Toespraak van minister Schultz bij uitreiking Paul Nouwen Award

Toespraak | 27-10-2014

Mevrouw Nouwen, Mevrouw Kroes, dames en heren,

Dank voor dit mooie tijdsbeeld!
Het is wel even schrikken als je ziet wat toen in de mode was. Ik ben blij dat ik niet in het filmpje voorkom – en misschien geldt dat ook wel voor mevrouw Kroes! Maar ik zie ook een ambitie die nog steeds actueel is!

Ik hoor de roep om: slimmere mobiliteit, een geïntegreerd betaalsysteem, vervoer van deur-tot-deur. En  zoals Paul Nouwen het zei: 'We moeten toe naar een meer samenhangend systeem in het vervoer.'

Allemaal uitingen van een wens naar een andere manier van denken over mobiliteit. Toen actueel en nu nog steeds. En, dit is een pre-internet film!

De veranderingen zijn veel verder gegaan dan werd voorzien. Deze film is in 1995 gemaakt. Internet stond in de kinderschoenen en zelfs mevrouw Kroes voorzag volgens mij toen nog niet wat de digitale ontwikkeling zou betekenen. En zeker niet dat ze ooit nog eens verontwaardigde tweets zou schrijven als: '#Uber banned in #Berlin on "safety grounds"?! Zero evidence = bad policy.'

We zijn wat dat betreft in een nieuw tijdperk beland. En ik ben ervan  overtuigd dat er de komende 20 jaar meer gebeurt op het gebied van mobiliteit dan de afgelopen 100 jaar. Als je alleen al kijkt naar de autotechniek – de heer Louman weet dit beter dan ik – is die transitie al in volle gang. Denk aan stuurbekrachtiging, ABS, adaptieve cruise-control, automatische noodstops en automatische achteruit inparkeren en nog veel meer.

In de Volkskrant stond begin deze maand een mooi stuk over de zelfrijdende auto. Eén citaat daaruit: Eigenlijk is de enige overeenkomst tussen de moderne Volvo en de trotse eigenaar van een T-Ford in 1914 dat beiden zelf moeten sturen.'

Waar het mij om gaat is dat we moeten kijken waar we die technologische ontwikkeling kunnen toepassen om onze mobiliteit makkelijker, veiliger en schoner te maken. Mijn inzet is dat we internationaal koploper worden op het gebied van innovatieve mobiliteit. Daarvoor hebben we alles in huis en we zijn nu volop bezig om die ambitie waar te maken.

Daarvoor is het nodig dat we naast de traditionele manieren op een andere manier kijken naar bereikbaarheidsopgaven. Er is een trendbreuk nodig. Naast aanleggen, ook beter benutten en beter verkeersmanagement.

Onze gebruikelijke aanpak heeft goed gewerkt. Investeren in infrastructuur! Wegen, tunnels en bruggen, extra rijstroken. Dit heeft resultaat gehad want de filedruk is fors gedaald: in 2013 is de filedruk weer  met 8% verminderd ten opzichte van 2012. We zitten weer op het niveau van 2000.

Dat is heel wezenlijk voor ons land: Nederland is immers een distributieland! En het is niet voor niets dat mevrouw Lagarde namens het IMF pleit voor meer investeringen in infrastructuur om de economie weer een boost te geven.

Maar de nieuwste cijfers over de mobiliteit in Nederland geven ook aan dat de filedruk niet langer afneemt. Door toenemend verkeer op de hoofdwegen zullen de files weer toenemen, naar verwachting met circa 1 % per jaar. Ook voor het goederenvervoer wordt een groei van 1 tot enkele procenten per jaar verwacht. Daarom blijven we investeren om ons hoofdwegennet robuuster te maken.

• Komend jaar leveren we 278 kilometer nieuw asfalt op.
• Eind volgend jaar gaat de A4 Delft-Schiedam open en wordt het werk aan de A15 Maasvlakte-Vaanplein afgerond.
• En we hakken knopen door van grote projecten zoals de nieuwe verbinding naar de Rotterdamse haven, zoals de Blankenburgtunnel. 

Maar dat is niet genoeg. Er is iets bijgekomen. Er zijn andere oplossingen nodig vanwege de verstedelijking en mogelijk vanwege de technologie! Daarvoor is het nodig dat we verder vooruit kijken.

Ik heb het afgelopen jaar veel presentaties gehouden over een andere manier van kijken naar bereikbaarheidsopgaven. En ik begin altijd met een beeld uit het verleden. Hier zien we hoe men in 1900 tegen het magische jaar 2000 aankeek.

