‘Ik onthul hier een monument, een waarschuwing’
De glazen overkapping over de commandantwoning van kamp Westerbork is maandagavond 3 februari 2015 officieel geopend door directeur generaal Kees van der Burg namens staatssecretaris Martin van Rijn. Het bouwwerk om de houten woning moet voorkomen dat het pand vervalt. Het is één van de weinige overblijfselen van het nazi-kamp.Vanuit doorgangskamp Westerbork werden in de Tweede Wereldoorlog tussen 1942 en 1944 bijna 107.000 mensen, meest Joden, afgevoerd naar vernietigingskampen in Oost-Europa. Slechts een handvol keerde terug.
Ik beschouw het als eer dat ik de opening van deze overkapping mag verrichten. Laat me u vertellen waarom.
De woning van de kampcommandant is het enige originele gebouw op het terrein van Kamp Westerbork. Hoe vreselijk triviaal: hier woonde iemand. Hier woonde de commandant van het Kamp. Hier woonde de baas van een plek waarvandaan 107.000 Nederlandse Joden, Roma, Sinti en verzetsstrijders zijn afgevoerd naar de kampen.
Ik hoef de namen van die kampen maar te noemen om hun verhalen te vertellen:
- Bergen-Belsen…
- Theresienstadt…
- Auschwitz…
- Sobibor…
Onze kreet blijft: 'dit nooit meer…'
Maar voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog bevinden wij ons in een situatie dat onze vrijheid in het geding is. Veel mensen denken daarbij terug aan de donkere dagen van de oorlog. 'Zo ging het toen ook.'
'Zou het niet beter zijn als ik mijn koffers pak?'
Ik had gehoopt dat we dit moment nooit mee zouden maken. Maar, we maken het mee. Niet alleen bij ouderen slaat de twijfel toe. Ook bij jongeren, bij hen die deze twijfel voor het eerst in hun leven voelen. Het zijn de jongeren die zijn opgevoed met het idee dat je nooit bang hoeft te zijn, dat je altijd kan zijn wie je bent.
En nu blijkt - zie de krantenkoppen de laatste weken - de frase 'vrijheid is niet vanzelfsprekend' echt waar te zijn. Het maakt onze - toch al grote - taak om te herinneren alleen maar belangrijker. En het maakt de waarde van plekken zoals deze - van de woning achter mij - alleen maar groter.
Want het zijn monumenten. En monumenten zijn wat mij betreft niet louter herinneringen. Monumenten zijn waarschuwingen. Vervallen, soms. Oud, wellicht. Maar altijd met enorme zeggingskracht.
Dus als u aan mij zou vragen, waarom ik het belangrijk vind om hier vandaag de opening van de overkapping van de commandantwoning te verrichten, dan zou ik antwoorden: Ik onthul hier niet slechts een overkapping. Ik onthul hier niet slechts het behoud van een woning.
Ik onthul hier een monument, een waarschuwing. Een waarschuwing van toen aan nu. Een waarschuwing van hen aan ons. Dwars door de jaren die ons scheiden heen.
'Jullie weten waar mensen toe in staat zijn als de waarborgen van vrijheid, veiligheid, democratie en medemenselijkheid op het spel worden gezet'.
'Jullie weten wat er dan kan gebeuren, want jullie weten wat er toen is gebeurd.'
En dat, dat nooit meer.
Ik herhaal hier de woorden van Roman Kent, overlevende van Auschwitz. Hij zei in 1995, bijna 20 geleden: 'Wij overlevenden willen niet dat ons verleden de toekomst wordt van onze kinderen.'