Persconferentie na ministerraad 24 maart 2016

Mediatekst | 24-03-2016

Inleidend statement minister-president Rutte:

Ja, goedemiddag. Ik begin uiteraard met het droeve nieuws over het overlijden van Johan Cruijff. Ik kan zeggen dat ik ook zelf geschokt ben. Ik ben diep bedroefd. De hele wereld kende hem. En via hem kende de hele wereld Nederland en kende de hele wereld het Nederlandse voetbal. Ik herinner me zelf, ik was zeven, de finale 1974, die eerste twee minuten toen Johan Cruijff, geloof ik zonder dat ook maar 1 Duitser de bal aanraakte een penalty veroorzaakt, 1-0 scoort. Het liep met de wedstrijd anders af zoals bekend, maar toch, op dat moment was het 1-0. En de eerste Duitser die de bal aanraakte was de Duitse keeper die de bal uit het net moest vissen. Afijn, zo zijn er heel veel beelden van Johan Cruijff die, denk ik, bij heel veel mensen nu weer voor ogen komen. Maar het is ook een man die zich na zijn actieve voetbalcarrière enorm heeft ingezet voor onze samenleving. En in die rol heb ik hem zelf ook een aantal keer mogen ontmoeten. Ik ontvang veel mensen op het Torentje, maar ik heb niet eerder meegemaakt dat iemand op bezoek komt waarvan echt iedereen bij Algemene Zaken die de kans kreeg met hem op de foto te gaan dat ook deed. En dat heb ik echt met helemaal niemand anders meegemaakt,  dus hij was wat dat betreft ook echt de bekendste Nederlander wereldwijd, by far. En een enorm visitekaartje voor ons land. Onvergetelijk als sportman, onvergetelijk als mens en wij denken nu aan zijn vrouw, aan zijn kinderen, zijn kleinkinderen en wij wensen hen heel heel veel sterkte. En zij staan niet alleen.

Uiteraard in de ministerraad ook uitgebreid stilgestaan bij de verschrikkelijke aanslagen in Brussel. Eerder deze week, afgelopen dinsdag. En gisterenmiddag was ik met een brede kabinetsdelegatie aanwezig bij de herdenkingsplechtigheid bij de Belgische ambassade hier in Den Haag. Het was een indrukwekkende bijeenkomst. En vandaag uiten wij uit gebondenheid, onze verbondenheid, door de vlaggen halfstok te hangen. En zoals ik ook dinsdag zei, wij houden elkaar goed vast. Ik zei het ook woensdag bij de ambassade. Maar we rouwen niet alleen, we stellen ons ook samen te weer tegen terrorisme. We geven onze vrijheid niet op. Je zag het dinsdag al bij de Brusselaars door luttele uren na de aanslag weer de straat op te gaan. Het was een daad, een krachtige daad van onverzettelijkheid. Vandaag komen op verzoek van België de Europese ministers van Veiligheid bijeen. Minister Plasterk zal die bijeenkomst voorzitten, zodat Ard van der Steur kan deelnemen aan het Kamerdebat. In deze JBZ-raad wordt bezien of het nodig is op Europees niveau extra maatregelen te nemen. Ook in Nederland hebben we een aantal maatregelen genomen direct na de verschrikkelijke aanslagen. Zichtbaar en onzichtbaar, ik ben daar op ingegaan ten overstaan van u in het kort persmoment afgelopen dinsdag. Na de aanslagen op Charlie Hebdo begin vorig jaar hebben we in Nederland de veiligheidsketen substantieel versterkt. De operationele capaciteit van AIVD, van MIVD, bijvoorbeeld voor het onderzoek naar jihadistische dreigingen is vergroot. Maar ook het actieplan integrale aanpak jihadisme, dat zowel preventief als repressieve maatregelen bevat, dat is in volle uitvoering. En we hebben ook zojuist een brief gestuurd naar de Tweede Kamer met een overzicht van de stand van zaken en alle kabinetsmaatregelen en waar wij staan met de uitvoering van al deze plannen. We zijn extra waakzaam, we zijn extra alert. Maar tegelijkertijd, en daar moeten we ook eerlijk over zijn, er is geen garantie te geven dat hier nooit een aanslag komt. Helaas niet.

