnen overbrengen. Dat doen we ook met Turkije, dat doen we ook met andere landen waar redenen zijn om reflecties te hebben op de binnenlandse politieke ontwikkelingen. En dus inderdaad ook inderdaad in het geval van Ankara.

BORGMAN (RADIO 1)
Nog even over dat artikel, dat wetsartikel over belediging van een staatshoofd want u zei: als ik goed heb geluisterd dat ten principe niet meer, dat het niet meer gaat over principe of je dat wetsartikel moet handhaven of niet. Maar dat was dinsdag en woensdag nog wel het geval. Want toen wist de minister van justitie nog niet helemaal zeker of dat moest worden afgeschaft.

RUTTE
Hij heeft inmiddels een brief aan de Kamer gestuurd dat het kabinet van mening is dat het artikel over belediging van een buitenlands staatshoofd, lijkt het ook wat ons betreft, zijn langste tijd gehad heeft.

BORGMAN
Maar dat is dan anders dan woensdag want woensdag schreef hij nog dat hij ging bekijken of het moest worden afgeschaft.

RUTTE
Ja, dat heeft hij dus ook gedaan. Ook als kabinet daarnaar gekeken. Ook omdat je, het hangt ook samen met het artikel over de majesteitsschennis en daar ligt het gewoon echt gecompliceerder. Maar het stuk over het beledigen van een buitenlands staatshoofd daarvan kunnen we ons goed voorstellen. Het is alleen de vraag nu nog: wie neemt het initiatief. Het is goed gebruik dat de Kamer het initiatief neemt dat je als regering dat niet in de weg gaat lopen. Er is contact over met de initiatiefnemers.

BORGMAN
Maar D66 is heeft een wetsvoorstel ingediend waar die twee dingen aan elkaar zijn gekoppeld. Dat bevat beide onderdelen. Begrijp ik nu goed dat het onderdeel majesteitsschennis uit de wet halen niet wordt gesteund door het kabinet?

RUTTE
Dat ligt gecompliceerder. Ik zeg niet of we daar voor of daar tegen zijn, ook dat is een artikel wat behoorlijk wat stof heeft vergaard inmiddels. Maar het ligt ingewikkelder want dat heeft er mee te maken dat in het geval van een staatshoofd in Nederland die kan zich natuurlijk niet in het openbare debat zelf uiten, daar geldt een ministeriele verantwoordelijkheid. Dus daar liggen andere bijzondere omstandigheden aan dat artikel ten grondslag en ik vind dat we dat heel zorgvuldig moeten wegen. Ik zeg niet dat ik tegen ben, ik zeg ook niet dat ik voor ben, maar ik vind dat een langdurige afweging noodzakelijk maken.

BORGMAN
Maar je zou kunnen zeggen dat algemene artikel over belediging daar kan een buitenlands staatshoofd gebruik van maken maar daar kan het Nederlands staatshoofd vertegenwoordigd door een minister ook gebruik van maken. Wat is dan het verschil tussen de positie van een buitenlands staatshoofd en een Nederlands staatshoofd.

RUTTE
Dit begrijp ik niet.

BORGMAN
Als het gaat over die belediging.

RUTTE
Nee, ik ben u in een donker bos kwijtgeraakt, dat gebeurt zelden, vertel.

BORGMAN
Nou, de redenering is dat een buitenlands staatshoofd niet een extra bescherming nodig heeft tegen belediging. Maar waarom heeft het Nederlands staatshoofd dat dan wel?

RUTTE
Omdat een Nederlands staatshoofd niet zich zonder tussenkomst van het kabinet kan uiten in het maatschappelijk debat. Wij kennen sinds 1848 het principe van een ministeriele verantwoordelijkheid en de onschendbaarheid van het staatshoofd is ook vastgelegd in 1983 in de grondwet. Dat is ook een van de redenen waarom het staatshoofd lid is van de regering, artikelen 45 en 48 van de grondwet. En het betekent dat als een Nederlands staatshoofd zich beledigd zou voelen of zich zou willen uiten in dat maatschappelijk debat, dat dat gecompliceerd is. Dat kan niet zomaar. Als iemand anders daar aanstoot aan neemt dan moet ik naar de Kamer om daar uitleg voor te geven. Dus ik vind dat je die aspecten moet meewegen en niet over een nacht ijs moet gaan om te zeggen: nou dan kunnen we dat ook schrappen. Misschien is de conclusie van die zorgvuldige weging wel dat je dat ook kunt schrappen. Maar zo ver ben ik nog niet. Voor wat betreft de belediging van het buitenlands staatshoofd, die kan zich namelijk wel uiten in het maatschappelijk debat in Nederland, daarvoor geldt niet die ministeriele verantwoordelijkheid, geldt dat in ieder geval wel dat dat artikel weg zou kunnen.

