Toespraak van minister Ploumen over eerlijk goud

Toespraak | 09-06-2015

Dames en heren,

Hartelijk dank voor jullie aanwezigheid en deelname aan de discussies. Vandaag hebben we de eerste belangrijke stap gezet op weg naar een convenant over eerlijk goud. Een convenant dat er wat mij betreft nog voor het einde van het jaar komt. Het enthousiasme van alle betrokkenen, van juwelier tot investeerder, van u allen hier in de zaal, sterkt mij in het idee dat die doelstelling haalbaar is.

Met tin hadden we een soortgelijke aanpak. Een groot succes. Nederland begon met 1 mijn, in Oost-Congo, een instabiel gebied met veel conflicten. Grote bedrijven zoals Philips, Motorola, Apple, Blackberry en Fairphone, steunen dit initiatief door hun vraag naar conflictvrije mineralen. Nu zijn al bijna duizend mijnen conflictvrij. En tienduizenden mijnwerkers verdienen hun brood zonder bang te hoeven zijn voor gewapende groepen. Jongeren kunnen er aan het werk en daardoor kiezen zij minder snel voor aansluiting bij gewelddadige bewegingen. Eind vorig jaar was ik in Congo en zag ik met eigen ogen hoe een relatief eenvoudig systeem met streepjescodes letterlijk het verschil tussen leven en dood kan maken.

De tindelvers die ik daar sprak waren opgelucht en blij dat rebellen hen nu met rust laten. Maar ze vertelden mij ook dat het probleem zich nu verplaatst naar de gouddelvers. Onderzoeken bevestigen dat; 98 procent van het goud dat door kleinschalige mijnwerkers in Congo gedolven wordt, verlaat het land via smokkelroutes. Bij 60 procent van die mijnen zijn soldaten of rebellen betrokken. En in veel meer landen spelen deze problemen, zoals in Colombia en Ghana. Dat goud zou zomaar eens in Nederland terecht kunnen komen.

Dat klinkt misschien wat weifelend, maar dat is nou juist een deel van het probleem. We weten niet precies waar ons goud vandaan komt. Het is lastig te traceren. In Dubai bijvoorbeeld mag je, als je op het vliegtuig stapt, evenveel goud meenemen als je met twee handen kunt dragen. En zoals u allemaal weet, er past behoorlijk wat in die handige handbagagekoffertjes. Het doet denken aan een James Bond film, maar het is de realiteit. Het is bijna lachwekkend, als het niet zo triest zou zijn. Want aan veel van die koffertjes met goud kleeft bloed. En dat komt terecht in producten die wij dagelijks gebruiken, zoals je mobieltje of je trouwring.

Werk aan de winkel dus. Daar is zo ongeveer iedereen het wel over eens. En daarom bent u hier ook in zulke groten getale aanwezig. De eerste toezeggingen zijn veelbelovend. Gassan Diamonds bijvoorbeeld, kondigde vandaag aan dat al het goud van de sieraden die ze zelf maken voortaan fair trade is. Dan hebben we het over zo’n 6 kilo per jaar. Als je bedenkt dat in 2013 in heel Nederland nog maar 250 gram gecertificeerd goud werd verkocht, dan is dit echt een enorme verbetering. Philips zegt toe dat al het goud dat zij afnemen van onderaannemers zo snel mogelijk conflictvrij gesmolten moet zijn. En Umicore Nederland is ver in de onderhandelingen om vanaf volgend jaar een gedeelte van haar inkopen te doen bij gecertificeerde goudmijnen in Colombia. Daardoor kunnen straks de eerste fair trade goudbaren ter wereld geproduceerd worden in Nederland. Dat betekent dat werkers beschermende kleding dragen, ze de mijnen goed leren stutten en een eerlijke prijs krijgen voor hun goud.

Dit zijn fantastische initiatieven, waarvan ik hoop dat er nog vele volgen. Maar we moeten ook breder kijken dan alleen de keten van producent naar consument. Er zijn vele grote goudmijnbedrijven die Nederlandse vestigingen hebben. En die faciliteren grote financiële stromen. Die kantoren maken hier in Nederland veel omzet. Dat is prima, maar dan hebben ze zich ook te houden aan Nederlandse wetten en regels. En de Nederlandse eisen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarom heb ik vertegenwoordigers van deze bedrijven ook uitgenodigd voor deze ronde tafel. En ik ben blij dat u hieraan gehoor hebt gegeven. Ik ga graag binnenkort verder met u in gesprek hoe ook uw bedrijven kunnen bijdragen aan het opschonen van de goudketen.

We moeten niet alleen breder kijken naar wie er een steentje heeft bij te dragen, maar ook naar onze ambities. Goud moet conflictvrij te winnen en te verhandelen zijn, net als tin. En het is van belang dat mensen onder veilige omstandigheden kunnen werken. Een ander groot probleem is het afval. De goudproductie levert sowieso al veel afval op. En ook in mobieltjes en tablets zit goud en die komen – als ze niet meer gebruikt worden – terecht op grote elektronische afvalbergen, die zorgen voor enorme gezondheidsrisico’s door de hoge gehaltes kwik. In Ghana en Senegal bijvoorbeeld. Daar liggen óók Nederlandse mobieltjes en tablets. En daarmee ligt er ook bij óns een verantwoordelijkheid. Als we met elkaar afspreken om de sector duurzamer te maken, dan kunnen en mogen we dit niet negeren. Ik wil daarom samen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu hier werk van gaan maken in de Global Green Deal, bijvoorbeeld door nog meer goud te recyclen. Ik hoop dat andere landen dit voorbeeld volgen.

En we moeten ook geografisch gezien breder kijken. Problemen met goud zijn er niet alleen in Afrika. Zo zijn er in Colombia, naast de problemen met de winning van steenkool, ook veel moeilijkheden in de goudsector. De georganiseerde misdaad speelt een dominante rol. En ook hier is er veel kwikvervuiling door de grote hoeveelheden afval. Een maand geleden sloot ik een Memorandum of Understanding af met de Colombiaanse viceminister van mijnbouw. Nederland gaat haar ervaring met de verantwoorde winning van natuurlijke hulpbronnen met Colombia delen. Al in september reizen de eerste experts af. En ook financieel dragen we bij.

Dames en heren, vandaag hebben we met elkaar het startschot gegeven tot een verduurzaming van de goudsector. Het is de hoogste tijd. In de oudheid was goud niet alleen bekend als waardevol, maar ging er ook magie van uit en stond het symbool voor zuiverheid. Met elkaar moeten we ervoor zorgen dat goud anno 2015 weer eerlijk en zuiver wordt. Voor de gouddelvers in landen als Congo en Colombia én voor alle bruiden en bruidegommen. Vandaag beginnen we alvast met een bruid en bruidegom uit Den Bosch. Want als je zelf gelukkig bent, wil je dat die ander dat ook is.

Dank u wel.