Persconferentie na ministerraad 2 oktober 2015

Mediatekst | 02-10-2015

Inleidend statement:

Het was een wat lange ministerraad, veel dingen te bespreken. Ik pak er een paar uit. Ik heb teruggeblikt op in ieder geval mijn deel van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en de conferentie over sustainable development goals. Ik denk dat dat een paar goeie dagen waren. Heel veel gesprekken ook gehad en marge daarvan over natuurlijk Syrië. Over het vluchtelingenvraagstuk maar ook over de VN-missies en hoe kunnen we die versterken. En wat je ziet is zeker op het laatste punt een heel groot commitment en op het vluchtelingenvraagstuk met heel veel mensen gesproken, onder anderen met de baas van de UNHCR, maar ook met Davuto?lu, de premier van Turkije en veel anderen.
Dat is echt een taai probleem maar je ziet wel dat geleidelijk aan, volgens mijn waarneming, Europa natuurlijk steeds op één lijn zit. Ook na de laatste Europese Raad en dat het ook lukt om de gesprekken nu met de regio goed te voeren. Waarbij natuurlijk het hele vraagstuk Syrië en de onduidelijkheid daar en de rol van Rusland nu. Die zich niet alleen lijkt te beperken tot het bestrijden van ISIS maar ook de oppositie tegen Assad, is daarbij natuurlijk een complicerende factor.
Vandaag daarnaast natuurlijk ook gesproken over het onderwerp migratie. We zijn natuurlijk volop bezig om die hele toestroom van asielzoekers om dat in goede banen te leiden. Die komen inderdaad ook weer voor een belangrijk deel uit Syrië. We hebben afgelopen weken heel veel van gemeenten gevraagd om de locaties voor eerste opvang beschikbaar te stellen. Daar is ook op grote schaal opvolging aan gegeven. En dat is positief. Daarnaast kijken we natuurlijk wat we kunnen doen om te zorgen voor voldoende huisvesting voor vergunninghouders.

Voorstel van Stef Blok vandaag, Wonen en Rijksdienst, besloten om op grote schaal leegstaande overheidspanden zoals kantoren, kazernes en zorginstellingen, om die beschikbaar te stellen aan gemeenten. Zodat de druk op de bestaande voorraad aan sociale huurwoningen wordt verlicht er maar ook meer doorstroming gaat komen van inmiddels zo'n 12, 13.000 mensen in AZC's die eigenlijk zouden moeten doorstromen naar een woning. Die zal wel wat soberder zijn dan men misschien tot nu toe gewend is en meer families in een huis of anderszins zal daar een zekere soberheid zijn maar dat is onvermijdelijk ten einde dit in goede banen te leiden. We hebben ook gesproken over de berichten dat er in een aantal opvanglocaties sprake is van geweld of van norm-overschrijdend gedrag.
Wat dat betreft is het goed vast te stellen dat in Nederland, in onze asielzoekerscentra, de Nederlandse normen en waarden gelden. Dat maken we ook duidelijk aan alle AZC-bewoners door middel van uitleg dat discriminatie, intimidatie, op basis van artikel 1 van onze Grondwet, dat die verboden zijn. Dat ze zich eraan te houden hebben. Het COA is er ook heel precies in, tolereert geen beledigende en discriminerende uitingen over religie, over sekse, over seksuele geaardheid, over leeftijd, over etniciteit of over nationaliteit. Bewoners van een AZC ondertekenen bij aankomst de daar geldende huisregels. Die zijn gebaseerd op de omgangsvormen die wij in Nederland hanteren.
Het personeel van het COA ziet erop toe dat deze huisregels worden nageleefd en spreken bewoners ook aan op afwijkend gedrag. En als zaken, en ook dat is de laatste weken hier en daar voorgekomen, als die de openbare orde raken dan wordt altijd de politie ingeschakeld. Asielzoekers kunnen en zullen, en dat is net zoals bij alle burgers, bij de delicten worden bestraft en eventueel gedetineerd. En ook kunnen sancties worden opgelegd zoals geldboetes, overplaatsing of in het uiterste geval ook beëindiging van de opvang. Het lijkt me goed ook dat hier te melden.

