Toespraak minister Hennis-Plasschaert bij uitreiking dapperheidsonderscheidingen

Toespraak | 22-10-2015

(In verband met de noodzakelijke operationele geheimhouding en privacy worden de 2 mariniers in deze tekst aangeduid met 'Sergeant van de mariniers X' en 'Marinier der eerste klasse X')

Generaals,
Aangetreden militairen,
Dames en heren,

Van harte welkom! En een speciaal welkom aan de 2 te decoreren militairen en hun families, vrienden en collega's.

Dames en heren,

Vandaag eren wij 2 militairen met een dapperheidsonderscheiding. Dat is een uitzonderlijke gebeurtenis. En vandaag al helemaal. Voor het eerst - sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog - is er namelijk sprake van een dapperheidsonderscheiding voor optreden op zee. En dit eerbetoon komt toe aan 2 bijzondere militairen: Sergeant van de mariniers X en marinier der eerste klasse X.

Voor alle duidelijkheid: dapperheid kan niet worden aangeleerd. Dapper gedrag is pas zichtbaar in een onverwachte en levensbedreigende situatie. Een situatie waarin iemand boven zichzelf en anderen uitstijgt. Met andere woorden: de handelingen van betrokkenen maken dan het verschil.

Sergeant van de mariniers X en marinier der eerste klasse X ontvangen deze dapperheidsonderscheiding voor hun optreden op 24 oktober 2012. Bijna 3 jaar geleden. Het amfibisch transportschip, de Zijner - toen nog - Harer Majesteits Rotterdam, lag op dat moment voor de kust van Somalië. De Rotterdam nam deel aan de NAVO-operatie Ocean Shield. Doel van dit alles: het bestrijden van piraterij.

Juist in die periode tekende er zich een verandering af in de werkpatronen van de piraten. Minder grootschalig. En steeds vaker verscholen zij zich tussen de lokale bevolking en de vissers op zee. Het kapen van een dhow vlakbij de kust was voor de piraten aantrekkelijk. Voor hun illegale acties konden zij gebruik maken van de logistieke middelen die op zo'n dhow al aanwezig waren. En niet onbelangrijk: op deze manier konden zij ook hun aanwezigheid goed schuil houden.

Op 24 oktober 2012 kreeg het team van sergeant van de mariniers X en marinier der eerste klasse X de opdracht om een Iraanse dhow te inspecteren. Zo'n 400 meter uit de kust. Een zogenoemd 'friendly approach'. Welhaast een routineklus. Zij hadden immers al zo veel vergelijkbare controles uitgevoerd. Sergeant X gaf die dag desalniettemin aan…'scherper te zijn dan normaal'. Niets wees erop dat er iets zou gebeuren. Toch werd zijn voorgevoel al snel bewaarheid.

Met 2 RHIB's naderde u - met uw collega's, militairen van mariniers en vloot - de bewuste dhow. Op nog geen 40 meter afstand werd vanaf de dhow ineens het vuur geopend. U was toen uitermate kwetsbaar. De kogels vlogen rakelings langs. Meerdere inslagen waren zichtbaar in het water, tot op een armlengte afstand van waar u zich bevond.

Een aantal leden van het boardingteam had al eerder ondervonden hoe het is om onder vuur te worden genomen, bijvoorbeeld in Afghanistan. Desalniettemin werd het deze keer anders ervaren. Op open zee is er immers geen mogelijkheid om dekking te zoeken. En ook de wendbaarheid van een RHIB is - onder dergelijke omstandigheden - nogal betrekkelijk.

Luchtsteun was op dat moment niet mogelijk. De 2 helikopters van de Rotterdam waren voor een andere taak ingezet, namelijk het afleveren van vermoedelijke piraten die de Rotterdam in een eerdere actie had opgepakt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze beschieting als zeer stressvol werd ervaren. Hoe dan ook: u beantwoordde onmiddellijk het vuur. En werd daarin gesteund door een precisieschutter vanaf de Rotterdam.

