Persconferentie na ministerraad 24 september 2014

(Viceminister-president Asscher:)
De gruwelijke beelden van onthoofdingen door ISIS, massa-executies ontredderde vluchtelingenstromen, staan op ons aller netvlies gegrift. Aan de bedoelingen van ISIS hoeft niemand te twijfelen. Het is een nietsontziende terroristische organisatie die de afgelopen maanden op onwaarschijnlijk gewelddadige wijze delen van Syrië en Irak heeft veroverd. We horen de gruwelverhalen van de talloze vluchtelingen aan de Turks-Syrische grens. We akennen de verhalen van de jezidi's, die vastzaten op de berg Sinjar in Irak. We zagen verschrikkelijke beelden van massa-executies en de laffe moord op drie westerse gijzelaars gaat ons voorstellingsvermogen te boven. Alle mensen van goede wil hebben hier wereldwijd met afschuw naar gekeken. Het gedachtegoed en het brute geweld van ISIS worden breed veroordeeld.

De dreiging van ISIS houdt niet op bij de grenzen van Irak of Syrië of de grenzen van de regio. ISIS heeft de ambitie wereldwijd de aanval te openen op onze manier van leven. Dat kan dus iedereen raken, ook de veiligheid in Nederlandse straten. Ook de samenleving, de rechtsstaat die we hier met elkaar hebben opgebouwd en die we koesteren. De rechtsstaat waarin je gelovig of ongelovig, moslim, christen, jood of van welk geloof dan ook kunt zijn. Wij allen staan voor die rechtsstaat.

Daarom is er nationaal en internationaal breed draagvlak om ISIS te bestrijden. Hiervoor kan niemand de ogen sluiten of erop rekenen dat anderen voor ons de kolen wel uit het vuur zullen halen. De Verenigde Staten hebben het voortouw genomen om de opmars van ISIS te stoppen door luchtaanvallen. Maar ook door de Iraakse en Koerdische strijdkrachten en de gematigde Syrische oppositie te steunen. Dit alles met het oogmerk de militaire kracht van ISIS te breken en de verschrikkingen te stoppen.

Nederland heeft besloten daar een bijdrage aan te leveren. We hebben vanavond als ministerraad besloten in te stemmen met het inzetten van het luchtwapen. Nederland zal voor de eerste fase van de strijd zes operationele F-16's ter beschikking stellen voor de duur van maximaal een jaar. En twee reservetoestellen om de inzetbaarheid te borgen. Daarnaast zullen we een bijdrage leveren aan de training van Iraakse en Koerdische strijdkrachten in Irak. Ten slotte zullen we de humanitaire hulpverlening intensiveren. Hiermee continueren we onze betrokkenheid bij de regio.

Nederland geeft al langer humanitaire steun we hebben materiaal aan de Koerden ter beschikking gesteld en onze Patriots stonden aan de Turks-Syrische grens. Collega Hennis zal zo dadelijk uitgebreider ingaan op de aantallen manschappen de commandovoering, de trainingsmethoden en andere operationele aspecten van het besluit van vandaag.

Vanzelfsprekend hebben we vandaag in de ministerraad ook uitgebreid stilgestaan bij en gesproken over het mandaat voor de militaire acties in dit gebied. Nederland stáát immers voor de internationale rechtsorde. Het besluit om ónze mensen naar gevaarlijk gebied te sturen vergt de uiterste zorgvuldigheid. In het geval van Irak ligt er een helder verzoek van de Iraakse autoriteiten. Dat hebben zij op 25 juni bij de Verenigde Naties ingediend en op 20 september herhaald. Dat verzoek om steun door de legitieme Iraakse regering biedt afdoende mandaat voor de inzet van Nederlandse militairen in Irak.

Internationaal is er geen overeenstemming over het volkenrechtelijk mandaat voor militaire inzet in Syrië. Dat is voor het kabinet reden om de militaire inzet te beperken tot Irak. Uiteraard zijn we ons ervan bewust dat ISIS zich naar Syrië kan verplaatsen. Het Amerikaanse luchtoffensief boven Syrië probeert dat effect te beperken. Het kabinet heeft begrip voor die inspanningen ook al trekken wij voor dit moment de conclusie dat Nederland daar niet aan deelneemt.