Dan tot slot, volgende week ben ik wel hier, maar in de tussentijd ben ik weer op reis. Ik ga met een handelsmissie met de Vlaamse collega naar Atlanta, met Geert Bourgeois. Dat is een gemeenschappelijke economische missie van Nederland en Vlaanderen zoals ik die eerder naar Houston heb gehad met toen nog Kris Peeters, Vlaamse minister-president. Georgia is een van de snelst groeiende staten van de Verenigde Staten, heel veel bedrijvigheid. Er gaat een delegatie mee van 85 Nederlandse en Vlaamse bedrijven, kennisinstellingen en er liggen dus goede kansen voor ons bedrijfsleven om daar die economische groei ook aan te haken en er voor te zorgen dat het ook in Nederland weer zorgt voor meer banen en meer welvaart.

Syrië

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Meneer Rutte, over Syrië. De situatie is daar deze week behoorlijk veranderd sinds de Russen daar ook bombardementen uitvoeren. Hoe kijkt u naar die situatie daar?

RUTTE
Ik zei het eigenlijk net al in mijn statement ook dat de situatie daar natuurlijk complexer is geworden. We weten, Syrië was al complex, er zijn in Syrië zes tot zeven miljoen mensen binnen Syrië uit hun huis. IDL's, dat zijn dus mensen die in het land op de vlucht zijn. Daarnaast zijn heel veel Syriërs in opvangkampen en anderszins woonachtig in Jordanië, in Libanon en Turkije. In Syrië zien we de strijd, laten we zeggen een beetje langs de westelijk deel van Syrië tussen Assad en de oppositiegroepen. De oppositiegroepen zijn heel wijd geschakeerd netwerk, of netwerk niet maar een wijd geschakeerde waaier aan groepen die extreem zijn tot en met de gematigde oppositie. Daarnaast is meer naar het oostelijk deel van Syrië de strijd tegen ISIS gaande en er is natuurlijk deze week een complexiteit bijgekomen van Rusland die zich niet alleen lijkt te richten tegen ISIS maar ook tegen die oppositie wat het conflict nog onoverzichtelijker maakt.

FRESEN
Maar wat maakt de situatie door die Russische bombardementen nou vooral complexer dan?

RUTTE
Als allerlei landen daar bezig zijn met hun eigen activiteiten dan vraagt dat om een hele strakke deconflictering zoals dat in het militaire jargon heet. Dat is aanzienlijk ingewikkelder geworden met deze Russische acties die, tot nu toe althans, zich onvoldoende hebben laten coördineren. Er zal echt een veel strakkere coördinatie moeten plaatsvinden.

FRESEN
Dus is het bombarderen door de Russen heeft dat een oplossing alleen maar verder weg gebracht dan dichterbij?

RUTTE
Dat vind ik ingewikkeld om een uitspraak over te doen. Ik stel wel vast dat het de coördinatie van de landen die zich bezig houden met het Syrische conflict: Iran, Verenigde Staten, Europa, Rusland, dat dat er niet eenvoudiger op is geworden.

FRESEN
Is het een groter wespennest geworden? Kan je dat zeggen?

RUTTE
Ik kies toch maar voor mijn vorige zin, ik denk dat het allemaal landen zijn die proberen om het probleem op te lossen, daar allemaal hun opvatting over hebben. Heel verschillende opvattingen over de rol van Assad, moet hij meteen weg, moet hij weg na een overgangsfase, kan Assad wel of niet een rol spelen in de strijd tegen ISIS? Je ziet dat de verschillende landen die actief zijn in Syrië daar heel verschillende opvattingen over hebben. Dat is nog tot daaraantoe. Ingewikkelder wordt het natuurlijk als landen ook in Syrië actief zijn en het risico is van allerlei acties die onvoldoende onderling zijn afgestemd.

FRESEN
Nu ligt al een tijdje de vraag op tafel of Nederland ook actief moet worden naast Irak ook in Syrië. Het is bekend dat daar in het kabinet verschillend over gedacht wordt. Deze ontwikkeling met Russische bombardementen: heeft dat nou die situatie dat Nederland daar eventueel ook gaat bombarderen dichterbij gebracht of heeft het alleen de situatie nog complexer gemaakt en is zo'n besluit nog verder weg of is zo'n besluit misschien gegeven de huidige omstandigheden wel uitgesloten dat je dat nog kan nemen nu?

