Toespraak Koning Willem-Alexander bij opening 70e Algemene Vergadering van de Verenigde Naties

Toespraak | 28-09-2015

Meneer de President, Meneer de Secretaris-Generaal, excellenties, dames en heren,

Het is een voorrecht Uw Algemene Vergadering te mogen toespreken namens het Koninkrijk der Nederlanden. Een Koninkrijk van vier autonome landen, geworteld in Europa en de Caraïben: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten.

In 1945 werd het Handvest van de Verenigde Naties ondertekend door vertegenwoordigers van 51 landen.

Vandaag, 70 jaar later, leven er drie keer zoveel mensen op aarde. En het aantal lidstaten is bijna verviervoudigd, met alle complexiteit van dien.

En toch: de internationale organisatie der Verenigde Naties staat fier overeind.

De wereld heeft in die zeventig jaar grote omwentelingen en machtsverschuivingen gezien. En technologische ontwikkelingen die het dagelijks leven sneller en ingrijpender hebben veranderd dan in eeuwen hiervoor.

En toch: de Verenigde Naties houdt stand.

Er zijn belangentegenstellingen geweest. Bittere conflicten. Menselijke tragedies. Tot op deze dag. Ook vandáág wordt het leven van miljoenen mensen bepaald door angst, onderdrukking en gebrek.

En toch: de Verenigde Naties lééft. Als een legitiem platform voor internationale dialoog waar onze landen elkaar altijd weer ontmoeten, hoe groot de verschillen ook zijn.

En de VN is méér dan een platform. Het is een organisatie die acties op gang brengt die onze wereld mede vormgeven en beter maken. Mede dankzij de Verenigde Naties is extreme armoede in de wereld tot de helft teruggebracht. Is kindersterfte gehalveerd. Hebben 2,3 miljard mensen toegang gekregen tot drinkwater. Zijn ziekten als malaria en tuberculose sterk teruggedrongen. En hebben vredeoperaties in een aantal gebieden gewelddadige conflicten weten te beheersen.

Dit is te danken aan het werk van miljoenen moedige mensen in de lidstaten. Maar zeer zeker ook aan de onvermoeibare inzet van de medewerkers van de Verenigde Naties en haar organen, hier in New York en overal ter de wereld.

En daarom zeg ik: Verenigde Naties: van harte gefeliciteerd. En: dank U voor 70 jaar strijd tegen cynisme en fatalisme.

Voor ons is en blijft de VN de belangrijkste wereldwijde organisatie voor vrede, gerechtigheid en ontwikkeling. Daarom stelt het Koninkrijk der Nederlanden zich kandidaat voor een niet-permanente zetel in de Veiligheidsraad in 2017 en 2018.

Natuurlijk: de wereld is verre van perfect en kent nog altijd onrecht en menselijk lijden dat ons door de ziel snijdt. Maar er zijn ook veel stappen in de goede richting gezet. Hoe zou onze wereld er vandaag hebben uitgezien zonder Verenigde Naties? We zouden zonder twijfel slechter af zijn geweest.

Het Koninkrijk der Nederlanden voelt zich nauw verbonden met de grondslagen van de Verenigde Naties zoals die in het Handvest zijn vastgelegd. Wij kennen de waarde van diversiteit en dialoog en  zijn trots op onze cultuur in al haar verscheidenheid. Dit gaat hand in hand met de overtuiging dat multilaterale samenwerking ons vooruit helpt en de wereld sterker maakt.

Wij hebben onze vrijheid te danken aan anderen. Zeventig jaar geleden brachten onze bondgenoten grote offers bij de bevrijding van Nederland. Zij gaven ons de kans om te herrijzen en een welvarend land te worden. Wij vergeten nooit de waarde van internationale solidariteit. De wereld kan blijven rekenen op Nederland als partner voor vrede, gerechtigheid en ontwikkeling.

Vanuit die diepgaande betrokkenheid, zijn wij ook kritisch.

Het is goed dat de Verenigde Naties bij haar zeventigste verjaardag open en eerlijk kijkt naar de resultaten van haar inspanningen. Naar ambities die niet gerealiseerd zijn. En naar de lange, kronkelige weg die voor ons ligt.

