Persconferentie na ministerraad 7 november 2014

Mediatekst | 07-11-2014

Goedemiddag dames en heren,
De minister-president is op bezoek in Maleisië en Australië, vandaar dat ik de ministerraad heb voorgezeten.

Deze week heeft minister Bussemaker met de Tweede Kamer gedebatteerd over de invoering van het studievoorschot in het hoger onderwijs. Het was een kritisch maar buitengewoon goed debat waarin bleek dat de meerderheid van de Kamer zich in het plan kan vinden. Als de Eerste Kamer later wil instemmen dan kan het nieuwe stelsel vanaf het volgende collegejaar ingevoerd worden. Daarmee wordt opnieuw een belangrijk voornemen uit het regeerakkoord omgezet in wet. We moeten daar niet te licht over denken; het echte werk komt natuurlijk daarna, de uitvoering van al die wetgeving. Dat geldt voor meer van onze plannen. Afgelopen jaren is heel hard gewerkt aan het concretiseren van de voorstellen uit het regeerakkoord, het debatteren met het parlement, omzetten in wetgeving. Maar de komende tijd gaat het echt om de uitvoering, niet alleen in het onderwijs, maar ook op alle terreinen.

Minister-president Rutte heeft deze week in Maleisië en Australië vruchtbare gesprekken gevoerd over de afwikkeling van de ramp met de MH17. Hij heeft daar samen met zijn collega’s Razak en Abbott opnieuw benadrukt dat we alles op alles zetten om stoffelijke resten, persoonlijke bezittingen en de wrakstukken van het ramptoestel terug te halen naar Nederland en de schuldigen aan te pakken. Er waren in dat kader deze week een aantal nieuwe ontwikkelingen. Het is verschillende dagen mogelijk geweest om met een klein team op de rampplek aanwezig te zijn. Daarbij zijn, in samenwerking met de OVSE en de lokale rampendienst SES opnieuw stoffelijke resten gevonden en persoonlijke bezittingen verzameld. Morgenmiddag zullen die stoffelijke resten van de slachtoffers vanuit Charkov worden teruggevlogen naar Eindhoven. Daarbij zullen de ministers Opstelten en Plasterk aanwezig zijn namens het kabinet. Vervolgens worden de kisten onder politiebegeleiding naar Hilversum vervoerd, met inachtneming van hetzelfde ceremonieel dat is gehanteerd bij de eerdere repatriëringen. Minister Koenders zal in Charkov aanwezig zijn bij het vertrek van het toestel. Hij zal ook met de Oekraïense regering spreken over de samenwerking bij alles wat nog moet gebeuren in de nasleep van de ramp. Verder zal de Onderzoeksraad voor Veiligheid de komende dagen een begin trachten te maken met het bergen en het voor onderzoek naar Nederland brengen van wrakstukken. Maandag zullen we de slachtoffers van vlucht MH17 herdenken tijdens de Nationale Herdenking. Ik hoop zeer dat de herdenking de nabestaanden kan helpen bij de verwerking van hun verdriet.

Ik heb gisteren samen met minister Hennis van Defensie een bezoek gebracht aan de Nederlandse militairen die actief zijn in de strijd tegen ISIS. Onze mannen en vrouwen daar doen gevaarlijk werk onder moeilijke omstandigheden. Ik heb heel veel respect voor wat ze doen en ben onder de indruk van hun professionaliteit en ook van de zorgvuldigheid waarmee de missies worden voorbereid en waarmee ze worden uitgevoerd. Waarbij de doelwitkeuze tot stand komt op een buitengewoon zorgvuldige manier. ISIS heeft de ambitie om wereldwijd de aanval te openen op onze manier van leven en bedreigt dus ook onze veiligheid, en dient te worden gestopt. Ik heb gezien, ook gister weer, dat de internationale coalitie breed is. Naast een groot aantal Westerse landen zijn ook veel landen uit de regio actief in de strijd tegen ISIS. Dat toont aan hoe groot de afschuw ook daar is van de praktijken van die terreurorganisatie. En ook hoe groot de vastberadenheid is om daar een einde aan te maken, gezamenlijk.

JANSEN (BNR)
Meneer Asscher, zojuist melden verschillende persbureaus dat 32 Russische tanks Oekraïne zijn binnengereden, wat is uw reactie?

ASSCHER
Ik kan daar nu niet op ingaan.

JANSEN
Baart het u zorgen?

ASSCHER
Ik ga daar nu niet op in.

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Asscher, er is een overeenkomst bereikt om die wrakstukken weg te halen daar met de Volksrepubliek Donesk. Het is iedere keer gezegd dat de OVSE doet de onderhandelingen, staat ook in een persbericht van het persbureau Tas dat die als mediator optraden maar de woordvoerder van de volksrepubliek Donesk zegt wel dat aan tafel bij die gesprekken ook Dutch experts zaten, klopt dat?

