Toespraak van minister Kamp bij ondertekening RetailDeals

Toespraak | 18-11-2015

Dames en heren,

Winkels horen bij onze steden en dorpen. Ze bepalen mede het straatbeeld en hebben een belangrijke sociale functie. Je komt er niet alleen om boodschappen te doen of te winkelen, je maakt er ook een praatje of je gaat er samen met iemand anders naar toe: winkels trekken mensen aan en brengen ze bij elkaar. Dat is altijd zo geweest, dat is nog steeds zo en zal ook zo blijven.

Tegelijkertijd is de functie van winkels onder invloed van technologische ontwikkelingen veranderd. Consumenten kunnen online inkopen doen, en doén dat ook. In de eerste helft van dit jaar besteedden zij 8 miljard euro aan online producten en diensten: ruim 18 procent meer dan vorig jaar. Dat is 8,5 procent van de totale omzet in de retail. In 2014 bedroeg dat percentage nog 7,6.

In de winkel is het gedrag van consumenten veranderd. Ze zijn kritisch: in de elektronicazaak weten ze precies wat ze willen hebben omdat ze alle reviews op internet hebben gelezen. En in de boekwinkel drinken ze na hun aankoop ook nog graag even een kop koffie. Ze gaan meer voor gemak en stappen over van bezit op gebruik: ze delen bijvoorbeeld auto’s en gereedschap.

Van retailers vragen die veranderde wensen een groot aanpassingsvermogen en veel creativiteit. Dat ze daarover beschikken, laten ze zien. Er zijn veel voorbeelden van retailers die mooie nieuwe concepten bedenken. Dat neemt niet weg dat er door alle ontwikkelingen minder behoefte is aan winkelruimte.

Die afgenomen behoefte is niet terug te zien in de ontwikkeling van het aanbod: Tussen 2004 en 2013 daálde de winkelomzet met 7 procent en steég het aanbod van winkeloppervlakte in de non-foodsector juist met 13 procent. Naar schatting kent Nederland 30 procent overcapaciteit aan winkeloppervlakte; 7,5 procent van de winkelpanden staat leeg. En leegstand is slecht voor iedereen: voor winkeliers, voor vastgoedeigenaren, voor omwonenden en daarmee voor gemeenten.

Om het tij te keren heb ik het initiatief genomen om, samen met de belanghebbende partijen, de sector toekomstbestendig te maken en de leefbaarheid in de binnensteden en dorpskernen te verbeteren. De plannen daarvoor staan in de Retailagenda, die afgelopen voorjaar is gepresenteerd.

De verschillen tussen gemeenten zijn groot. In de ene is nog ruimte voor groei, de andere heeft met krimp te maken. Maar de urgentie om winkelgebieden aan te passen aan de nieuwe omstandigheden, wordt breed gevoeld. Meteen na de presentatie van de Retailagenda meldden zich 50 gemeenten om aan de slag te gaan. Later sloten zich nog eens 20 gemeenten aan en we hopen en verwachten dat de overige uw voorbeeld zullen volgen.

Vandaag zet u hier met 31 gemeenten een belangrijke stap door een RetailDeal te ondertekenen. Ieder van die 31 gemeenten vult de deal op eigen wijze in en gaat met haar lokale en regionale partners aan de slag. In sommige gemeenten is het werk al begonnen. Zo hebben in Nijkerk een supermarkt en enkele woningen van plaats gewisseld omdat de supermarkt uit de loop lag. Iedereen is tevreden met deze oplossing, er is geen vierkante meter winkel bijgekomen maar de bestaande ruimte is slimmer gebruikt. Ik vind dat een mooi voorbeeld van samenwerken en tot oplossingen komen.

Ik wil u, de koplopers, complimenteren met de moed die u toont door zich te committeren aan deze afspraken. Dat vraagt namelijk, behalve om goede afstemming en een gedegen visie, soms ook om het maken van moeilijke keuzes.

Dames en heren,

Er staat u nog een hoop werk te wachten. Waar u belemmeringen tegenkomt, kunt u een beroep op mij doen. Zo werken we samen aan aantrekkelijke winkelgebieden die toekomstbestendig zijn. Waar de retailer een goede boterham kan verdienen. Waar de consument graag tijd doorbrengt omdat hij er een combinatie van winkels, horeca en cultuur vindt. Waar de mensen graag samenkomen. Ik wens u veel succes.