Persconferentie na ministerraad 30 januari 2015

Mediatekst | 30-01-2015

Goedemiddag, uiteraard hebben wij vandaag in de ministerraad gesproken over de gebeurtenissen bij de NOS gisteravond in Hilversum. Een ernstig incident. Het kan niet anders, en dat blijkt ook uit alle reacties, dat dit angstige momenten moeten zijn geweest voor de mensen bij de omroep. En de beelden zullen thuis bij u, bij mij, bij heel veel mensen ook impact hebben gehad. We kunnen vaststellen dat door alert optreden van medewerkers van de NOS, beveiliging en de politie de situatie snel onder controle werd gebracht. Ik denk dat het knap is om te zien hoe daarbij iedereen zijn en haar kalmte heeft weten te bewaren. Hieruit blijkt opnieuw dat we alert en waakzaam moeten zijn en blijven.
Dat is ook de reden dat minister Opstelten, de NCTV en ik gisteravond bij elkaar zijn gekomen.  Het is een zaak van de lokale driehoek in Hilversum, maar deze kwestie is natuurlijk ook omdat het de omroep betreft en iedereen dit heeft kunnen waarnemen op televisie ook een landelijke impact. Die lokale driehoek in Hilversum dat is het OM, de burgemeester voorop, de politie, zij doen nu onderzoek en zij zullen het melden als er nadere informatie is. Dat is ook al intussen een paar keer gebeurd. En uiteraard krijgen ze daar, waar nodig, onze steun en medewerking.

Ik heb in de ministerraad gesproken over de herdenking van de slachtoffers van Auschwitz, afgelopen dinsdag. Een herdenking die mij persoonlijk ook zeer heeft geraakt. Het is een plek waar een onvoorstelbare en verschrikkelijke geschiedenis tastbaar wordt. Een plek waar ruim één miljoen Joden, Sinti en Roma zijn vermoord. Ik sprak daar o.a. met Ernst Verduin, een van de weinigen die de verschikkingen van Auschwitz hebben overleefd. En bij de aanwezige overlevenden merk je de zorg over opkomend antisemitisme, of zoals een van de sprekers zei: wij willen niet dat ons verleden de toekomst wordt van onze kinderen. Letterlijk citaat van een van de toespraken van de overlevenden. En dat sterkt ook mij in de overtuiging dat we vrijheid en menselijke waardigheid moeten blijven verdedigen en pal moeten staan voor onze rechtsstaat. Dat moet zeker gebeuren in de huidige tijd, waarin discriminatie en antisemitisme weer de kop opsteken.

Tot slot, wil ik u nog melden dat minister Dijsselbloem vanmorgen is vertrokken naar Griekenland. Hij spreekt daar als voorzitter van de eurogroep met de nieuwe minister-president, Tsipras, en met de nieuwe minister van Financiën, Varoufakis. Hij gaat in de eerste plaats naar Athene voor een kennismaking, maar natuurlijk heeft hij ook een boodschap. Griekenland heeft de afgelopen jaren een heel pakket aan hervormingen en bezuinigingen doorgevoerd, maar kan op dit moment nog niet zonder de hulp van Europa. Maar tegelijkertijd geldt wel dat aan die steun zijn voorwaarden verbonden, afspraken die we hebben gemaakt. En ook wat ons betreft heeft de verkiezingsuitslag daar niets aan veranderd. Voor Nederland staat voorop dat heldere afspraken zijn gemaakt bij de steunverlening aan Griekenland. En die afspraken moeten gewoon worden nagekomen. Het is in het belang van de hele eurozone dat Griekenland snel verder herstelt en weer op eigen benen kom te staan. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt nu in de eerste plaats bij de Griekse regering. Die is nu aan zet.

BREEDVELD
Premier Rutte, wat deed u gisteravond nadat u zag wat er bij de NOS aan de hand was?

RUTTE
Ja, in mijn geval heb ik dan natuurlijk contact met de autoriteiten landelijk die daar mee bezig zijn. De Nationaal Coördinator stelde snel vast dat dit een zaak is van de lokale driehoek maar dat het natuurlijk een zaak is met een hele grote landelijke impact vanwege live op tv het zich zien afspelen van deze bizarre en angstaanjagende gebeurtenis, dit hele incident. Dat is ook reden geweest voor de minister van justitie, V&J, NCTV zelf om met onze staven direct hier bij elkaar te komen.

BREEDVELD
Welke lering kunt u trekken uit wat daar gebeurd is?

RUTTE
Op dit moment is de lokale driehoek aan zet, zij bekijken op dit moment de hele situatie, t.a.v. de maatregelen die genomen waren door de driehoek na Parijs. De noodzakelijke maatregelen die nu nodig zijn om de veiligheid ter plekke, de situatie na donderdagavond, de tijdelijke maatregelen die nodig zijn om de situatie verder te versterken. Daar kan ik natuurlijk verder niks over zeggen. En ook naar de lessen die daaruit getrokken kunnen worden, bijvoorbeeld t.a.v. beveiliging van het pand van de NOS. Dat moet nu allemaal in kaart worden gebracht.