ASSCHER
Het is in eerste plaats goed nieuws dat er een begin lijkt te kunnen worden gemaakt met het terugbrengen van die wrakstukken want die wil men gebruiken in de reconstructie. Het onderzoek daarnaar geschiedt onder verantwoordelijkheid van de OVV en vindt onafhankelijk plaats, volstrekt onafhankelijk. In dat kader moet de OVV met partijen aan tafel om die stukken uit dat gebied weg te halen, dat gaat om een enorme operatie. In dat kader kan met via de OVSE met alle partijen gesprekken voeren. Wat belangrijk is, is te melden dat in ieder geval niets gebeurt zonder dat de OVSE daarbij betrokken is. Wie daar precies op welk moment met wie aan tafel zit, dat weet ik niet. Ik weet wel dat de OVSE bij alle mogelijke gesprekken betrokken is.

WESTER
Maar dus hebben wel Nederlandse experts gewoon aan tafel gezeten met de separatisten om onder leiding, of in bijzijn van de OVSE, te overleggen hoe die wrakstukken daar weggehaald kunnen worden?

ASSCHER
Dat kan ik niet bevestigen of ontkennen. Wat ik weet is dat bij gesprekken met lokale partijen in ieder geval er niets gebeurt zonder dat de OVSE daarbij betrokken is. De OVSE heeft voor Nederland een hele goede rol gespeeld in het gebied, in die eerste dagen na de ramp, in de periode daarna. Ook nu weer als onze mensen het gebied in gaan. U weet, die veiligheidssituatie blijft daar fragiel, dat kan heel snel veranderen. Maar de OVV heeft een onafhankelijke taak om het onderzoek te verrichten namens de internationale gemeenschap en moet daarvoor ook gesprekken kunnen voeren. Ook over het terugbrengen van die wrakstukken en dat kunnen ze doen met medewerking van de OVSE.

WESTER
Maar toch even een vraag want het verbaast me een beetje, het antwoord dat kan ik noch bevestigen noch ontkennen, hebben er gewoon Nederlandse experts aan een tafel gezeten waar gesproken werd met de separatisten over hoe die wrakstukken daar weg gehaald kunnen worden?

ASSCHER
Wat ik in ieder geval kan melden is dat er niets gebeurt zonder dat de OVSE daarbij betrokken is.

WESTER
Maar u sluit het dus niet uit ook dat Nederlandse experts, ik noem het woord dan maar even, gewoon aan de zelfde tafel zaten om te overleggen?

ASSCHER
Nee, dat sluit ik niet uit.

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Over het zelfde onderwerp meneer Asscher, vorige week vroeg mijn collega hoe het kabinet het beeld ging rechtzetten dat het afwikkelen van die verschrikkelijke ramp met het bergen en repatriëren van slachtoffers naar Nederland, hoe ze dat beeld dat Nederland er een beetje een rommeltje van maakt dat ging rechtzetten. Vindt u dat dat deze week gelukt is?

ASSCHER
Het kabinet heeft sinds die afschuwelijke ramp heel duidelijk een aantal prioriteiten gesteld. We proberen onze mensen terug te halen, repatriëren van stoffelijke resten en persoonlijke bezittingen. Het achterhalen van de toedracht van wat daar gebeurd is en vervolgens mensen daarvoor ter verantwoording roepen. Dat heeft het opereren van het kabinet sindsdien bepaald en dat is vandaag ook nog zo. Deze week was een week waarin we een aantal bemoedigende dingen hebben gezien en dat onze mensen een aantal keer het gebied in konden. Morgen komen er weer stoffelijke resten terug naar Nederland en dat is op zichzelf positief nieuws maar het blijft een hele fragiele situatie waar we telkens van dag tot dag moeten bekijken hoe de veiligheid zich ontwikkelt. Er wordt daar in de buurt nog geschoten, u weet, Nederland zou graag met een grotere missie terugkeren in het gebied maar is echt afhankelijk van de vraag of dat verantwoord is.

DE WINTHER
Vorige week was er commotie over een Oekraïense minister die wat had gezegd en na een interventie van onder andere minister Koenders werden die woorden weer ingetrokken met betrekking tot gesprekken met rebellen daar. Deze week was er een Maleisische minister die zegt: die wrakstukken die gaan naar Nederland. Het kabinet laat via een woordvoerder weten dat dat soort berichten voorbarig zijn en gisteren blijkt de OVV opdracht te hebben gegeven tot het terugbrengen van de wrakstukken. Dat maakt toch een weinig consistente indruk.