Tot slot. Over minder dan twee weken is het referendum over Oekraïne. Dan kunnen de kiezers zich uitspreken over het associatieverdrag tussen Europa en Oekraïne. Ik hoop in de eerste plaats dat iedereen gaat stemmen op 6 april. Blijf niet thuis met de gedachte misschien halen ze de opkomstdrempel niet,  mocht dat in het belang zijn van je mening over dat referendum. Ga stemmen, maak gebruik van je democratisch recht. Het referendum is er nu, maak er gebruik van. En als mensen dan nog behoefte hebben aan een stemadvies, dan hoop ik dat ze “ja” stemmen, dat ze vóór stemmen. Ik zal zelf ook uit volle overtuiging vóór stemmen. En dat doe ik om een aantal redenen. In de eerste plaats omdat het verdrag, als je het kort samenvat, helpt om Oekraïne democratischer te maken, vrijer te maken. En het helpt ook om Oekraïne economisch te versterken, door het mogelijk te maken vrijer handel te drijven. En dat doen we zonder dat Oekraïne lid wordt van de Europese Unie. Het gaat dus niet over Brussel, dit referendum. Het gaat ook niet over Den Haag. Maar over de vraag of je vindt dat Oekraïne het best stil kan blijven staan of dat we de mensen daar helpen op weg naar een betere toekomst. En ja, dat is ook in ons belang. Het is ook in ons belang hier in Nederland en in Europa, dat er stabiliteit is aan de rand van Europa, meer stabiliteit dan er op dit moment is. En het is zeker ook in het belang van Nederland als handelsland dat er vrije handel kan worden gedreven. Wij zijn daar goed in, we verdienen er heel veel geld in. Dat is in ons belang en in het belang van Oekraïne. Het gaat om hervormingen, verbeteren van democratie, van rechtstaat en mensenrechten. Maar ook het aanpakken van corruptie en grensoverschrijdende criminaliteit. En nogmaals, dat is in ieders belang. Op dit moment zijn ongeveer 250 Nederlandse bedrijven actief in Oekraïne. We exporteren nu jaarlijks voor bijna 800 miljoen euro naar Oekraïne, en dat bedrag kan groeien. Invoerheffingen die verdwijnen, en dan liggen daarmee veel kansen voor onze boeren, maar bijvoorbeeld ook voor de ICT-sector en andere industriële sectoren. Met andere woorden, in het belang van Nederland, maar zeker ook in het belang van stabiliteit aan de rand van Europa, in het belang van Oekraïne, roep ik iedereen op 6 april naar de stembus te gaan en 6 april “ja” te stemmen.

Nasleep aanslagen België

BLOK (RADIO 1)
Meneer Rutte, kunt u inmiddels bevestigen dat Ibrahim El-Bakraoui naar Nederland is uitgezet vanuit Turkije?

RUTTE
Ik kan daar alleen over zeggen dat we bezig zijn met een brief aan de Tweede Kamer waarin we precies uiteen zetten de situatie.

BLOK
Waarom duurt het zo lang om die informatie boven tafel te krijgen?

RUTTE
Ik kies ervoor om daar echt verder niets over te zeggen. De brief komt zo snel mogelijk.

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Ik wil nog wel even een poging doen dan, los van de precieze details. Maar wat wel opviel was dat gisteren zowel de Turkse president als een Belgische minister ineens wel heel erg duidelijk richting Nederland wijzen. Is dat een beetje gebruikelijk in het internationale verkeer als er dit soort dingen gebeuren?

