Toespraak van staatssecretaris Teeven bij opening AZC Overberg

Toespraak | 14-11-2014

Burgemeester Naafs, dames en heren,

Ook ik heet u van harte welkom hier in Overberg, aan de rand van het Amerongse bos en de Utrechtse Heuvelrug. We zijn hier vandaag voor de officiële opening van een Asielzoekerscentrum, gevestigd in een voormalige justitiële jeugdinrichting, die twee jaar geleden haar poorten moest sluiten.

Onderweg hier naar toe moest ik denken aan een bekende uitspraak van de 19de eeuwse Franse schrijver en staatsman Victor Hugo. U hebt ‘m vast wel eens gehoord; hij luidt: ‘Voor elke school die je opent, kun je een gevangenis sluiten.’

Of er de afgelopen jaren veel scholen zijn geopend, weet ik niet. Dat zou ik eens aan mijn collega Bussemaker moeten vragen. Wat ik wèl weet, is dat we de afgelopen tijd veel gevangenissen hebben kunnen sluiten. En wat ik ook weet, is dat we een aantal van die justitiële inrichtingen geheel of gedeeltelijk een nieuwe bestemming hebben kunnen geven in de sfeer van vreemdelingenopvang. Denk maar aan Breda, Overloon, Zeist... En nu dus ook hier in Overberg. Een soort blessing in disguise zou je dat kunnen noemen, want die capaciteit hebben we op dit moment hard nodig. Op dit moment komen er maandelijks ruim 1100 asielzoekers méér naar ons land dan vooraf was geraamd, vooral uit Syrië.

Die hoge instroom dwingt ons te zoeken naar creatieve oplossingen. Om Victor Hugo te parafraseren: Voor elke gevangenis die je sluit, kun je een asielzoekerscentrum openen...

Zoiets is natuurlijk niet zomaar in een handomdraai gebeurd. Zo is de grimmige uitstraling van de jeugdinrichting – tralies voor de ramen, dubbele veiligheidsdeuren, hoge hekken met prikkeldraad – de afgelopen maanden zorgvuldig aangepast. Het complex ligt er inmiddels vredig en vriendelijk bij, zo aan de rand van het Amerongse bos.

Eén aspect van zijn oude bestemming heeft het complex behouden – en dat is de jeugd. AZC Overberg is bestemd voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen, van 14 tot 18 jaar. Vooral afkomstig uit Syrië, Eritrea en Somalië. Voorlopig kunnen er hier maximaal 200 terecht.

Misschien heeft u al gehoord dat de opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen – AMV’s in de wandel - gaat veranderen. Vanaf 2016 worden zij allemaal opgevangen in kleinschaligere voorzieningen. AMV’s tot 15 jaar komen in een opvanggezin terecht. Gelukkig biedt deze locatie ook de mogelijkheid om kleinschalige opvang te realiseren voor alleenstaande minderjarigen.

Het is de bedoeling dat die capaciteit in de toekomst wordt uitgebreid tot zo’n 400 plaatsen. Maar laat ik daar nog niet op vooruitlopen. Met de gemeente Utrechtse Heuvelrug hebben we goede afspraken gemaakt: we gaan eerst evalueren hoe het hier loopt.

Want voor de inwoners van Overberg zal het, vooral in het begin, toch wennen zijn. De jongeren die hier eerst zaten, toen het nog een jeugdgevangenis was, zaten vast. Daar merkte je als bewoner niet zo veel van. De minderjarige asielzoekers die er nu zitten – en die nog gaan komen – die zult u ook aantreffen in het dorp, op straat, in de supermarkt, op het sportveld. Ik heb begrepen, heer Van Buuren, dat u als AZC-manager er alles doet om ervoor te zorgen dat de jongeren in goede harmonie met de gemeenschap hier zullen verblijven. Jongeren die overlast veroorzaken, worden aangesproken op hun gedrag.

Uiteindelijk zal het ook hier in Overberg, zoals op zoveel andere plaatsen in het land, een kwestie van gewenning zijn. U kent ongetwijfeld het gezegde: Een gast brengt tweemaal vreugde aan; is het niet bij ’t komen, dan is het wel bij ’t gaan...

Bij asielzoekers is het eigenlijk precies andersom: rond de komst van een AZC is er vaak sprake van verzet en protest vanuit de gemeenschap. Die tegenstribbelende houding zie je echter geleidelijk aan afnemen – ja zelfs veranderen in betrokkenheid. En als na een aantal jaren het AZC zijn poorten weer moet sluiten, is er meestal opnieuw sprake van verzet en protest. Maar nu om de asielzoekers te behouden!

Want zo’n AZC geeft niet alleen een mooie impuls aan de lokale en regionale werkgelegenheid – wat in deze economisch wat mindere tijden mooi meegenomen is - maar het hoort er na verloop van tijd ook echt helemaal bij. Het ontwikkelt zich al snel tot een plek waar veel mensen zinvol vrijwilligerswerk kunnen én willen doen. Computerlessen geven, de jongeren begeleiden bij activiteiten, zoals sport, musiceren of tekenen, dan wel – heel basaal - boodschappen doen. Noem maar op. Activiteiten waardoor de gemeenschap de asielzoekers beter leert kennen en waardoor er ook een goede band ontstaat.

Ik heb er alle vertrouwen in dat een vergelijkbare ontwikkeling zich ook hier in Overberg zal voordoen. En dat ook hier de omwonenden over vijf jaar – want dat is de periode die we met de gemeente overeengekomen zijn – de asielzoekers met lede ogen zullen zien vertrekken.

Tot slot wil ik benadrukken dat ik heel blij ben met de medewerking die we van de gemeente Utrechtse Heuvelrug hebben gekregen bij het realiseren van dit opvangcentrum. U weet, we kampen dit jaar met een enorme instroom van asielzoekers. Eerst de Eritreers en nu de Syriers. Dat noopte het COA de afgelopen maanden op zoek te gaan naar tal van nieuwe opvanglocaties. En dat gaat nu eenmaal niet zonder de medewerking van gemeenten. Veel gemeenten hebben gelukkig gehoor gegeven aan een verzoek van het COA, maar op veel plaatsen ondervinden we ook weerstand. Dat heeft ook te maken met de snelheid waarmee het COA centra moet openen. Daardoor kunnen vaak niet alle gebruikelijke procedures worden doorlopen, zoals voorlichtingsavonden en zo. Maar goed, het COA heeft natuurlijk ruime ervaring met de opvang, de samenwerking met gemeentebesturen, de lokale bevolking en de vele vrijwilligers. Ik heb er dan ook alle vertrouwen in, dat ook in gemeenten waar nu onrust is ontstaan de opvang van asielzoekers weer in normaal vaarwater komt.

En daar komt nog wat bij. Een belangrijk deel van de asielzoekers die nu naar Nederland komen, komt in aanmerking voor een vergunning. Zij moeten zo snel mogelijk een woning krijgen. Ook op dat punt hebben gemeenten een cruciale rol. Daar zijn we dan ook hard mee bezig, samen met de VNG.

Terug naar Overberg, naar dit mooie AZC, dat we hier zo meteen officieel gaan openen.

Ik wens alle betrokkenen – asielzoekers, de professionals die hier werken én de Overbergse gemeenschap - veel succes!