ASSCHER
Waar het ons in eerste plaats om gaat is dat doen wat goed is voor de nabestaanden. Dat betekent dat we heel zorgvuldig en heel voorzichtig opereren. En de drie doelen van de Nederlandse regering, repatriëren, toedracht achterhalen en vervolgens de schuldigen ter verantwoording roepen, die brengen met zich mee dat de Nederlandse regering zich soms terughoudend moet opstellen in de uitingen. Dat kan ongetwijfeld lastig zijn maar ik vind het wel een verstandige lijn en in het belang van de nabestaanden.

DE WINTHER
Maar daardoor ontstaat langzamerhand wel een beetje de indruk dat, en dat gebeurde trouwens vorige week ook, dat Nederland steeds handelt en communiceert naar de nabestaanden maar ook naar de rest van het land, dat er actie wordt ondernomen zodra er mediaberichten over ontstaan. Er wordt nu actie ondernomen door de OVV, kun je zeggen die is onafhankelijke organisatie maar je mag toch aannemen dat de Nederlandse overheid, de diplomatieke dienst en het kabinet heel nauw betrokken zijn en ook de OVV helpen bij ja het onderzoek en het bergen. Dus het is toch wel wat vreemd dat het steeds in de reactiesfeer wordt. Als iemand anders iets doet of zegt, dat het kabinet dan ook reageert terwijl als een Maleisische minister zegt, die wrakstukken komen terug, het kabinet zegt nou dat weten we nog zo net niet.

ASSCHER
Ik laat die stelling graag bij u. De Nederlandse regering is zeer gecommitteerd om in de nasleep van die ramp te doen wat wij belangrijk vinden, wat nodig is. Dat betekent dat we de afgelopen weken hebben gezien dat we met kleine teams een aantal keren het gebied weer in konden. Met goede samenwerking ook alweer met de OVSE, dat dat ook leidt tot repatriëring die de weken daarvoor niet mogelijk was. En we zullen niet nalaten daar de komende tijd iedere dag weer te kijken hoe de veiligheidssituatie zich ontwikkelt. En als er kansen zijn om met een grotere missie daar terug te keren en het klimatologisch ook kan, zullen we dat ook doen. Daarnaast is het van groot belang, ook voor de lange termijn, dat de OVV in onafhankelijkheid het onderzoek kan doen, alle ruimte daarvoor krijgt. Uiteraard draagt Nederland daar aan bij, proberen we alles te doen om ze daartoe in staat te stellen maar die onafhankelijkheid die mag niet in het geding komen. En verdere stellingen over beeldvorming laat ik graag bij u.

DE WINTHER
Die beeldvorming is misschien wel belangrijk want Nederland kijkt natuurlijk mee als het gaat om het bergen van dat wrak, zegt de woordvoerder van het ministerie van Justitie, dat dat de verantwoordelijkheid is van de OVV en dat het kabinet er dus eigenlijk niets mee te maken heeft. Het ministerie van Defensie zegt, de missie, die 30 man die daar nu zit die gaan dat wrak bergen. Wat is het nu ?

ASSCHER
Wat dat betreft is het goed om nog even te schetsen wat de verantwoordelijkheidsverdeling is. De verantwoordelijkheid voor het onderzoek ligt bij de OVV en dat is een onafhankelijke rol. Dat betekent dat in hun opdracht er dingen gebeuren om dat onderzoek mogelijk te maken. In dat kader is er behoefte aan de reconstructie van de toedracht is het ook van belang om de wrakstukken terug te halen zo goed als mogelijk. Vanzelfsprekend probeert Nederland er alles aan te doen om dat mogelijk te maken en daar aan bij te dragen maar dat doet niets af aan de verantwoordelijkheid voor dat onderzoek die bij de OVV ligt. Dus dat verklaart ook precies de citaten die u net geeft. Natuurlijk draagt Nederland daar aan bij, Nederland hecht echt grote waarde aan het wel slagen van een onafhankelijk onderzoek door OVV maar de verantwoordelijkheid voor dat onderzoek ligt bij OVV.

DE WINTHER
Ja, en wie voert het uit, het onderzoek?

ASSCHER
Dat voert de OVV uit maar daar draagt Nederland natuurlijk aan bij. Zonder dat Nederland informatie levert, spullen levert, kan de OVV hun werk niet doen en dat geldt ook voor heel veel anderen.

DE WINTHER
Maar gaan er nou mensen van Defensie extra naar Oekraïne om dat wrak te bergen of zijn die daar dus nu al, die 30 man?

ASSCHER
Als dat nodig is en Nederland daarbij kan helpen dan zullen we dat niet nalaten maar repatriëren gebeurt op verantwoordelijkheid van de OVV.

DE WINTHER
Maar er is opdracht gegeven door de OVV om het wrak te bergen en u weet eigenlijk niet of daar dus nu Nederlandse, misschien Defensiemedewerkers en andere diensten, naartoe worden gestuurd. Dat geeft toch onduidelijkheid over of er überhaupt iets gebeurt daar?

