Toespraak 'De boodschap van veilig vrijen moeten we blijven herhalen' van staatssecretaris Van Rijn op het Nationaal congres Soa*hiv*sek

Toespraak | 01-12-2014

Geachte dames en heren,

Welkom bij dit congres ter ere van honderd jaar soa-bestrijding. Dat is een bijzonder jubileum. Niet alleen de wereld is in de afgelopen eeuw enorm veranderd, maar ook uw werk. Waren uw eerste voorgangers vooral gericht op het bestrijden van infectieziekten zelf, later kwamen er steeds meer onderwerpen bij, anticonceptie bijvoorbeeld. Onbedoelde zwangerschap, tienerzwangerschappen, seksueel geweld.

En meer algemeen: gezonde relaties, en daarmee richt u zich vooral op jongeren tot 25 jaar. Bijvoorbeeld via sense.nl met filmpjes over seks en alles wat daarbij komt kijken; voor en door jongeren en daarom misschien ook wel zo succesvol. En daarbij hoort ook seksuele vorming en weerbaarheid. Onlangs is met succes een boek door en voor jongeren uitgegeven door Rutgers en Soa Aids Nederland dat gretig is afgenomen door scholen.

Denk ook aan emancipatie van lesbiennes, homo’s, biseksuelen, transgenders en de andere culturele blik op seksualiteit. En anticonceptie en soa en hiv blijven daar nog steeds onderdeel van uitmaken.

U heeft dus in die honderd jaar een veel bredere oriëntatie gekregen op de gehele seksuele gezondheid. Dat vraagt een behoorlijke dosis flexibiliteit van uw beroepsgroep. Niet voor niets dat zoveel organisaties en instellingen betrokken zijn:

de reguliere en publieke gezondheidszorg, verschillende NGO’s en de overheid, nationaal en lokaal, maar ook internationaal. Toch hebben al die onderwerpen een gezamenlijke basis: en dit laten zich vatten in de kernwoorden: autonomie, weerbaarheid en respect. Woorden die ook in het beleid van het ministerie van VWS wat mij betreft een hoofdrol spelen.

Professor De Vries is net ingegaan op het verleden. De geschiedenis van de afgelopen 100 jaar. Daarover heb ik net ook een mooi boekje gekregen. Dat zal ik met interesse bekijken.

Ik wil het vandaag graag met u hebben over vandaag, of eigenlijk over waar we op dit moment in onze geschiedenis staan als het gaat om seksuele gezondheid én het bestrijden van hiv en soa’s.

En wat 2015 voor u betekent als het gaat om de zogeheten regeling aanvullende seksuele gezondheid. Die is veilig gesteld, juist omdat we er iets aan hebben veranderd.

Maar wat er in de toekomst ook verandert, één ding staat vast: het werk dat u de afgelopen jaren zo goed heeft gedaan, zal mee blijven bewegen met een veranderende samenleving. En uw werk zal altijd nodig zijn.

Door nieuwe behandelmogelijkheden én een juiste inzet daarvan, zien we de verspreiding van hiv afnemen. Zo liet het RIVM een paar maanden geleden nog weten dat het percentage mensen met nieuwe hiv-infecties is gedaald. Alle ontwikkelingen hebben de positie van hiv-patiënten aanmerkelijk verbeterd. Hiv is geen acute, dodelijke ziekte meer. Maar steeds vaker een chronische ziekte. Dat is voor patiënten heel goed nieuws, want zij hebben daardoor de kans op meer kwaliteit van leven.

En tegelijk staat u ook weer voor een nieuwe uitdaging. Want bestaande stigmatisering en vooroordelen zijn nog steeds de oorzaak dat veel mensen zich niet vaak genoeg of te laat laten testen. Ook terwijl ze allang weten dat ze hiv-drager zijn.

Een andere keerzijde van de positieve ontwikkelingen op het gebied van hiv-behandeling is dat het condoomgebruik, juist onder jonge mannen die seks hebben met mannen, MSM,de belangrijkste groep is gedaald. Met alle risico’s van dien. De preventieboodschap zult u ook de komende jaren moeten blijven vertellen. Steeds weer toegespitst op de doelgroep.