RUTTE
Nogmaals, ik denk dat het goed is dat we de Kamer als eerste altijd informeren. Dat vind ik ook correct. Er is vanavond ook een debat waar ongetwijfeld ook dit aspect aan de orde zal zijn. Dus ik vind het verstandig dat wij nu eerst de brief afronden, de Kamer informeren voor ik u bijpraat. Het is natuurlijk nu donderdag, dat is een beetje ongebruikelijk dat wij op een Kamerdag elkaar treffen. Maar dat komt door Goede Vrijdag morgen, dus dat loopt wat door elkaar. Maar ik kies er echt voor dat we eerst de brief aan de Kamer sturen voor ik op allerlei vragen in ga.

DE WINTHER
Kunnen we uit het feit dat u bijna nu 20 uur ongeveer bezig bent om hier ook over de waarheid boven tafel te krijgen, opmaken dat er in ieder geval niet niets aan de hand is?

RUTTE
Nogmaals, ik kies ervoor om eerst de brief aan de Kamer te sturen. En uiteraard na het Kamerdebat, zoals te doen gebruikelijk, u weet mij te vinden bij het deurtje waar de regering naar buiten komt, ben ik altijd bereid om ook na het Kamerdebat, mochten er nog vragen zijn die niet in het debat aan de orde zijn geweest, om die te beantwoorden.

KOOLE (RTL NIEUWS)
Kunt u misschien wel zeggen of u van te voren bent gewaarschuwd door Erdogan dat hij die uitspraken zou doen nu Turkije toch sinds een week of wat de beste vrienden is van Nederland en de EU?

RUTTE
Nogmaals, ik kies ervoor om daar over die zaak echt niets te zeggen. Omdat ik het ook niet correct vind naar de Kamer en daarmee wijkt deze persconferentie wat af van onze gebruikelijke ontmoeting op vrijdag. Maar er is een Kamerdebat, over twee uur begint dat. Daarvoor willen wij een brief sturen over deze kwestie en ik vind het correct om dat op die manier te doen.

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, waar moet dit debat wat u betreft vanavond toe leiden?

RUTTE
Ik denk dat het goed is dat we na de verschrikkelijke aanslagen in Brussel elkaar vanavond treffen, de Tweede Kamer en het kabinet, om stil te staan bij de verschrikkelijke gebeurtenissen in Brussel. En ons er ook van te vergewissen dat we in Nederland de goede dingen doen, in het goede tempo doen. Dat er ook breed draagvlak voor is. En het is nuttig, dat is ook gebeurd na de aanslagen van 13 november. Het is gebeurd na de aanslag bij Charlie Hebdo. En vanavond zal het weer plaatsvinden.

WESTER
Nu heeft Geert Wilders al gezegd dat wanneer in Nederland een aanslag plaatsvindt, u daar moreel medeverantwoordelijk voor bent. Dat zal hij vanavond waarschijnlijk wel herhalen. Wat gaat u dan tegen hem zeggen?

RUTTE
Ik kan alleen maar zeggen dat wij redelijkerwijs doen, als regering, alles wat mogelijk is. Dat een garantie, dat je altijd een aanslag kunt voorkomen, dat die niet is te geven. Dat wij alles doen. En verder, ten aanzien van Geert Wilders weten we dat hij altijd op standje 1 praat, fortissimo. Dat blijkt ook uit deze uitspraak.

WESTER
Wat vindt u van die uitspraak, dat u dan moreel medeverantwoordelijk bent?

RUTTE
Die leg ik naast mij neer. Maar u weet dat ik altijd probeer om niet ook op fortissimo te reageren op Geert Wilders. Dus ik doe het rustig.

ANDRINGA (RADIO 1)
Meneer Rutte, in de Tweede Kamer leeft wel de wens dat een aantal maatregelen die in voorbereiding zijn of die bekeken wordt om de zaak strenger aan te pakken, dat het kabinet daar haast mee moet maken. Welke maatregelen ziet u op korte termijn die sneller ingevoerd kunnen worden, behalve de reeds aangekondigde van bijvoorbeeld de intrek van paspoorten?