RUTTE
Het is een factor die we hebben mee te wegen bij het komen tot een positie ten aanzien van het eventueel uitbreiden van het bombarderen aan de Iraakse kant van de strijd tegen ISIS naar ook de Syrische kant. De voors daarvan, de redenen om dat wel te doen, die zijn natuurlijk heel duidelijk. Als je aan Iraakse kant ISIS bestrijdt en je weet dat voor een deel de aanvoerlijnen zoals Han ten Broeke geloof ik zegt, de Bosatlas kennen ze daar niet, ze houden zich niet aan die grens, ISIS. Dus als je weet dat die aanvoerlijnen uit Syrië richting Irak lopen dan is er natuurlijk een sterke case om te bouwen om te zeggen dan moet je eigenlijk ook aan Syrische kant actief zijn. Dus dat zijn de voors. Daar staat tegenover dat de situatie aan Syrische kant natuurlijk aanzienlijk complexer is. Aan Iraakse kant is sprake van een min of meer functionerende staat met allerlei grote problemen. Maar in ieder geval de soevereiniteit in Bagdad, minister-president, regering is er. Aan Syrische kant is dat natuurlijk aanzienlijk veel complexer. Daar komt bij dat je je moet afvragen als je daar bombardeert wat komt er voor in de plaats. Het is niet zo dat ISIS dat het daar mee stopt. We kenden ISIS twee jaar geleden niet, althans ik niet, misschien u wel. Er zijn allerlei andere, soms nog veel ergere organisaties die in die regio die rol willen overnemen. Dus je hebt dat allemaal af te wegen. Dus aan de ene kant waarom je het wel moet doen, aan de andere kant heel goed de afweging te maken over de risico's en dat doen we zorgvuldig en daar kijk je ook naar wat bondgenoten doen en je kijkt natuurlijk zeker ook naar de nieuwe ontwikkelingen van deze week met Rusland.

FRESEN
Ja, maar die nieuwe ontwikkelingen van Rusland is dus de vraag, hebben die een eventueel Nederlandse deelname in Syrië nou dichterbij gebracht of verder weg?

RUTTE
Ik kan daar eigenlijk geen antwoord op geven anders dan dat er een extra factor is die we mee te wegen hebben.

FRESEN
Maar is het onwaarschijnlijker geworden dat Syrië gebombardeerd gaat worden door Nederland?

RUTTE
Zo kun je het niet stellen. Je kun alleen zeggen dat je dit extra feit hebt mee te wegen.

HEYMANS (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, wat vindt u van het standpunt van de PvdA zoals dat vandaag verwoord is? Die eigenlijk zeggen van: we moeten er niet aan beginnen.

RUTTE
Nou dat heb ik er niet in gelezen, wel de kop maar niet in het artikel. Maar verder ga ik er geen commentaar op geven. Ik vind dat echt een zaak van het kabinet om de komende tijd tot een verstandig oordeel te komen en dat dan met de Kamer te delen. En niet te gaan reageren op uitlatingen uit de coalitie.

HEYMANS
Maar de PvdA is uw coalitiepartner en hun standpunt doet ertoe als u tot een standpunt komt in het kabinet. Maakt het dat daardoor moeilijker?

RUTTE
Die analyse laat ik heel even voor wat die is. En natuurlijk neem ik kennis van opvattingen die leven in Kamerfracties, zeker als ze van de coalitie zijn, maar ik ga er geen commentaar op geven want daarmee breng ik het komen tot een verstandig besluit niet dichterbij. Kijk dan ga ik overal op reageren en dan moet meneer Servaes weer op mij reageren of Han ten Broeke of de fractievoorzitters. Dus dat ware verstandig niet te doen.

HEYMANS
Dat doen ze toch wel denk ik, maar u kunt toch wel aangeven of dat het besluit moeilijker maakt?

RUTTE
Nogmaals, ik ben gehouden als voorman van deze coalitie en minister-president om ook op dit dossier te kijken: wat is uiteindelijk verstandig om te doen ten aanzien van eventueel een uitbreiding. Ik wijs erop dat geen Europees land in coalitieverband op dit moment actief is aan de Syrische kant van het conflict. Frankrijk is daar actief, maar coördineert dat met de coalitie maar doet dat niet in coalitieverband. Er is eigenlijk maar één NAVO-land nu in coalitieverband actief aan de Syrische kant en dat zijn de Verenigde Staten.

