Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Plantgezondheid Event Glaskracht

Toespraak | 12-03-2015

Dames en heren,

De wereld staat voor grote uitdagingen. In 2050 zijn we met meer dan negen miljard mensen. De aarde wordt niet groter; het oppervlak landbouwgrond, dat die negen miljard van eten moet voorzien, wordt zelfs kleiner. De voedselproductie moet dus omhoog, en tegelijkertijd moet hij efficiënter en duurzamer.

In Nederland stonden we in de twintigste eeuw al voor een vergelijkbare uitdaging. Om de vele monden te voeden in de magere jaren na de oorlog, moesten we meer produceren. Maar hoe hard de boeren ook werkten, de oogst was lang niet altijd gegarandeerd. Het gevaar van ziekten, plagen en onkruiden lag constant op de loer. Dat gevaar was niet nieuw, maar kwam met de intensivering van de landbouw wel, letterlijk, meer aan de oppervlakte. Daarmee kreeg het ook de aandacht van wetenschap en industrie.

Het beschikbaar komen van synthetische middelen die de strijd aangingen met schadelijke organismen op het land kwam als een geschenk uit de hemel. Het leidde tot een ware revolutie in de landbouw: tot verhoging van de oogst, grotere zekerheid en een lagere ziektedruk. In nog geen vijftig jaar tijd kwamen er zo’n duizend gewasbeschermingsmiddelen bij… En toen.. toen raakten de ziekten en plagen resistent tegen deze middelen. En erger nog: het werd steeds duidelijker dat het gebruik schadelijke effecten had voor mens, dier en milieu. De publieke opinie veranderde drastisch.

De wetenschap was gelukkig niet stil blijven staan, net zomin als de drive naar vernieuwing die onze land- en tuinbouw zo kenmerkt. Innoveren is leren van het verleden: het verbeteren van het slechte, maar vooral ook het versterken van het goede door daar op voort te bouwen. Want veel methodes die we nu bepleiten, gebruikten onze voorvaderen ook al.

Zo werd vierhonderd jaar voor Christus al gebruik gemaakt van natuurlijke vijanden, zoals mieren, om het gewas te beschermen. In de Middeleeuwen deden boeren al aan gewasrotatie, drie- en vierslagstelsels en zaaien in rijen, om onkruid en ongedierte geen kans te geven. En eeuwen geleden werd al gebruik gemaakt van middelen met een natuurlijke oorsprong, zoals zeep en houtas.

Anno 2015 moeten we al deze methoden samenvoegen om de risico’s voor mens, dier en milieu zo laag mogelijk te maken. Geïntegreerde gewasbescherming is de toekomst.

Dat betekent een preventieve benadering in plaats van een curatieve. Dat begint al bij de bron, bij resistente rassen en starten met schoon en gecertificeerd uitgangsmateriaal.

Dat betekent het gebruik van weerbare teeltsystemen: gezonde bodems die optimaal bemest zijn, een optimaal kasklimaat en plantversterkende technieken.

Dat betekent een scherpe monitoring van de teelt en gebruik van precisietechnieken voor de toepassing van bestrijdingsmiddelen, zodat beter en gericht kan worden bestreden.

Dat betekent biologische bestrijding met natuurlijke vijanden, zoals de sluipwesp, de galmug, de roofmijt of het lieveheersbeestje,

En dat betekent het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met zo laag mogelijke risico’s voor mens, dier en milieu.

Dames en heren,

Het overgaan tot geïntegreerde gewasbescherming, ontslaat ons niet van de plicht om bij elk van de methoden te kijken of het niet nog schoner, groener en beter kan.

'Schoner, groener en beter.' Dat is ook de ambitie van LTO in haar actieplan Gewasbescherming voor de komende vijf jaar, daarin gesteund door Nefyto en Agrodis.

U zet in op emissiereductie, vergroening van het middelenpakket en een optimalisatie van geïntegreerde teeltsystemen. Dat doet u door te blijven innoveren. Binnen de koepel-PPS 'Het Nieuwe Doen in Plantgezondheid' gebeuren in dat verband mooie dingen.

Zo is er de afgelopen jaren gewerkt aan het lokken en in het gewas behouden van de roofwants Orius voor de bestrijding van de schadelijke trips in de Chrysant. Wat bleek? Door bepaalde voedselbronnen te combineren, kan de levensduur, de vermeerdering en de vestiging van de roofwants worden vergroot.