Sergeant X, al snel gaf u het commando om het vuren te staken. De dhow was vermoedelijk gegijzeld, en u wilde voorkomen dat de gegijzelden juist door uw vuur gewond zouden raken. Het schieten vanaf de dhow hield echter aan en u zag zich genoodzaakt om nogmaals terug te vuren. Mogelijk werd daarbij onbedoeld een benzinevat of gasfles geraakt. De boel ontplofte en vatte vlam. Overal was zwarte rook. Het vuur op de houten dhow greep snel om zich heen.

De opvarenden van de dhow sprongen overboord, gegijzelden én kapers. De zee werd gevuld met drenkelingen. Men greep zich vast aan allerhande drijvende objecten. Vanaf de Rotterdam kwam al snel het commando voor een SAR, een search and rescue-operatie. En ondanks het reële gevaar om nogmaals onder vuur te worden genomen, twijfelde u geen moment. De eerste drenkelingen werden aan boord van de RHIB's gehesen.

Maar weer kwam u onder vuur te liggen. Nu ook door piraten vanaf de wal. Binnen een paar minuten ging u dus van een 'friendly approach' naar een schietincident, naar een SAR en toen een gewapende SAR. En weer nam u de beslissing om door te gaan, omdat er nog steeds mensen in het water lagen. Mensen die uitgeput raakten. Onder voortdurende dreiging en geweervuur, bleef u de drenkelingen uit het water halen.

Uiteindelijk heeft u 19 bemanningsleden van de dhow kunnen redden. Ook haalde u 6 vermoedelijke piraten uit het water. Een ongelooflijke prestatie. En een aantal piraten zouden later door de rechtbank in Rotterdam worden veroordeeld tot een gevangenisstraf…

Sergeant van de mariniers X,

Op 24 oktober 2012 heeft u op uitmuntende wijze sturing gegeven aan de operatie die ik zojuist heb beschreven. Tactische beslissingen heeft u weloverwogen genomen, met een verhoogd risico voor uw veiligheid, en dat van uw eenheid. Die beslissingen moest u in een split second nemen. De jarenlange training en grondige voorbereiding op allerhande scenario's betaalden zich uit. En meer dan dat. Ook toen u - bij herhaling - onder vuur kwam te liggen, besloot u door te gaan om de levens van anderen te redden.

Let wel, door uw optreden, en wijze van leidinggeven, was u de gehele eenheid tot voorbeeld én steun. Hierdoor ontstond binnen de eenheid een grote mate van zelfvertrouwen. U heeft blijk gegeven van inzicht, durf, initiatief en zelfopoffering. Met het oog op uw moedige en beleidvolle optreden, heeft het Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander dan ook behaagd om u het Bronzen Kruis toe te kennen.

Marinier der eerste klasse X,

Ook u heeft zich onderscheiden en daarmee het belang van het Koninkrijk gediend. Ook u heeft op 24 oktober 2012, mét gevaar voor eigen leven, op indrukwekkende wijze gehandeld. Sergeant X omschreef uw inzet als 'de juiste man, op de juiste plek'. Uw skills waren doorslaggevend. In vele opzichten. In deze levensbedreigende situatie was u voorts in staat om te communiceren met de drenkelingen. En daarmee heel snel duidelijkheid te creëren - duidelijkheid over wie tot de gegijzelden behoorden én wie tot de kapers...

Uw eigen veiligheid maakte u ondergeschikt aan de belangen van anderen. Dat getuigt van grote moed en opofferingsgezindheid. Het heeft Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander dan ook behaagd om u het Kruis van Verdienste toe te kennen.

Dames en heren,

Voor u staan 2 Nederlandse militairen. Zij deden wat zij zelf als vanzelfsprekend bestempelen. Dat is het echter niet. Dat is het nooit. Zoals ik al zei: dapperheid wordt niet aangeleerd. Dit is pas zichtbaar in een onverwachte en levensbedreigende situatie. Sergeant van de mariniers X en marinier der eerste klasse X hebben moed getoond, en veel meer. Zij hebben het verschil gemaakt. En ja zeker, het optreden is uiteindelijk altijd een teamprestatie! Sergeant van de mariniers X en marinier der eerste klasse X weten dat als geen ander. Ook dat mag hier niet onbenoemd blijven.

Graag wil ik dan nu overgaan tot het uitreiken van de dapperheidsonderscheidingen. Ik verzoek mijn adjudant daartoe het bijbehorend Koninklijk Besluit voor te lezen.