HEYMANS
Op wat voor termijn verwacht u dat het kabinet een besluit zal nemen?

RUTTE
Ga ik geen voorspellingen over uitspreken.

HEYMANS
Maar collega's van u zeiden: binnen een paar weken.

RUTTE
Ja ik heb steeds hierop gereageerd dat ik vind dat we ons niet onder druk moeten laten zetten.

BNR
Hoe bestaat het dat westerse regeringen zich weer hebben laten verrassen door Poetin? Na wat hij gedaan heeft in Oekraïne en na de annexatie van de Krim. Klopt dat?

RUTTE
Die analyse zullen we ook met elkaar moeten maken. Het is een feit dat Rusland al langer actief is in Syrië, dat zou ons niet hoeven verbazen. Ze zijn zelfs met havenactiviteiten daar beschäftigt en er is ook bekend dat Poetin en Rusland steun geven aan Assad. Ik heb het zelf, in de tijden dat we elkaar wat regelmatiger spraken, 2013 begin 2014, nog met hem besproken, ook in relatie tot de gebeurtenissen in Libië. En wat dat heeft gedaan in de internationale verhoudingen. Dus dat is niet iets wat ons hoeft te verbazen volgens mij. Ik vind dat een wat stevige conclusie die u trekt.

BNR
Op welke manier beïnvloedt de Russische operatie van de afgelopen dagen de lopende operatie van Nederland?

RUTTE
De lopende operatie? Wij zijn actief aan de Iraakse kant van het conflict, dus het raakt dat niet onmiddellijk. Daar zijn we actief met het trainen van mensen en we zijn actief met het bombarderen en mag ik zeggen dat onze activiteiten daar gewaardeerd worden, omdat wij daar heel goed in zijn.

BNR
Dus er zijn in de procedures en de manier van optreden geen wijzigingen geweest?

RUTTE
Niet aan Iraakse zijde, nee.

BNR
Kunt u zich voorstellen dat Rusland ook in Irak actief wordt? Want die geluiden zijn er ook. Wat voor gevolgen zou dat hebben?

RUTTE
Ik ga daar geen verwachting over uitspreken.

VOLKSKRANT
Het kabinet heeft aangegeven, vaker, dat een diplomatiek spoor belangrijk is voor oplossing van het conflict in Syrië. Kunt u aangeven op welke manier Nederland is betrokken bij dat diplomatieke spoor? Wat doen wij om het conflict ook mede op te lossen?

RUTTE
Ja wij zijn natuurlijk allereerst actief in Europa. Ik heb zelf uitgebreid gesproken met de Hoge Vertegenwoordiger in New York nog deze week, maar vooral Bert Koenders is daar heel actief bij betrokken. Er is ook een vergadering geweest van de daar aanwezige ministers van  Buitenlandse Zaken en de Hoge Vertegenwoordiger, dus dit natuurlijk iets wat wij in de eerste plaats doen in Europees verband. Ik geloof niet dat het nu heel dienstig dat ook Nederland als individueel land een vredesinitiatief gaat starten in Syrië. Het lijkt me goed dat we dat echt coördineren in Europees verband.

VOLKSKRANT
En wat is de rol van Nederland in dat Europese verband?

RUTTE
Wij hebben er belang bij dat, naast Iran, Rusland, de Verenigde Staten en Irak, dat ook Europa daar zeer actief bij betrokken is. Wij denken dat Europa in staat zou kunnen zijn om in een aantal van dit soort discussies ook een brugfunctie te vervullen, zoals dat ook eerder is gelukt bij conflicten in de regio. Tegelijkertijd erkent Nederland dat het een uitermate complexe aangelegenheid is die deze week er niet eenvoudiger op is geworden.

Asielzoekers

VULLINGS (RADIO 1)
U zei in mijn ogen net iets interessants over asielzoekers die hier komen en dan aankomen in asielzoekerscentra, dat ze dan een soort gedragscode moeten ondertekenen. Is dat iets nieuws?

RUTTE
Nee, doen ze altijd al.

VULLINGS
Dat is altijd al geweest. En wat staat er dan in dan precies in?