Grote zorgen maakt ons Koninkrijk zich over de wetteloosheid, de terreur en de minachting voor elementaire mensenrechten die in sommige gebieden terrein winnen. Als gevolg daarvan zijn miljoenen mensen op drift geraakt, wanhopig vluchtend voor het geweld. Zij zijn onschuldige slachtoffers van onverdraagzaamheid en van stuitend opportunisme van machthebbers op wie zij geen greep hebben. Veel vluchtelingen verkeren al te lang in wanhopige omstandigheden. Positieve effecten van jaren van hard werken aan duurzame ontwikkeling dreigen verloren te gaan. Dit gaat ons allen aan. Hierbij kunnen wij onmogelijk de andere kant opkijken.

We zijn allen geraakt door de beelden van gezinnen die alles achter moesten laten, op zoek naar een veilige plek. Alle landen moeten in deze vluchtelingencrisis solidariteit tonen. Het Koninkrijk der Nederlanden heeft zijn bijdrage aan humanitaire hulp verhoogd en behoort wereldwijd tot de grootste donoren. We roepen andere landen op om de Verenigde Naties additionele middelen te verschaffen zodat de VN voedsel en onderdak kan bieden aan hen die moesten vluchten, en hen een kans te geven om hun leven weer op te bouwen.

Het is dringend nodig dat we onze gezamenlijke inspanningen voor vrede en veiligheid efficiënter en effectiever maken. De review van het High-level Independent Panel on UN-Peace Operations biedt daarvoor goede aangrijpingspunten.

Sinds het ontstaan van de Verenigde Naties heeft het Koninkrijk der Nederlanden deelgenomen aan 63 missies onder de vlag of het mandaat van de VN, in meer dan dertig landen. Meer dan 125.000 Nederlandse militairen en burgers waren daarbij betrokken. Eerder dit jaar was ik op bezoek bij de Nederlandse mannen en vrouwen die deel uitmaken van de VN-missie MINUSMA in Mali. Daar is duidelijk hoe complex de problemen in conflictgebieden vaak zijn. Met militaire middelen is geen duurzame vrede te winnen. Daarvoor is een politieke oplossing nodig. Versterking van de instituties die een rechtsstaat dragen, is even belangrijk, evenals het wegnemen van de diepere oorzaken van het geweld.

Gebrek aan perspectief of aan eerlijke kansen drijft veel jonge mensen in de armen van gewetenloze terroristische groeperingen. Discriminatie en uitsluiting zijn een bron van veel kwaad. Het gaat dus altijd om een combinatie van defense, development en diplomacy, de '3D-benadering' waar ons Koninkrijk jarenlange ervaring mee heeft. Zo geven we prioriteit aan het stimuleren van werkgelegenheid en aan ondernemerschap voor jongeren in Afrika. En we geven meer steun aan programma's om stabiliteit in fragiele staten te bevorderen.

Het Koninkrijk der Nederlanden is er trots op met het Internationaal Gerechtshof het enige VN-hoofdorgaan buiten de Verenigde Staten te huisvesten. Den Haag is de plaats waar vrede, recht en veiligheid worden bewaakt door tal van internationale organisaties, waaronder het Internationaal Strafhof en de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens.

Kenmerk van een rechtsorde is dat misdaden niet onbestraft blijven. Geweld mag nooit het laatste woord hebben en rechteloosheid mag nooit de norm zijn. Ieder die strijdt voor gerechtigheid, vindt ons Koninkrijk aan zijn zijde.

Onrecht voelt als een open wond. Honderden families uit tien landen, waaronder Maleisië, Australië en Nederland rouwen nog iedere dag om hun dierbaren die omkwamen bij de ramp met de MH17. Zij wachten op de resultaten van Security Council Resolution 2166. Deze resolutie is helder. Zij 'demands that those responsible for this incident be held to account and that all States cooperate fully with efforts to establish accountability'.

De Nederlandse regering zal - in samenwerking met alle betrokken landen en organisaties - niet rusten voordat ook hier recht gedaan is.

Vrede, recht en ontwikkeling zijn niet te scheiden. Ze zijn een drie-eenheid, met elkaar verbonden als de wieken van een moderne windmolen. Om duurzame vooruitgang te boeken, zijn ze alle drie even hard nodig. Ons Koninkrijk verwelkomt daarom de Sustainable Development Goals die de komende 15 jaar focus geven aan de inspanningen van de internationale gemeenschap. En we zullen ons met hart en ziel inzetten om concreet bij te dragen aan het succes daarvan.