RUTTE
Nou er ligt een heel programma en ik merk ook bij veel fracties dat men zegt: we moeten van alle voornemens die we met elkaar hebben ook een succes maken. Voor een deel moet die nog in wetgeving worden omgezet. Dat moet zo snel mogelijk. Begin april zal de Kamer bereiken de reactie van de regering op de vragen die de Kamer heeft gesteld over een aantal wetsontwerpen, ten aanzien van het intrekken van het paspoort, ten aanzien van het vervallen van het Nederlanderschap, ten aanzien van de bestuurlijke maatregelen. Daarnaast, in lijn met de eerdere afspraken, wordt ook gekeken naar maatregelen om ervoor te zorgen dat mensen niet aan de middelen kunnen komen om bommen te maken. Er wordt verschrikkelijk hard gewerkt door Binnenlandse Zaken aan het opstellen van een wijziging van de wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Dus er wordt door iedereen heel hard gewerkt. Begin april zal, wat betreft de regering behandel klaar zijn - de Kamer moet dat natuurlijk dan formeel beslissen uiteraard - zal behandel klaar zijn de behandeling van de drie eerstgenoemde onderwerpen.

ANDRINGA
En als je dan in de tijd afzet, wanneer kunnen we zien dat een van die eerste maatregelen dan echt effectief wordt?

RUTTE
Nou er zijn al een hele hoop maatregelen natuurlijk al effectief. De investeringen die we gedaan hebben, dit zijn allemaal extra maatregelen.

ANDRINGA
(…) Waar het kabinet nu mee bezig is?

RUTTE
Ja, daar gaat ook de Tweede Kamer over. De Kamer moet het dan aanmelden voor plenaire behandeling en dat kan snel. De indruk is dat er ook een grote meerderheid in de Kamer is die dat snel wil behandelen. Maar dat is wel een coproductie van regering en Kamer. Op dit moment is de regering aan zet om te reageren op alle opmerkingen en vragen die de Kamer heeft gesteld over deze drie wetsontwerpen. Maar ik heb het vaker gezegd, het is niet zo dat die drie wetsontwerpen, dat zonder die drie wetsontwerpen wij terreur niet kunnen bestrijden. Het zijn wetsontwerpen die ons extra in staat stellen om ons te weer te stellen tegen terrorisme. Maar ook met het bestaande instrumentarium en de zeer goed bestafte, de goede mensen die werken bij onze veiligheidsdiensten, de politie, het Openbaar Ministerie en alle diensten kunnen wij goed werken om Nederland veilig te houden.

VRAAG (BELGISCHE VRT)
Meneer Rutte kunt u eens zeggen wat gebruikelijk is bij dergelijke uitwijzingen uit Turkije? Reist de informatie samen mee met de betrokkenen?

RUTTE
Ja, u refereert aan de vraag waar een aantal mensen naar… u refereert aan de kwestie die gisterenavond opkwam. En ik zei net al, ik kies ervoor om eerst de Kamer te informeren.

VRAAG VRT
Maar de informatie reist die mee met de betrokkenen of volgt die meestal enkele dagen later?

RUTTE
Ja, u stelt die vraag in de context van de feiten die gisteren naar voren kwamen in de mediaberichten, waar wij nu eerst de Kamer over willen informeren.

BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, in België hebben de minister van Binnenlandse Zaken en de minister van Justitie vannacht al hun ontslag aangeboden aan de premier omdat er fouten zijn gemaakt in de aanloop, in de terrorismebestrijding in feite. Is dat in Nederland ook aan de orde geweest? Of verwacht u dat misschien nog vandaag?