BREEDVELD
Ja, u zegt: het is primair een zaak voor de lokale driehoek, dus het OM, de politie en het bestuur in Hilversum. Toch, zegt u, het heeft ook landelijke implicaties, waar doelt u dan op?

RUTTE
Impact, het heeft impact in die zin dat als zoiets gebeurt, ik meen voor het eerst in 60 jaar dacht ik dat het NOS het 8 uur journaal niet kon uitzenden, of althans dat las ik vandaag ergens in een tweetje dat feit. Dat heeft natuurlijk gevolgen, het is de tank van de televisie. Er kijken iedere avond 2,3 miljoen mensen naar, dus als die niet uitzendt om 8 uur dan is dat een zaak van groot nationaal belang.

BREEDVELD
Het heeft ook een functie als rampenzender. We zijn toch ruim een uur uit de lucht geweest. Is dat ook iets waar u als overheid een verantwoordelijkheid in ziet?

RUTTE
Ja, dat zullen we moeten bezien, uiteraard zeer belangrijk dat de rampenzender altijd in de lucht kan zijn als hij onverhoopt nodig is en ook dat is onderdeel van waar nu naar gekeken wordt in dit onderzoek.

DE WINTHER            
Even aanvullend, meneer Rutte. U zegt de lokale driehoek is in principe verantwoordelijk, maar als het gaat om uiteindelijk toch het nationale mediahoofdstuk van Nederland en u heeft het over de nationale impact en een groot nationaal belang, nationaal, nationaal, nationaal, ja, is het dan logisch om dat aan de plaatselijke burgemeester Broertjes over te laten? Moeten dat soort dingen niet gewoon vanuit Den Haag worden gecoördineerd?

RUTTE
We hebben het in Nederland zo geregeld dat hier sprake is van een verantwoordelijkheid van de lokale driehoek en lokaal klinkt alsof daar een klein dorpje is, maar je praat hier natuurlijk over regio’s. Hele verstandige mensen van het OM, politie en ook de burgemeester vond ik gisteren zeer adequaat, u de media te woord stond en wist wat hij moest doen. Uiteraard doet hij dat niet zonder hulp, dus waar wij kunnen helpen, de NCTV is vandaag ook in gesprek met de driehoek, waar wij anderszins kunnen helpen doen we dat. De NCTV geeft ook adviezen, heeft ook na Parijs gesproken met de media, er zal waarschijnlijk nog vandaag weer een gesprek zijn met de vertegenwoordigers van de media, de NVJ, maar ook steden als Amsterdam en Hilversum wordt vandaag of zeer binnenkort mee gesproken. Om te bezien hoe wij elkaar er in kunnen versterken, maar dit is een zaak, uiteraard zo is het in Nederland georganiseerd, van de driehoek. Maar dat neemt niet weg dat daar uiteraard landelijk alle steun en hoop is.

DE WINTHER            
Ik meen dat de burgemeester ook heeft gezegd dat de beveiliging kennelijk verbeterd moet worden. Is dat iets wat u ook vindt?

RUTTE
Dat zal moeten blijken uit de verdere evaluatie, de burgemeester is dat met zijn driehoek nu aan het in kaart aan het brengen wat er precies moet gebeuren rond dat pand. Er zijn nu tijdelijke maatregelen getroffen, maar ik denk dat we allemaal vaststellen dat het binnendringen van zo’n meneer dat dat als vanzelfsprekend voorkomen dient te worden dat het buitengewoon ernstig is en ook een ernstig incident is, maar we zullen nu eerst het onderzoek moeten afwachten.

DE WINTHER
Er worden dus dingen in kaart gebracht maar ik denk dat veel mensen zich ook afvragen van, goh, is dat nog niet in kaart gebracht aangezien we toch enkele weken geleden toch het een en ander hebben zien gebeuren in Parijs wat misschien toch wel al die in kaart-brengerij al van start had moeten laten gaan?

RUTTE
Dat is ook gebeurd, hè. Na Parijs zijn er op het mediapark maatregelen genomen, verhoogde alertheid, o.a. nou ja, u heeft gelijk er is een indringer geweest, maar u vroeg mij, zijn er extra maatregelen genomen? Er is extra surveillance geweest er is intensiever contact tussen politie met de interne beveiliging van diverse locaties op het mediapark en op dit moment zijn er nog tijdelijke maatregelen genomen. Er zal op advies van lokaal gezag de komende dagen verscherpt politietoezicht zijn, betekent het dan dat er niets kan gebeuren? Nee, dat betekent het niet. Absolute veiligheid kan helaas niet altijd worden gegarandeerd. Maar dit soort incidenten zijn natuurlijk aanleiding om heel fundamenteel met elkaar te evalueren om te bezien of de maatregelen die we hebben genomen of die voldoende zijn.