Te weinig aandacht is er nog steeds voor de positieve rol die vrouwen kunnen spelen. Zelfs in de meest zware en uitzichtloze omstandigheden weten vrouwen vaak de moed te vinden om dóór te gaan en concrete verbeteringen te realiseren voor hun familie en hun nabije omgeving. Werken aan gelijke rechten en kansen voor vrouwen is: extra kracht zetten achter duurzame ontwikkeling.

Iedere organisatie die op lange termijn relevant wil blijven, zal zich moeten aanpassen aan nieuwe tijden en omstandigheden. Juist organisaties en instituties die staan voor vaste waarden, continuïteit en verbinding moeten kritisch naar zichzelf durven kijken. En zich de vraag stellen: is onze manier van werken en onze structuur nog up to date? Anders dreigt een langzame uitholling van hun betekenis en effectiviteit.

Voor de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad is dit - na zeventig jaar - een urgent vraagstuk geworden. De Veiligheidsraad moet doortastender kunnen optreden bij ernstige, grootschalige wreedheden. Meer terughoudendheid bij het uitspreken van veto's helpt daarbij. Wij verwelkomen het initiatief van Frankrijk op dit punt van harte.

Ook de legitimiteit staat onder druk. Een Veiligheidsraad waarin een deel van de wereldbevolking zich onvoldoende herkent, kan zijn essentiële functie als mondiaal centrum waar vrede en veiligheid worden bewaakt en conflicten worden bezworen, niet goed vervullen.

Met name Afrika is ondervertegenwoordigd. Maar ook de stem van andere regio's en landen wordt onvoldoende gehoord. Dat behoeft aanpassing.

Het Koninkrijk der Nederlanden gelooft in de kracht van inlevingsvermogen en dialoog. Het zijn niet altijd de luidste stemmen die de diepste waarheid verkondigen. Vaak zijn het juist kleine lidstaten die ons de goede weg wijzen.

Een voorbeeld is het jarenlange pleidooi van de kleine eilandstaten voor een veel actievere mondiale aanpak van het klimaatprobleem en het schoner maken van onze oceanen. Zij voelen de noodzaak daarvan aan den lijve. Gelukkig ontwikkelen - eindelijk - steeds meer grote landen concrete plannen voor actie.

Het Koninkrijk der Nederlanden weet hoe belangrijk dit is. Drie landen binnen ons Koninkrijksverband - Aruba, Curaçao en Sint Maarten - zijn kleine eilandstaten en drie Caraïbische eilanden zijn bijzondere gemeenten van Nederland. Nederland is dankzij ervaring van eeuwen met watermanagement een van de best beveiligde delta's ter wereld en investeert miljarden om de schadelijke gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Daarom zullen we opnieuw onze stem laten horen tijdens de grote Klimaatconferentie COP21 in Parijs, eind dit jaar. En zullen we ons blijven inzetten voor schonere oceanen.

Oog en oor voor de belangen van alle landen, groot en klein. Niet het recht van de sterkste. Maar de sterkte van het recht. Dat onze basis.

Het is ook de basis van onze kandidatuur voor een niet-permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad in 2017 en 2018. Wij zijn intens gemotiveerd om de gehele internationale gemeenschap in VN-verband te dienen als 'partner for peace, justice and development'.

Voor mijn vrouw en mij heeft dit ook een heel persoonlijke betekenis. 7 jaar lang mocht ik de voorzitter zijn van de Adviesraad voor Water en Sanitatie van de Secretaris-Generaal. Mijn vrouw is zijn Speciale Pleitbezorger voor Inclusieve Financiering voor Ontwikkeling.

Twee jaar geleden was Secretaris-Generaal Ban Ki-moon bij de viering van het honderdjarig bestaan van het Vredepaleis in Den Haag. Hij zei toen: 'Here in the Hague, you help sustain and expand the rule of law - you bring the rule of law to life.'

Die mooie woorden beschouwen wij niet als een simpel compliment, maar als een inspirerend appel. Een opdracht waaraan we in Den Haag, in New York en overal ter wereld, samen met U allen, invulling willen blijven geven.

Dank U wel.