RUTTE
Nee. Er is in Nederland geen aanslag geweest zoals u weet. Gelukkig. Ik zei net al, je kunt een aanslag nooit uitsluiten dat die in Nederland zou komen. Maar er is Nederland geen aanslag geweest. We hebben in Nederland denk ik de maatregelen genomen die noodzakelijk waren deze week om, waar het gaat om de grens met België, de verdere voorzorgsmaatregelen op onze luchthavens, de grote stations, de stations in de grensstreek. En een aantal andere geziene en niet-geziene maatregelen, die waren verstandig. Die hebben we dinsdag al bekend gemaakt in het persmoment.

BOVEN
Ja, nee, maar omdat Erdogan gisteren dus Nederland noemde in de context van de aanslagen in Brussel, kan ik me ook voorstellen dat er misschien in het Nederlandse kabinet ook gedacht wordt over of er misschien fouten zijn gemaakt?

RUTTE
Ik zei al, ik wil eerst de brief aan de Kamer sturen, heb ik u gezegd.

BOVEN
Ander punt nog, de nieuwe baas van de Nationale Politie die heeft gezegd dat er 300 miljoen euro bij moet bij de begroting voor de politie. Deelt u die mening?

RUTTE
Wat ik belangrijk vind is dat we goed in kaart brengen de financiële positie van de politie. Daar heeft Ard van der Steur ook, de minister van Veiligheid en Justitie, afspraken over gemaakt met de Tweede Kamer en ook bij de behandeling van de begroting van V&J, Veiligheid en Justitie, in de Eerste Kamer vorig jaar gezegd dat laten we heel precies uitzoeken. We zitten midden in dat proces en op basis van dat proces en die uitkomsten zullen we ook kijken welke nadere maatregelen nodig zijn.

BOVEN
Het kan gebeuren begrijp ik?

RUTTE
De afspraak met beide Kamers is dat wij kijken naar de hele situatie bij de politie, zowel organisatie-technisch alsook naar de financiering. Dat wordt allemaal in kaart gebracht. Daar gaan we ons oordeel over vormen en dan betrekken we dat uiteraard weer bij de opstelling van de financiële plaat, de begrotingen voor dit jaar, volgend jaar en verder.

VAN DOMMELEN (NOS JOURNAAL)
Meneer Rutte, het is toch een beetje trieste herhaling van zetten. Er is zo’n vreselijke aanslag in een hoofdstad, daarna blijkt er heel veel informatie wel beschikbaar geweest te zijn, maar niet bij de goede plekken. En dan komt er daarna weer een conferentie van Europese toppolitici die zeggen: “Ja, we moeten nou echt eens een begin maken met het uitwisselen van informatie, dat gaan we nou echt deze keer echt doen”. Maar ja, dat zeggen ze na de volgende aanslag eigenlijk weer precies hetzelfde. Zit er nou schot in de zaak?

RUTTE
Ik denk het wel. Op veel plekken zit er schot in de zaak. Wat mij nog te langzaam gaat is de behandeling van de hele PNR-richtlijn. Daar zitten wij als voorzitter van de Unie bovenop om dat te versnellen. Maar dat zou sneller kunnen. En verder is het zo dat de diensten intensief met elkaar samenwerken. Er is heel veel gebeurd sinds de eerste aanslag een paar jaar geleden. Dus de veiligheidsdiensten staan zeer nauw met elkaar in contact. Vandaag ook de vergadering van de ministers van Justitie/Binnenlandse Zaken in Brussel ziet er ook op welke nadere maatregelen nodig zijn. Maar ik denk natuurlijk dat het zo is dat je heel kritisch moet kijken hoe we Europees meer kunnen doen, het beter kunnen doen. Ik meen tegelijkertijd dat er ook belangrijke stappen zijn gezet na de eerdere aanslagen.

VAN DOMMELEN
Maar dat betekent dus ook dat het akkefietje rond Erdogan, eigenlijk… de uitkomst kan niet zijn dat er slecht is samengewerkt tussen de diensten als u zegt dat het al zo veel verbeterd is?