Een ander project liet zien dat met het inzetten van rood stuurlicht, de tomatenplant in verhoogde staat van paraatheid kan worden gebracht waardoor hij zich beter kan weren tegen schimmels. Het toont aan dat de weerbaarheid van de plant te beïnvloeden en te sturen is.

Beide projecten komen terug in de workshops die vandaag worden georganiseerd.

Kennis die uit het onderzoek voortkomt, wordt opgepakt door een praktijkgerichte PPS en uitgewerkt tot nieuwe beheersingsstrategieën. Strategieën die LTO haar leden stimuleert te gebruiken. Dat doet LTO ook als het gaat om de modernste monitoringssystemen en, indien chemische bestrijding nodig is, de verfijnste toedieningstechnieken. Voor de investeringen die daar soms voor nodig zijn, zijn faciliteiten of gelden beschikbaar, bijvoorbeeld de fiscale regelingen voor milieuvriendelijke investeringen.

Dames en heren,

Ondernemers zijn gebaat bij een zo breed mogelijk aanbod van laag-risico gewasbeschermingsmiddelen. In dat verband hebben we naast de strijd tegen de plagen en de ziekten, nog een andere te voeren. Tegen de stroperigheid van onze eigen en Europese juridische kaders en procedures.

Om de gezondheid van mens, dier en milieu te beschermen en tegelijkertijd het concurrentievermogen van de Europese landbouw te waarborgen, worden nieuwe stoffen en middelen zorgvuldig beoordeeld. Ik steun een zorgvuldige beoordeling, maar het mag niet zo zijn dat we daarmee het kind met het badwater wegspoelen doordat we jarenlang moeten wachten op de toelating van duurzamere middelen.

In de Green Deal Groene Gewasbescherming die we afgelopen zomer afsloten, werken we samen om een versnelling in het duiden en beoordelen van tien laag-risicomiddelen en twee stoffen te bereiken. Het leidde al tot een eerste toelating. Met de Serenade van Bayer, een laag-risico-middel volgens het Ctgb, kunnen verschillende schimmelziektes in komkommers en diverse sierteeltgewassen, worden bestreden.

Ik blijf me de komende tijd in Europees verband inzetten om de criteria voor laag-risico-stoffen te verduidelijken en draagvlak te creëren voor vereenvoudigde en versnelde beoordelingsprocessen.

Draagvlak is ook iets waar u aan kunt werken. Berichten over onzorgvuldige naleving van de regels rond het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen helpen daarbij niet. Hoewel het vaak onbewust en maar soms uit onzorgvuldigheid gebeurt, gaat het nog wel eens mis met het reinigen van de spuitapparatuur.

Dat verontrust mij. De NVWA gaat daarom extra inspecteren waar de naleving echt verbeterd moet worden en de risico’s het hoogst zijn.

Dat is nodig, maar schaadt helaas wel het imago van de hele sector: de vele goede telers lijden onder de kwade. Houd elkaar daarom scherp. Communiceer over alle goede dingen die u doet. Informeer het publiek over alle vooruitgang die u boekt in de verduurzaming, zodat er meer draagvlak ontstaat voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Ik ben blij te horen dat de LTO-campagne 'Een goede buur is beter...' de komende jaren wordt voortgezet. Wat mij betreft zouden alle telers hun buren standaard actief moeten informeren over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de reden daarvoor. Zo ontstaat wederzijds begrip. Graag ga ik op korte termijn in gesprek met LTO over hoe we dat kunnen bereiken.

Dames en heren,

De Nederlandse agrarische exportcijfers behoren tot de hoogste van de wereld. Onze groenten en fruit tot de schoonste. Onze veredelingsbedrijven tot de grootste..

De doelstelling om in 2050 meer dan negen miljard monden te voeden, is groot, maar de realisatie ervan niet onmogelijk. Wij kunnen daar met onze kennis uit het verleden en het heden, een grote bijdrage aan leveren.

Zoals wijlen Steve Jobs ooit zei: 'Het onderscheid tussen een leider en een volger wordt bepaald door innovatie.'

Internationaal staat Nederland bekend om zijn innovatief vermogen en grote kennis van efficiënte productiemethoden in de land- en tuinbouw. Ik ben daar trots op en zie mogelijkheden en kansen om ons op het terrein van gewasbescherming nog verder te ontwikkelen. Daar wordt onze eigen teelt schoner, groener en beter van en onze internationale leidersrol sterker.

Dat is goed voor Nederland en goed voor de wereld.

Ik dank u voor uw aandacht.