DE WINTHER
De heer Wilders die zei toevallig geloof ik ook bij de collega’s van de NOS dat toch nog een beetje een jaren zestig mentaliteit hangt in Nederland als het gaat om veiligheidsaspecten. Beveiligen van gevoelige plekken, media, maar ook stations. Heeft hij daar niet een beetje gelijk in?

RUTTE
Daarin heeft hij ongelijk. Nederland heeft voortreffelijke geheime diensten, voortreffelijke politie, voortreffelijke krijgsmacht die met veel mensen ook betrokken is bij de beveiliging van ons land. En die zeer gemotiveerd met voldoende middelen en voldoende instrumentarium hun werk doen. Wat niet wegneemt dat je geen garantie kunt geven dat er nooit iets kan gebeuren. En als er iets gebeurt, dat dat je dwingt om zeer fundamenteel te evalueren wat er is fout gegaan waardoor dit kon gebeuren en of dit aanleiding is om veranderingen door te voeren.

KRANENBURG (NRC HANDELSBLAD)
Mag ik het van een heel andere kant benaderen: u verwees naar Parijs. Het was geen Parijs. En ook al heel snel duidelijk was dat al live te zien, dat dat geen Parijs was. Dat er bij de NOS wordt nagedacht over beveiligen is begrijpelijk. Maar was het van uw kant, de kant van de overheid niet juist een overreactie om zo te reageren op een verwarde man?

RUTTE
Ik weet niet of u gisteren gezien heeft wat er gebeurde, maar ik zei al: het is een ernstig incident, wat strikt genomen ook dat is, maar wel met een landelijke impact. Simpelweg omdat miljoenen mensen dit op tv hebben bekeken. Omdat Nederland 1, of hoe het tegenwoordig ook heet, NPO1, een uur lang, of anderhalf uur lang op zwart is geweest. En ook NPO 2 vrij langdurig meen ik niet heeft uitgezonden. Dus dat hebben heel veel mensen gezien, waargenomen, en die stellen daar ook vragen over en willen weten: hoe zit dit? Wat betekent dit voor de veiligheid? En dan is het zeer terecht dat we daar met elkaar heel alert en waakzaam op reageren.

FRESEN (NOS)
Wij waren van plan om gisteravond in het achtuurjournaal te beginnen met het feit dat bijna de voltallige oppositie – grote minderheid in de Tweede Kamer – grote zorgen hadden over de vraag of bij de AIVD, veiligheidsdiensten en de hele veiligheidsketen in Nederland wel voldoende capaciteit was om toch de terreurdreiging die substantieel is aan te kunnen. Het feit dat zij daar openlijk aan twijfelen door u kritische vragen daarover te stellen, hoe ongemakkelijk vindt u dat?

RUTTE
Dat vind ik positief, omdat het gaat hier om een zaak van groot nationaal belang. Het bestrijden van terrorisme en het bestrijden van jihadisme. Dat kan alleen als wij als politiek ook met elkaar scherp bevragen. Als er zorgen zijn, die zorgen met elkaar bespreken. Ik merk ook bij de oppositiepartijen een hele grote mate van alertheid. Dus ik beschouw dat als zeer positief. En wij zullen die vragen natuurlijk ook naar beste eer en geweten, en uitvoerig, beantwoorden. En ook beschikbaar zijn voor iedere vorm van vervolggesprekken daarover. Dus dat is mijn antwoord.

FRESEN
Maar hebben ze gelijk als zij – het ademt toch de twijfel uit of er inderdaad wel voldoende capaciteit is om die terreurdreiging goed te kunnen peilen steeds.

RUTTE
De situatie is deze dat waar het betreft de instrumenten en het geld en de bemensing, zowel waar het betreft de preventiekant, moet u denken aan alles wat te maken heeft met van jeugdzorg, onderwijs, etc, waar het betreft de veiligheidsdiensten, maar ook waar het betreft de hele justitieketen die daar weer achter wegkomt, dat het onze overtuiging is dat wij op dit moment de instrumenten, de mensen en het geld hebben wat nodig is om te doen wat wij moeten doen. Dat we niettemin permanent bespreken en kijken naar de verdere ontwikkelingen van deze gebeurtenissen. In Parijs, in België, de ontwikkelingen in de aantallen, de mensen die uitreizen, terugkomen en wat dat betekent voor de capaciteit. Dat brengen we permanent in kaart. Op dit moment is ons oordeel dat wij de instrumenten, de mensen en de middelen hebben daarvoor. Dat we overigens in de uitvoering natuurlijk ook constant aan het bijsturen zijn met te ziene en niet te ziene maatregelen. Maar dat vertrekt natuurlijk vanuit – heb je de mensen, het geld en het instrumentarium. En dat het ook in het kabinet zeer hoge prioriteit is. We praten daar zeer regelmatig over. De meest betrokken ministers praten daar zeer regelmatig over. We voelen hier een bijzonder hoge mate van urgentie. Ik heb ook al eerder gezegd: als op enig moment de conclusie zou zijn dat gegeven de ontwikkeling van al deze zaken het noodzakelijk is om extra geld uit te trekken, als we dat met elkaar vaststellen, dan zal het budget… de totale pot geld die er in Nederland is daarvoor nooit een belemmering zijn.