RUTTE
Ja, het zijn allemaal wegen om weer hetzelfde te vragen, maar ik zei al ik kies ervoor om ten aanzien van de publiciteit die gisteren opkwam over het via Schiphol reizen was het bericht van een van de aanslagplegers en de reactie van de regering daarop om daarvoor eerst de brief aan de Kamer af te wachten.

VAN DOMMELEN
Nee, ik begrijp dat u dat zegt, maar als gewone burger en ik zou lezen dat het weer komt omdat er slecht is samengewerkt, dan heeft dat eerdere antwoord van u, heeft toch weinig waarde dat er wel stappen gezet worden richting betere samenwerking dat we nu veiliger zijn?

RUTTE
Ja, dat is een andere manier om dezelfde vraag te stellen. Wij maken eerst de brief aan de Kamer. Ik vind dat ook correct naar het parlement.

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, klopt het dat het kabinet vandaag een besluit heeft genomen over de definitieve onderzoeksopdracht aan het NIOD, zeg maar het vervolgonderzoek naar de val van de enclave Srebrenica?

RUTTE
Ja, zeker. We hebben gevraagd om een verkenning uit te voeren naar de internationale bronnen die sinds het verschijnen van het rapport in 2002 beschikbaar zijn gekomen. Aanleiding voor dat verzoek zijn publicaties, onder andere van Joris Voorhoeve, maar ook het programma Argos over de informatiepositie van inlichtingendiensten en de internationale besluitvorming over luchtsteun. En het NIOD zal in september dit jaar, op basis van die verkenning adviseren of er aanleiding is tot vervolgonderzoek.

WESTER
Dus het NIOD moet nog adviseren of er aanleiding is om nog weer een vervolgonderzoek te doen?

RUTTE
Ze voeren nu…wij hebben ze gevraagd een verkenning uit te voeren naar de internationale bronnen die samenhangen met de berichten die Voorhoeve, maar ook Argos hebben benoemd.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Weer terug naar het onderwerp waar we het daarvoor over hadden. Want u zegt we zijn heel erg druk met de uitvoering van het actieplan jihadisme. En dat is volgens mij uit de zomer van 2014. Is het niet wat aan de late kant, als we inmiddels in maart 2016 leven?

RUTTE
Nou, kijk, ik heb het vaker gezegd, dit zijn allemaal maatregelen die ook moeten worden omgezet in wetgeving. En wetgeving is, ja we hebben een rechtstaat, een democratisch proces dat is nooit in een week geregeld, dat vraagt zorgvuldig proces, ook een rechtsstatelijk proces. Maar ik heb er ook steeds bij gezegd, het zijn geen maatregelen zonder de welke wij niet goed de terreur kunnen bestrijden. Het zijn allemaal maatregelen, gericht op preventie en op repressie die ons nóg beter in staat stellen om dat te doen. Maar ook op dit moment met het extra geld wat begin vorig jaar, de bijna 130 miljoen, die beschikbaar is gekomen voor KMar, de Koninklijke Marechaussee, onze diensten, het hele opsporingsapparaat, zijn wij in staat om het werk goed te doen. Deze maatregelen die voortkomen uit het actieplan zorgen ervoor dat we dat verder kunnen verbeteren. Daarom willen we dat ook. Maar wetgeving in Nederland, en daar zijn goede redenen voor, hebben we met elkaar in een paar honderd jaar opgebouwd die rechtstaat en die democratie, die kun je niet per decreet afkondigen.

DE WINTHER
Maar we horen tegelijkertijd wel als het gaat om een maatregel over het afluisteren van de kabel dat de heer Plasterk, zo horen we uit uw eigen partij, daar eigenlijk niet heel erg veel prioriteit aan geeft. En ik hoor vanuit de oppositie dat de heer Plasterk maanden, en misschien bijna een half jaar geleden al is wezen buurten om te kijken of er steun voor was. Dat straalt toch weinig urgentie uit. Is het niet gewoon tijd dat u eens met de vuist op tafel slaat en zegt “Het moet nu echt geregeld worden”?