VAN OUTEREN (NRC HANDELSBLAD)
Nog even specifiek over die majesteitsschennis, u bent duidelijk in waarom de ministeriele verantwoordelijkheid het een andere kwestie maakt dan bij staatshoofden maar op welke termijn kunnen we daar wel iets inhoudelijks…

RUTTE
Jongens even, we hebben zo veel problemen op het bord liggen, we zitten met het in goede banen leiden van een vluchtelingencrisis.

VAN OUTEREN
Nee, er zijn altijd…

RUTTE
Vindt u het erg dat het vraagstuk van majesteitsschennis in Nederland niet de hoogste prioriteit nu heeft.

VAN OUTEREN
Nou ja, er komt een wetsvoorstel aan waarin twee zaken waarvan u…

RUTTE
Wacht dan even rustig af. Van der Steur gaat nu overleggen met de indieners wat betreft het deel het buitenlands staatshoofd, wie kan hier nou het beste initiatieven nemen, hoe regelen we dat. Wij vinden dat waar het gaat om majesteitsschennis dat daar nog een verbijzonderende afweging moet plaatsvinden, maar dit heeft niet de hoogste prioriteit, ik zeg het u eerlijk.

VAN OUTEREN
Nee dat geloof ik, maar gaat de Koning daar dan zelf over meebeslissen?

RUTTE
De Koning? De Koning heeft geen politieke bevoegdheden die….

VAN OUTEREN
Moet u het hem nog vragen, ik weet niet waar we op wachten?

RUTTE
Nee, ik schets u dat je een afweging moet maken als kabinet erover. En die afweging is, en dat kost tijd, moet je heel goed wegen, hoe weeg je het feit dat een koning zich niet zelf vrij in het openbare debat kan verdedigen versus dit artikel? Ik vind dat je dat even rustig moet afwegen.

VAN OUTEREN
Maar u kunt hem toch in het openbare debat blijven verdedigen? Daarvoor hoeft hij toch geen speciale status in die wet te hebben als het (praten door elkaar heen, onverstaanbaar, red.).

RUTTE
Ja, dat kan. Dat is dus ook de afweging die we ook maken, of dat voldoende is, dus dat zul je moeten afwegen. Precies één van de zaken die moeten worden bekeken. Maar jongens, even, ik weet dat we nu allemaal, toch even feedback, gedoken zijn op die kwestie van gisteren. Ik begrijp dat er geen vragen zijn over Angela Merkel, over het bezoek van de Indonesische president, over het akkoord over sociale zekerheid. Zelfs geen vragen over de begroting, maar die had ik ook niet kunnen beantwoorden. Maar is dit in balans? Maar goed. Ok.

Top EU-Oekraïne

JANSEN (BNR)
Meneer Rutte, binnenkort is de top EU-Oekraïne. Wat zijn daar de belangrijkste agendapunten?

RUTTE
Weet ik niet. Het is geen top met de Europese Raad. Het is een top van de voorzitters van de Commissie en de Europese Raad, maar niet de Europese Raad-leden.

JANSEN
Maar u bent daar zelf wel bij als voorzitter?

RUTTE
Nee, ben ik zelf niet bij. Nee.

JANSEN
Ok.

Wachtgeldregeling voor politici

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, ik denk dat we veel vragen hebben, maar dat we vooral toch op antwoorden zitten te wachten hier. Dus ik ga toch een poging doen over een onderwerp wat deze week ook speelde, namelijk onder andere de mening van het erelid Hans Wiegel met betrekking tot de wachtgeldregeling voor politici. Heeft het kabinet nog gesproken vandaag over het eventueel aanpassen van die wachtgeldregeling?

RUTTE
Nee, niet over gehad.

DE WINTHER
Waarom niet?

RUTTE
Omdat het erelid Hans Wiegel, kan ik u zeggen, heel veel opvattingen heeft. Die ook vaak debiteert. Die gaan vaak over de VVD. Ik heb hem eerder al eens gezegd 'hij heeft ons groot gemaakt', en dat heeft hem het recht gegeven om minimaal twee keer per week een opvatting te hebben over het huidige leiderschap en hoe het nu met de VVD gaat. Het ging nu over een wat breder thema. Maar het lukt ons niet altijd dat tempo bij te houden.