RUTTE
Nou daar staat - ik heb ze hier niet bij de hand - maar daar staan onze regels in, onze normen en waarden en waar je dus je hebt te houden aan de Nederlandse wet.

VULLINGS
En als iemand weigert te tekenen?

RUTTE
Ik heb dat hier niet paraat. Maar dan is er een probleem, ga ik voor u uitzoeken.

VULLINGS
Oké, nou dan bewaren we dat tot volgende week.

Functioneren van het ministerie van Justitie

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, vindt u dat de bezem door Justitie moet?

RUTTE
Daar ga ik geen uitspraken over doen, dat is echt een zaak van de minister van Veiligheid en Justitie om na het Kamerdebat ook op een verstandige manier opvolging te geven aan het functioneren van het departement en met het departement samen te bezien hoe zaken, zoals die zich deze week voordeden, hoe je die naar de toekomst kunt voorkomen.

DE WINTHER
De minister heeft zelf aangegeven dat hij daar nog niet van overtuigd is, is dat niet een wat verbazingwekkende conclusie na alles wat er is misgegaan het afgelopen halfjaar?

RUTTE
Volgens mij heeft Ard van der Steur in het debat ook laten blijken dat hij het van groot belang vindt dat de informatievoorziening binnen het departement, het functioneren van het departement, dat dat zijn grote aandacht heeft, zeker ook in het licht van de gebeurtenissen van deze week.

DE WINTHER
U staat erom bekend dat u bewindspersonen altijd met raad en daad terzijde staat, voor problemen die opduiken. Heeft u daar de afgelopen week wellicht wat weinig tijd voor gehad?

RUTTE
Nee, want dat gewoon vlug telefonisch en dat lukt altijd. En dan is uw volgende vraag: wat hebt u dan gedaan? En dan is mijn antwoord dat mijn effectiviteit in het met raad en daad terzijde staan enorm toeneemt als ik er mijn mond over houd.

DE WINTHER
Is het niet zorgelijk dat een minister, die een halfjaar nog maar is aangetreden, nu al zijn laatste kans heeft gekregen van de Tweede Kamer?

RUTTE
Ard van der Steur heeft volgens mij gisteren precies uitgelegd hoe het zit, de Tweede Kamer heeft die uitleg ook geaccepteerd. Het is nu zaak dat hij ook de vervolgstappen op een verstandige manier zet en dat is hij ook voornemens, om te zorgen dat het departement beter gaat functioneren in de zin van dat interne informatievoorziening goed wordt doorgegeven, ook die gevoelige kwesties tijdig worden gesignaleerd.

DE WINTHER
U bent het dus eigenlijk wel een beetje eens met de Tweede Kamer. Want u zegt: hij moet die stappen wel gaan zetten. Die heeft hij kennelijk niet gezet de afgelopen tijd.

RUTTE
Nee, hij is eigenlijk al een halfjaar mee bezig.

DE WINTHER
Hoe kan het dan misgaan?

RUTTE
Het is niet altijd zo dat als je… Ik heb zelf veel reorganisaties mogen begeleiden of zelf mogen doen en het is niet altijd zo dat je grote complexe organisaties in een paar maanden tijd helemaal hebt omgeturnd. Dat kost tijd, dat kost echt tijd, een halfjaar is kort.

DE WINTHER
Tot slot, wat vindt u van eigenlijk van het idee dat bewindspersonen die de Kamer onjuist of onvolledig informeren moeten opstappen? Is dat een goeie veronderstelling of niet?

RUTTE
Nou dat zal je altijd per geval moeten bekijken. En daar gaat de Kamer natuurlijk in de eerste plaats over. Er is nogal een brede continuüm van onvolledig informeren of niet informeren of fout informeren of per ongeluk of noem maar op. Er zijn wel heel veel varianten in en volgens mij is het dan altijd zaak je als bewindspersoon je met de Kamer verstaat en beziet wat daar de volgende stappen in moeten zijn.

DE WINTHER
Heeft u de indruk dat Van der Steur wat dat betreft open kaart heeft gespeeld met het debat van afgelopen week? Is nu echt alles openbaar wat openbaar moet zijn daarover?