En de focus op de doelgroep - die mensen die behoren tot groepen in de samenleving waarvan we weten dat ze een grotere kans lopen op een soa - wordt steeds belangrijker. Want voor hen: voor  mannen die seks hebben met mannen, voor sekswerkers, en voor jongeren tot 25, hebben we de aanvullende regeling seksuele gezondheid -ook bekend als ASG-regeling- ingesteld. Vanaf januari behoren ook slachtoffers van seksueel geweld in de regeling. Niet vanwege het verhoogde risico op soa, maar juist omdat bij deze mensen veel zaken bij elkaar komen: traumatische ervaringen en veel onderwerpen op het gebied van seksualiteit, maar ook politie en juridische bijstand.

Deze ASG-regeling lag altijd al bovenop de bestaande middelen voor seksuele gezondheid in de reguliere zorg. Bedoeld om: de overdracht van soa en hiv blijvend zo laag mogelijk te houden,  en mensen vroegtijdig op te sporen en naar zorg door te verwijzen. Want hoe sneller je erbij bent, hoe minder kans op overdracht. U weet daar alles van.

Daarnaast kan natuurlijk iedere Nederlander ook ten alle tijden bij de huisarts terecht. En dan hoor ik mensen wel eens klagen: ‘ja maar dan gaat dat toch van mijn eigen risico af?’ Het bezoek aan de huisarts niet, kosten voor de test en de behandeling na doorverwijzing wel. Net zoals dat normaal is als je een gebroken been oploopt tijdens het sporten eigenlijk.

En met deze regeling willen we zorgvuldig omgaan. Juist omdat we willen dat mensen makkelijk en desnoods anoniem bij de GGD terecht moeten kunnen. Ook in de toekomst. Het gaat immers om 35 miljoen, dat is niet niks voor een aanvullende regeling. Dat is de reden dat ik de regeling bevroren heb. Dit kan omdat het een aanvullende regeling is.

Ik wil namelijk wel dat juist die mensen die het het hardst nodig hebben er gebruik van kunnen blijven maken. Daarmee beschermen we overigens ook de publieke gezondheid. Daarom herijken we regelmatig de doelgroep op basis van epidemiologische gegevens.

Dat vraagt wat van u: een nog scherpere blik op wie ervoor in aanmerking komt, wie u oproept, en wie u doorstuurt naar de huisarts. Dat vraagt van u ook scherper onderhandelen met de labs voor een scherpere prijs van testen.

Ik ben ervan overtuigt dat u dat kunt, want als geen ander laat u ons de afgelopen jaren zien dat u goed met verandering om kunt gaan. En natuurlijk is dat niet altijd makkelijk, maar het lukt. Dat is uw prestatie. Ik weet dat u de afgelopen honderd jaar veel werk heeft laten zien.

Dat u dingen anders kunt doen, laat u ook zien met de invoering van de digitale leerweek. Mijn complimenten dat u met zoveel verschillende beroepsgroepen de handen in één heeft geslagen om met elkaar digitaal te leren. Een hoge opkomst en als bijkomend voordeel dat u met elkaar kunt delen en van elkaars dagelijkse ervaringen leert.

Ook het Sense e-health traject laat zien dat veel landelijke organisaties eraan werken om innoverende methoden in te zetten om cliënten op een nog toegankelijkere manier van dienst te zijn met testen en counseling, die bovendien kosten kan besparen.

Dames en heren,

In 100 jaar hebben we, mede dankzij uw inzet, veel stappen gezet in de bestrijding van infecties en het bevorderen van seksuele gezondheid. En daarmee lopen we in de voorste regionen van de wereld. Dat is een mooi compliment voor u. En zelfs na honderd jaar zijn we er nog steeds niet. Ik zei het al: Uw inzet blijft hard nodig! Die aandacht voor weerbaarheid en seksuele gezondheid en het voorkomen van overdraagbare aandoeningen is nooit klaar.

De boodschap van veilig vrijen moeten we blijven herhalen. Ook is de algemene voorlichting ter verbetering van de weerbaarheid een belangrijke voorwaarde voor een goede seksuele gezondheid met gezonde relaties. Ik hoop dat u daar de komende jaren flink de schouders onder blijft zetten voor iedereen die u nodig heeft als het gaat om seksuele gezondheid.

Ik wens u daarmee veel succes.