DE WINTHER
Nee, maar ik snap dat u deze verdedigingslinie kiest, maar wat de heer Wiegel wel altijd heel goed heeft is dat hij op zich goed aanvoelt wat er in de samenleving speelt.

RUTTE
Als geen ander.

DE WINTHER
En het merkwaardige is dat terwijl Nederland schande spreekt over het feit dat politici op een zelfgekozen moment kunnen besluiten om met hun werk te stoppen, gewoon hun salaris krijgen doorbetaald. En dat het toch wel misschien te overwegen is om daar verandering in aan te brengen, omdat voor de rest van Nederland die royale regels niet gelden.

RUTTE
Goed, dit is een heel ingewikkeld debat. Kijk, als u ontslagen wordt - waar ik niet voor pleit - dan geldt ontslagbescherming. En dat betekent dat er opzegtermijnen zijn, dat u naar de kantonrechter kan gaan, dat u WW krijgt als u lang genoeg gewerkt hebt, et cetera. Dat geldt allemaal niet voor politici. Het kan zijn dat ik over twee uur met mijn koffertje aan de straat sta, en ergens in de mest ben gevallen. Dus er is echt een verschil tussen mensen die in loondienst zijn of politici. Wij hebben ook geen arbeidscontract. Gaan we niet zielig over doen, maar er is een verschil. Wij krijgen dus ook geen WW. Daarom is er ooit zo'n systeem bedacht van wachtgeld. Daar kun je van alles van vinden, dat was ook heel ruim. Dat is in 2010, meen ik, is dat versoberd. Toen is er ook een sollicitatieplicht gekomen voor diegenen die meer dan drie maanden wachtgeld hebben. Er zijn andere versoberingen aangebracht. Je kunt altijd weer opnieuw praten of je dat verder moet versoberen. Ja, zou kunnen. Het is ook niet het onderwerp waar we nu, gezien alle problemen waar we op dit moment mee kampen, volop mee bezig zijn. Ik vind echt, we moeten oppassen om niet mee te gaan in een tendens van 'weg met ons', 'wij zijn politici, en er is altijd veel kritiek op politici, nou weet je, dan hoeven we ook geen wachtgeld meer.' Je mag best even aandacht vragen voor het feit dat een politicus die ontslagbescherming ontbeert, om goede redenen, gewoon staatsrechtelijke redenen. Je wilt ook voorkomen dat mensen uiteindelijk op het pluche blijven plakken als dat ook echt niet meer gaat. Dus dat is ook een reden. Wat je natuurlijk niet wilt, en dat is natuurlijk waar Wiegel op reageerde, is dat mensen zeggen 'ik ga weg, want ik heb toch wachtgeld en lang leve de lol'.

DE WINTHER
Nou dat is precies wat er gebeurd is.

RUTTE
Ja.

DE WINTHER
Waarom zegt u dan 'ja, we hebben het te druk met andere zaken'? Want als ik het persbericht van de dag vandaag zag: er is een plaatsvervangend procureur-generaal bij de Hoge Raad benoemd. Dat is de oogst van vandaag, dus dan is het toch wat merkwaardig dat over andere zaken, waar ook collega's hier aan refereren, de verdedigingslinie is 'ja, we hebben het te druk met andere belangrijkere dingen'?

RUTTE
Nee, het is niet zo, heb ik vaker gezegd, dat de ministerraad alleen spreekt over de zaken waar persberichten over worden uitgebracht. We hebben natuurlijk een veelheid aan zaken vandaag besproken. Dat zijn niet altijd besluiten die zich in een persbericht laten neerleggen. Dat is ook de reden waarom we hier praten, en ik dan met meel in de mond uw vragen niet beantwoord over al die andere zaken waar we het over hebben. Specifiek over de wachtgeldpositie van politici is een aantal jaar geleden heel indringend gekeken. Er zijn toen versoberingen aangebracht. Er zijn recente cases geweest waar je je aan kan ergeren. Dat snap ik heel goed, dat heb ik ook gedaan. Snap ook dat mensen zeggen 'ja, is dat nou de bedoeling?'. Er is altijd een reden om er een keer opnieuw naar te kijken, maar als u mij vraagt 'is dat vandaag in het kabinet besproken?', dan is mijn eerlijke antwoord 'nee'. Is dat dan iets waar je nooit naar gaat kijken? Antwoord: nee, daar gaan we zeker een keer naar kijken, maar niet vandaag.