ASSCHER
Nou, het is niet onduidelijk of er überhaupt iets gebeurt want ik heb net verteld dat we de afgelopen week in staat zijn geweest, steeds met kleine teams, het gebied in te gaan. Maar dat is altijd afhankelijk van de veiligheidssituatie ter plekke. We hebben ook een verantwoordelijkheid voor de mensen die we dat gebied insturen. Het is een gebied, een conflictgebied waar in de buurt nog geschoten worden, zien we helaas iedere keer. Dus we moeten telkens afwegen of het verantwoord is om daar met onze mensen naar binnen te gaan. Daar speelt de OVSE een hele belangrijke en goede rol in. Dat betekent ook dat bij activiteiten die niet gaan om het repatriëren van stoffelijke resten maar om wrakstukken, die zelfde afweging aan de orde is.

DE WINTHER
Laat ik het nog een keer proberen. Gaan er nou mensen uit Nederland de OVV per vandaag of per gisteren bijstaan om dat wrak te bergen, doen de mensen die daar nu al zijn voor Nederland, 30 man, dat, doen andere mensen dat via de OVSE? Wie is daar nu dat wrak aan het bergen als de opdracht is gegeven?

ASSCHER
Het hangt altijd af van de lokale veiligheidssituatie of Nederlanders daarbij betrokken zijn en het gebied in gaan. Ik kan u dat niet zeggen of dat morgen gebeurt of niet.

DE WINTHER
U weet het niet.

ASSCHER
Het hangt af van de lokale veiligheidssituatie en dat is niet iets wat ik hier besluit.

QUARLES VAN UFFORD
Ik wil voorstellen dat we doorgaan naar een volgende vraag.

ASSCHER
Er zijn Nederlanders in het gebied, dat heb ik nu al een aantal keer met u besproken. Daarom zijn we ook de afgelopen week in staat gebleken een aantal keer dat gebied in te gaan. Het lijkt nu zo te zijn dat er goed nieuws is over de mogelijke repatriëring van de wrakstukken, daar zullen zeker Nederlanders bij betrokken zijn. Of ik nu kan garanderen dat die Nederlanders dat morgen gaan doen, dat hangt ook af van de veiligheidssituatie ter plaatse.

BREEDVELD (NOS)
Even kort over de herdenking maandag, wat is het belangrijkste doel voor dit kabinet voor die nationale herdenking?

ASSCHER
Het belangrijkste doel is wat mij betreft dat het de nabestaanden moet kunnen helpen bij het verwerken van het verdriet en dat die ervaren dat het land meeleeft met die nabestaanden.

BREEDVELD
Ja, het is een teken van compassie?

ASSCHER
Ja, het is iets wat het hele land geschokt heeft maar wat de mensen die betrokken zijn direct geraakt heeft en zo’n nationale herdenking kan vormgeven aan het gevoel van compassie dat iedereen voelt met mensen die daar direct door geraakt zijn.

BREEDVELD
Is het voor veel slachtoffers niet toch heel moeilijk om al te herdenken als er nog, als er toch nog slachtoffers gevonden worden, of delen van, in het gebied?

ASSCHER
Ik kan moeilijk voor de nabestaanden praten maar zeker is het een onderdeel wat het extra moeilijk maakt dat nog niet alle stoffelijke resten gerepatrieerd zijn. Dat blijft een groot verdriet. Desalniettemin hebben wij de indruk dat nabestaanden ook heel erg behoefte hebben aan deze herdenking en daar proberen wij aan tegemoet te komen.

JONGEJAN (AD)
Dit is een vraag in het kader van er bestaan geen domme vragen. Want ik zie hier in een persbericht dat de wettelijke rente voor niet-handelstransacties is verlaagd. Wat betekent dat en voor wie heeft dat gevolgen?

ASSCHER
Van drie naar twee procent. Er geldt een wettelijke rente voor bepaalde transacties die wordt vastgesteld, dat is voor het laatst in 2012 gebeurd, en die is nu verlaagd en weerspiegelt, volgt nooit precies de marktrentes maar drie procent was echt wel te ver af van wat er in de markt nu gebruikelijk is.

JONGEJAN
Maar wie gaat dit merken dan?

ASSCHER
Dat merk je bij die transacties waar wettelijke rente over verschuldigd is. Dat gaat om een aantal transacties zoals je ze onder andere in het burgerlijk wetboek tegen kan komen. Ik weet nu niet precies wie dat meteen gaat merken, het is niet het allergrootste besluit wat we deze kabinetsperiode nemen. Het is gewoon een uitvoering van om de zoveel tijd moet je daar naar kijken.