FRESEN
Maar dat zei u op uw eerste persconferentie na de aanslagen in Parijs ook. In het Kamerdebat dat daarop volgde zei u dat ook. En nu zeggen de oppositieleiders eigenlijk bijna allemaal: we zijn er niet gerust op. En ik kan me voorstellen dat zij zich baseren op informatie die wij niet kennen, maar zij wel.

RUTTE
Ik ben in ieder geval blij dat die vragen gesteld zijn, omdat ik het van belang vind – we kunnen in de politiek enorm met elkaar van gedachten wisselen, van mening verschillen, gedachtewisselingen hebben, debatten voeren over allerlei politieke zaken. Ik denk dat het van heel groot belang is waar het betreft de nationale veiligheid, een van de, misschien wel de kerntaak van de overheid: het land veilig houden, dat daar breed draagvlak voor is. Als daar zorgen over leven bij oppositiepartijen dan stel ik het zeer op prijs dat men die uit. Omdat dat ook de gelegenheid is voor het kabinet om precies uiteen te zetten wat we op al die terreinen doen en wat onze opvattingen zijn over dat hele vraagstuk en daarover ook het vervolggesprek aan te gaan. Dat kan alleen maar bijdragen aan een verdere verbreding van het draagvlak.

FRESEN
Maar u heeft niet het idee dat er nu informatie is, wellicht gedeeld in de commissie Stiekem, die ertoe zou moeten leiden dat er gewoon meer gedaan moet worden dan wat u doet? Want anders zouden zij die vragen toch niet stellen?

RUTTE
Het antwoord op uw vraag is nee. En de rest is een suggestie die ik bij u laat. Maar antwoord op de eerste helft van uw vraag is nee.

FRESEN
Wat was de eerste vraag ook al weer? De vraag of er meer gedaan moet worden?

RUTTE
Nu was u gisteravond een uur lang wel zo buitengewoon scherp op televisie…Ik wilde u er nog mee complimenteren.

FRESEN
Ik herpak me even. Mijn vraag was: u heeft niet het idee dat er nu informatie is waardoor u geneigd zou moeten zijn om meer te doen dan wat u tot nu toe heeft toegezegd aan de Kamer?

RUTTE
Nee.

KRANENBURG (NRC HANDELSBLAD)
Over KLM: maakt u zich zorgen over wat er zich nu afspeelt in de rol van de KLM in het geheel met Air France?

RUTTE
KLM heeft natuurlijk onze grote belangstelling. Het is een private onderneming. Maar wij zijn natuurlijk zeer betrokken bij het bedrijf omdat het ook belangrijke functie vervult in onze nationale economie. Vandaar ook dat Mansveld en ook anderen die zaak heel zorgvuldig volgen. En ik kan daar natuurlijk verder niet teveel over zeggen. Mevrouw Mansveld heeft er al een paar dingen over gezegd. Die konden we naar buiten brengen. Maar verder zijn dat natuurlijk altijd zaken die zich achter de schermen afspelen. Maar KLM – dat zeg ik er wel bij- is natuurlijk een private onderneming, niet van de overheid.

KRANENBURG
Doet u er achter de schermen nog wat in dan? Meestal zijn dit soort dingen toch ook wel een beetje Chefsache?

RUTTE
Daar kan ik u echt niets over zeggen, het spijt me. Daar houd ik mijn mond over.

VISCHJAGER
Ik wou u vragen: is het voor u in het buitenland van belang dat er onderwerpen zijn die u graag op de lijst wil zou hebben, maar die er niet op komen?

RUTTE
Dit vraagt om een toelichting.

VISCHJAGER
Onderwerpen die u graag op de lijst wil hebben.

RUTTE
Welke lijst?

VISCHJAGER
Waar u gewoon geen tijd voor heeft?

RUTTE
Ok, oei. Moet ik over nadenken, schrijf ik op. Daar ga ik op kauwen.

VISCHJAGER
Dan zal ik het volgende week weer vragen.

RUTTE
Daar was ik al bang voor.