Ten slotte: het militair ingrijpen is gericht op het verkleinen van de dreiging die uitgaat van ISIS. Tegelijk zijn we ons ervan bewust dat er ook risico's verbonden zijn aan Nederlandse deelname. Risico's voor onze mensen ter plekke, maar ook risico's hier. Nederland zal onder jihadisten een hoger profiel krijgen. Wij zijn daarop voorbereid. Het dreigingsbeeld wordt permanent gemonitord en onze veiligheidsdiensten zijn paraat.Met het actieprogramma 'Integrale Aanpak Jihadisme' zijn maatregelen genomen, niet alleen om de harde kern van het gewelddadig jihadisme te bestrijden maar ook om de verspreiding van het gedachtegoed tegen te gaan.

Samenvattend: ISIS vormt een wereldwijde bedreiging de strijd tegen ISIS kan rekenen op grote internationale steun en Nederland heeft besloten daaraan een bijdrage te leveren. Ik geef nu het woord aan de minister van Defensie.

(Minister Hennis-Plasschaert:)
Dank. De vicepremier gaf het al aan we leveren voor maximaal twaalf maanden zes operationele F-16's. Dat gaat altijd gepaard met twee reservetoestellen, acht in totaal en de nodige trainings- en adviescapaciteit. De combinatie van training en luchtsteun moet de Iraakse troepen voldoende en ook Koerdische troepen trouwens, voldoende vertrouwen geven om zelf met de ter beschikking staande middelen ISIS effectief te bestrijden en dan heb ik het met name over de strijd op de grond.

De F-16's worden, net zoals de jachtvliegtuigen van coalitiegenoten ingezet om de opmars van ISIS te stoppen. En dat doen we door kampen, commandoposten andere doelen die geïdentificeerd zijn, uit te schakelen met precisiewapens. De F-16's worden ingezet vanaf buiten Irak. We denken nu aan Jordanië, maar dat wordt de komende weken verder ingevuld. De F-16's ondersteunen, en dat spreekt voor zich ook de Koerdische en Iraakse strijders op de grond als het nodig is door het leveren van luchtsteun.

Om de Iraakse en Koerdische trainers in staat te stellen op de grond ook echt de strijd aan te gaan met de strijders van IS worden trainers ingezet. Zij nemen niet actief deel aan de strijd in Irak. Dus geen zogenoemde 'combat boots on the ground'. Maar dat voorziet dan helemaal in die trainings- en adviestaak op een locatie ter plaatse in Irak maar niet in het gebied dat in handen is van ISIS. Dat zal dus plaatsvinden op een afgeschermde locatie bijvoorbeeld een kazerne. En ook hier geldt dat net zoals bij de F-16's, dat we altijd kijken naar hoe we dat zo goed mogelijk kunnen vormgeven in coalitieverband.

We maken gebruik eigenlijk van de reguliere commandostructuren. In dit geval maakt de coalitie gebruik van Amerikaanse commandovoeringsstructuren. Er zijn operationele hoofdkwartieren in Irak, Koeweit de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar. Daar wordt coalitiepersoneel geplaatst. Denk aan liaisonofficieren, stafmedewerkers. En zo hebben coalitiegenoten invloed op besluitvorming en ook invloed als het gaat om inzet van de eigen middelen. Dat betekent ook dat Nederland daar van die liaisonofficieren zal plaatsen.

Laat ik duidelijk zijn, de inzet met F-16's is nooit zonder risico's, ook nu niet. We moeten altijd rekening houden met de aanwezigheid van aanwezige luchtdoelsystemen die ook mogelijk in handen zijn van ISIS en dan voorzien we natuurlijk in zelfbeschermingsmiddelen maar ook allerhande tactieken om die risico's tot een minimum te beperken.

Morgen vertrekken er verkenningsteams naar zowel Jordanië als Irak om zo snel en zorgvuldig mogelijk met de voorbereidingen te kunnen beginnen. En deze teams vergaderen in formatie over operationele inzet, logistiek en de mogelijke ondersteuning van de beoogde gastlanden.

Als het gaat om de F-16's we sturen natuurlijk niet één vlieger mee met één jachtvliegtuig dan gaat het echt om een grote hoeveelheid mensen die we meesturen. Denkt u aan ongeveer 250 man: vliegers, operationele missieplanners bewapenings- en verbindingspersoneel, maar ook overige logistieke ondersteuning. En ik zei net al: De adviseurs en trainers komen uit op ongeveer, maximaal 130 militairen. Daarmee gaan we uit van maximaal 380 militairen zes operationele F-16's en twee reserve.