RUTTE
Nee dat hoop ik niet. Veiligheid en Justitie is een departement dat, zeker ook vanuit de taak die het heeft, het opsporen van criminelen etcetera, goed gedijt bij niet alles in de openbaarheid. Maar specifiek over…

DE WINTHER
…. correct informeren van de Tweede Kamer mag ik hopen?

RUTTE
Zeker. En volgens mij heeft Van der Steur ook gezegd dat hij ten aanzien van rond dat Vragenuur, want daar ging het natuurlijk om, afgelopen dinsdag, dat hij daar natuurlijk excuses voor gemaakt heeft, dat hij daar te snel is geweest met die beantwoording.

DE WINTHER
En wat hij gisteren in het debat heeft gezegd, dat klopt allemaal?

RUTTE
Ik heb niet het hele debat gevolgd, maar mijn indruk is dat hij daar openheid van zaken heeft gegeven.

Aankoop van schilderijen van Rembrandt

VRAAG
U hebt in de marge van de VN-top met de Franse president Hollande gesproken over de aankoop van de beide Rembrandts. Hoe verliep dat gesprek en heeft u op dat moment een knoop doorgehakt?

RUTTE
Daar kan ik niks over zeggen. Ik kan alleen zeggen dat de conclusie nu is, vanwege alle gesprekken die gevoerd zijn - ik ga niet specifiek dat gesprek daar positie in geven - en ik heb gesproken met Hollande over de schilderijen, maar wat we daar precies besproken hebben en conclusies laat ik even voor wat het is. De eindconclusie op het hele dossier kent u, dat we ze samen hebben en dat ze eerst naar het Rijksmuseum komen.

VRAAG
Waarom wilt u er niet op ingaan?

RUTTE
Omdat ik nooit mededelingen doe over gesprekken met collega's in Europa.

VRAAG
Als er hier een staatshoofd op bezoek komt, dan geeft u toch ook na afloop een persconferentie?

RUTTE
Ja maar dan vertel ik u ook niet alles. En wat ik net ook tegen de heer De Winther zei: het is niet zo dat alles op tafel moet zijn.

Aanwezigheid van de Koning bij de 70e Algemene Vergadering VN

VRAAG
Nederland heeft de hoogste troef ingezet in New York, de Koning, het staatshoofd, heeft u enig idee gekregen daar ter plekke of dat hielp in de Nederlandse lobby om…

RUTTE
…Hij was daar om te onderstrepen het belang dat Nederland hecht aan de Verenigde Naties. Zeker in het licht van het feit dat dit de 70e Algemene Vergadering was.

VRAAG
Hij was daar niet vanwege een specifiek Nederlands belang?

RUTTE
Mwa, dingen vallen soms samen maar hij was daar vanwege het 70-jarig bestaan van de Algemene Vergadering.

VRAAG
Kunt u daar wat meer over vertellen? Over dat Nederlands belang en de inzet van de Koning?

RUTTE
Kijk de Koning heeft daarmee onderstreept het belang, door die toespraak te houden, dat Nederland hecht aan de Verenigde Naties. We waren daar met de vier premiers van het Koninkrijk, we waren daar met twee ministers en een staatssecretaris, de Koning en de Koningin, ik denk dat we een van de allergrootste delegaties hadden. Dat onderstreept dat daar groot belang aan wordt gehecht en dat gaf natuurlijk ook de gelegenheid voor mij, voor Bert Koenders en anderen om te pleiten voor een zetel in de Veiligheidsraad.

VRAAG
De vraag was eigenlijk, heeft u nu de indruk dat u stemmen gewonnen heeft?

RUTTE
Ja, u legt een hele directe link, ja die laat ik even voor u. Hij was daar om te onderstrepen het belang dat Nederland hecht aan de VN.

VRAAG
Maar heeft het geholpen?

RUTTE
Om het belang te onderstrepen dat Nederland aan de VN hecht zeker.

VRAAG
Maar heeft het geholpen om die zetel in de Veiligheidsraad?

RUTTE
Ja, maar dan legt u nu een andere link die ik niet leg.

VRAAG
Ja, maar de Koning heeft het gewoon benoemd in zijn speech.

RUTTE
Hij houdt een toespraak over Nederland in de VN, dus dan is het logisch dat hij ook de actuele dossiers langsloopt.