Een Duitse chocoladefabrikant Hildebrands deed rond 1900 toekomstplaatjes over het jaar 2000 in hun dozen met chocola. Hoe zou het stadsbeeld in 2000 eruit zien? We zien een futuristische klimaatkap, maar waar het mij om ging: toch nog steeds paarden in straatbeeld…!

Dat zegt iets over hoe lastig het is bij toekomstverkenningen helemaal los te raken van de realiteit van dat moment! Want op dat moment werd het straatbeeld ook daadwerkelijk door paarden bepaald en dacht men begrijpelijk dat dit ook in 2000 nog het geval zou zijn.

Waar gaat het mij om? De toekomst kun je niet voorspellen – en dat blijkt ook uit de film van de ANWB. Je kunt het niet voorspellen, maar je kunt het wel verkennen.

Met welke trends moeten we rekening houden?

Ten eerste de verstedelijking. Nederland groeit komende 15 jaar met 650.000 mensen. Driekwart van de groei vindt plaats in de steden!

Dit vraagt om een andere bereikbaarheidsaanpak! Niet alleen auto, OV en fiets apart, maar meer in samenhang. Precies zoals de heer Nouwen al zei! We zullen bovendien rekening moeten houden met ander mobiliteitsgedrag in de steden. Want in de steden daalt het autogebruik, stijgt het OV-gebruik en is er meer gebruik van fiets en wordt er meer gelopen.

Een tweede trend die enorme invloed heeft is de technologische ontwikkeling. Die heeft invloed op ons gedrag: iedereen is overal bereikbaar. Invloed op ons vervoer: de auto’s worden steeds slimmer.

Ik heb er zelf in gereden vorig jaar en binnenkort start ik een proef met TLN en Scania met de eerste zelfrijdende vrachtwagen.

Hoe dit zich precies gaat ontwikkelen weten we niet. Maar ik wil niet afwachten en kijken wat er gebeurt. Nederland kan zelf bijdragen aan die ontwikkeling. Want er liggen kansen om ons te onderscheiden met slimme mobiliteit.

Daar zijn we nu volop mee bezig.

• We hebben bijvoorbeeld samen met marktpartijen een koers of routekaart uitgezet. Heel belangrijk want dat geeft de markt houvast voor investeringen.
• We hebben een top-5 van data die we betrouwbaar en open willen maken voor alle dienstverleners. Denk aan real-time in de auto informatie geven over de maximale snelheid, over wegonderbrekingen, over vrije parkeerplaatsen in de stad.
• We experimenteren met nieuwe technologie, bijvoorbeeld in Brabant waar is gestart met het voorkomen van zogenaamde 'spookfiles'.
• Ook begint er zeer binnenkort een proef in Amsterdam met slim verkeersmanagement waar 40.000 automobilisten aan meedoen. De werving is net begonnen! Tegelijkertijd zoeken we uit wat de consequenties zijn voor de regelgeving en de privacy. Dat is zeer complex, maar geen reden om voor weg te lopen!
• En in Europa nemen we met Duitsland en Oostenrijk plus autofabrikanten het voortouw om een ITS-corridor te ontwikkelen.

Dat brengt mij bij de winnaar van de Paul Nouwen Award. Want vooruitgang gaat niet alleen om ambitie, strategie en vormen van samenwerking. Vooruitgang bereik je als er mensen zijn die hun nek uitsteken, positie kiezen en iets in beweging zetten. En het is zeer terecht dat we met de Paul Nouwen Award deze mensen eruit lichten en belonen. Het is een Emmy voor strijdbaarheid.

Daarom ben ik heel trots dat ik deze Award mag uitreiken aan mevrouw Neelie Kroes. Zij is nog een paar dagen Eurocommissaris, maar nog volop strijdbaar. Ze heeft zich tot het allerlaatste moment ingezet voor het omarmen van de digitale technologie - denk aan haar pleidooi voor Uber als nieuw fenomeen in de taxiwereld - maar ook als hoeder van de vrije markt.

Uit het Juryrapport:

'Haar strijd voor openheid van data en daarmede het stimuleren van creativiteit, heeft grote inzichten gegeven en mogelijkheden blootgelegd, waarvan Europa in het algemeen en Nederland in het bijzonder profiteert.'

Dames en heren,

Met veel genoegen reik ik de Paul Nouwen Award 2014 uit aan mevrouw Neelie Kroes.