Toespraak van minister Kamp bij de benoeming van Neelie Kroes tot Ridder Grootkruis in de Orde van Oranje-Nassau

Toespraak | 20-11-2015

Lieve Neelie,

Je staat er om bekend altijd volledig de touwtjes in handen te hebben, maar je zult je nu afvragen wat ik op dit moment op deze plek sta te doen. Ik sta hier de minister-president te vervangen, die zich zeer had verheugd op deze middag, maar werd opgeroepen om naar de Tweede Kamer te komen in verband met de schokkende gebeurtenissen vrijdag in de Franse hoofdstad.

Neelie, je bent hier vandaag als een van de hoofdrolspelers tijdens de How to get there-summit. Opnieuw een initiatief om de start-up-scene in Nederland naar een hoger plan te trekken. Na een indrukwekkende carrière ben je als 74-jarig boegbeeld perfect op je plek als Special Envoy Start-up Delta. Waarom? Omdat jij eigenlijk al je hele leven een start-up in eigen persoon bent. Lang voordat iemand van dat begrip gehoord had, was Start-up Neelie al actief. Altijd in voor nieuwe uitdagingen, continu plannen aan het maken en steeds bereid om risico’s te nemen. En dat altijd in de hoogste versnelling.

Een belangrijk kenmerk van een goede start-up, waar jij ook in hoge mate over beschikt: gezag of status quo zeggen je niet zoveel. 'Zo doen we dat hier nou eenmaal,' is aan jou niet besteed. Je durft tegen schenen te schoppen en trekt menig heilig huisje omver. Zakenman Henry Ford zou ooit gezegd hebben: 'Als ik mijn klanten had gevraagd wat ze wilden, zou hun antwoord zijn geweest: een sneller paard.' Neelie, jij ziet altijd de mogelijkheid van een auto, waar anderen zich blindstaren op het snellere paard.

Dat patroon heb je je hele carrière laten zien. Als lid van de Rotterdamse gemeenteraad, in de Tweede Kamer, als staatssecretaris en minister van Verkeer en Waterstaat, president van Nyenrode en commissaris bij diverse bedrijven. Zonder te willen psychologiseren ligt de oorsprong daarvan misschien wel in je vroegste jeugd, hier in Rotterdam.

Want Neelie, dat ik je hier vandaag in onze havenstad toespreek is wel zo passend. Hier ben jij in 1941 geboren, vlak nadat de bommen vielen. Zelf vertelde je daarover hoe je als 4-jarige naar school liep door een open veld. Geen mooi veld, maar een lege vlakte van bakstenen, beton en verwoesting. Met die aanblik van een verwoeste stad ben jij opgegroeid. Het maakte je niet pessimistisch – integendeel zelfs. De les die jij toen naar eigen zeggen leerde was dat je kunt bouwen en nieuw leven creëren uit bijna niets.

Dat is een leidraad gebleken in jouw leven. Je bewandelde de ongebaande paden. Tussen 400 jongens studeerde je met zes andere meisjes economie. Je was het eerste vrouwelijke bestuurslid van de Kamer van Koophandel. En als minister van Verkeer & Waterstaat maakte je indruk als vasthoudend onderhandelaar. Als jij ergens rondloopt, blijft dat niet onopgemerkt. Daarvan getuigen alleen al de vele bijnamen die je tijdens je loopbaan hebt verzameld. Van Prinses van de Voorpagina tot Neelie Split-Kroes, van Iron Lady van de Lage Landen tot Plankgas Neelie - om er maar een paar te noemen.

Zelfs op 64-jarige leeftijd, wanneer voor velen het besturen van de 'bv achtertuin' tot de belangrijkste ambities behoort, begon jij een nieuwe carrière als eurocommissaris. Ik vind het knap hoe je de Europese Commissie van glamour, daadkracht en joie de vivre hebt voorzien. Ook het Eurocommissariaat vloog jij aan als een start-upper en dat is een bijzondere prestatie.

Tijdens je Eurocommissariaat voor Mededinging, en daarna als vicepresident voor de Digitale Agenda, bleef je altijd heel Nederlands. Direct, en niet bang om het beestje bij de naam te noemen. Of het nou ging om het aanpakken van kartelvorming, ongeoorloofde staatssteun, het breken van monopolies, of het stoppen van te hoge roamingkosten, altijd had je het belang van de Europese consument voor ogen.

Daarin was je reëel, daadkrachtig en had je oog voor momentum. Zo was je tijdens de bankencrisis in 2008 medeverantwoordelijk voor het tijdelijk toestaan van staatssteun aan banken in financiële problemen. Het zijn dit soort maatregelen, waarbij wars van bureaucratie vaart werd gemaakt en gedaan werd wat nodig was, die hebben gezorgd dat de crisis toen niet verder is ontspoord.

En ook toen jouw 2e termijn als eurocommissaris afliep, lonkte het pensioen nog niet. In het kabinet weten wij: als je op een onderwerp bergen wilt verzetten, vraag dan Neelie. Dat hebben wij dus gedaan – om van Nederland een van dé start-up centra van de wereld te maken.

In die rol ben jij een voorbeeld en inspiratie voor veel mensen. Net als in al die andere rollen - als grande dame van de Nederlandse politiek, scherp adviseur en commentator van de Europese Unie en niet in de laatste plaats als voorvechter voor meer vrouwen aan de top. Je verzet je tegen de opvatting dat dit met de tijd vanzelf wel goedkomt. Omdat je ervan overtuigd bent dát het niet vanzelf goed komt en omdat je niet bepaald van de afwachtende soort bent. Ik moet bij jou altijd denken aan dat beroemde citaat van Margaret Thatcher: 'If you want something said, ask a man; if you want something done, ask a woman.'

Dames en heren, lieve Neelie,

Ik trappel natuurlijk om het ongelijk van deze uitspraak te bewijzen door snel tot actie over te gaan, maar daarvóór keer ik graag nog één keer terug naar mijn vergelijking tussen Neelie en een startup. Startups staan ook wel bekend om – ik kan in dit gezelschap in jargon spreken – hun disruptieve technologie. Ze veranderen de maatschappij of de markt.

Jij hebt de Nederlandse én de Europese maatschappij veranderd. Je hebt de grootste bedrijven aan banden gelegd, je hebt de consument beschermd in de strijd tegen kartelvorming, je hebt digitalisering als Europees onderwerp op de kaart gezet en je hebt de startup scène een boost gegeven. Dat is zijn veel grootse prestaties voor 1 mens.

Daarmee ben je van grote betekenis voor de Nederlandse samenleving en voor de Europese Unie. Daarnaast ben je een warm en invoelend mens, iemand die altijd oog heeft voor vrienden, familie, bekenden en collega’s.

Kortom, Neelie, om met een beroemd Nederlands schrijver te spreken: 'Het is gezien. Het is niet onopgemerkt gebleven.' Ik ben zeer vereerd dat ik je – namens de minister-president - mag melden dat het Zijne Majesteit de Koning heeft behaagd je te benoemen tot Ridder Grootkruis in de Orde van Oranje-Nassau. Graag hang ik je nu de bijbehorende versierselen om.