RUTTE
Ik ben altijd bereid met de vuist op tafel te slaan. Maar bij Ronald Plasterk op dit dossier is dat niet nodig.

DE WINTHER
Waarom duurt het dan zo lang?

RUTTE
Dat zult u zien als het wetsontwerp verschijnt. Dit is een buitengewoon complexe kwestie, ik ben daar zelf ook nauw bij betrokken, maar dat vraagt zorgvuldige afwegingen. Het gaat wel ergens over. Het heeft ook te maken met de goede balans tussen privacy, terreurbestrijding... Uw eigen krant, terecht, vraagt daar ook in de hoofdredactionele commentaren aandacht voor. Ook veel andere media doen dat. Wij zijn een rechtstaat. Dus er moet altijd een zorgvuldige balans zijn. En dat willen we ook als kabinet. En tegelijkertijd, ook van belang, willen we ervoor zorgen dat onze veiligheidsdiensten beschikken over de best denkbare instrumenten.

Joegoslavië-tribunaal: zaak-Karadzic

BLOK (RADIO 1)
Meneer Rutte, zojuist is bekend geworden dat Radovan Karadzic verantwoordelijk wordt gehouden door het VN-tribunaal voor het voormalig Joegoslavië voor de genocide bij Srebrenica. Mag ik uw reactie daarop?

RUTTE
Ja, ik denk dat het goed is om vast te stellen, want vandaag zou die uitspraak inderdaad komen, van het Joegoslavië Tribunaal, dat het goed is om vast te stellen dat, en dat is helaas wel al 20 jaar na dato, maar dat de schuldigen hun straf niet ontlopen.

BLOK
Denkt u dat hiermee een hoofdstuk afgesloten wordt?

RUTTE
Daarvoor is het nu nog, u bericht mij dit net. Dus dat vind ik ingewikkeld om daar nu op te reflecteren, maar ik denk dat het wel van belang is om nu vast te stellen dat wij in een wereld leven waarin je dit soort verschrikkelijke daden, tegen de mensheid, tegen mensen, tegen grote groepen, dat je die niet straffeloos kunt doen en dat je die straf niet ontloopt.

BLOK
Maar denkt u dat het boek ooit gesloten zal zijn? We horen nu ook weer over een eventueel vervolgonderzoek dat zal plaatsvinden naar deze genocide.

RUTTE
Ik ben ervan overtuigd, helaas, dat voor heel veel mensen dat boek nooit helemaal gesloten zal zijn. Ook door wat mensen zelf hebben meegemaakt. Zowel militairen, als mensen daar, nabestaanden, mensen die het overleefd hebben. Dit is een hele hele zware periode geweest. Wim Kok heeft daar, mijn voorganger heeft daar belangrijke dingen over gezegd in 2002. Zo’n hoofdstuk sluit je nooit helemaal af. En ik vind het ook van belang als dan blijkt dat er twijfel is, de vraag is van “Wat wisten ze nou precies?”, wat was nou precies de positie van de internationale bronnen en de publicatie van Voorhoeve en Argos, dat we dat weer tot de bodem uitzoeken. Dat is het minste wat we kunnen doen, echt het minste wat we kunnen doen, voor al die militairen die daar onder hele moeilijke omstandigheden hun werk hebben gedaan, de mensen die daar geleden hebben, dat we dat altijd heel zorgvuldig uitzoeken.

BLOK
En denkt u dat een veroordeling van Karadzic daarbij helpt?

RUTTE
Nogmaals, dit is net nieuw. Wat ik er nu over wil zeggen is dat je je gerechte straf in deze wereld meestal niet ontloopt. En dat dit in die zin goed nieuws is dat deze uitspraak er is.