Persconferentie na ministerraad 5 september 2014

Mediatekst | 08-09-2014

Goedemiddag. Veiligheid is niet vanzelfsprekend. Dat hebben we de afgelopen tijd weer gezien in Oekraïne, in het Midden-Oosten. Nederland is natuurlijk met de vliegramp van MH17 heel direct geraakt, maar ook de conflicten in het Midden-Oosten hebben enorme impact op onze samenleving. De dreiging van gewelddadig jihadisme is daar een voorbeeld van. Dat is een directe en substantiële dreiging voor onze vrijheid en voor onze rechtsstaat. Dat betekent ook dat we pal moeten staan voor die rechtstaat en de rechtstaat moeten beschermen, met concrete maatregelen om diegene die onze vrijheid aanvallen geen millimeter ruimte te geven, door te straffen, door grenzen te stellen, door die grenzen te handhaven, maar ook door de voedingsbodem weg te nemen. Te zorgen dat er geen aanwas is van sympathisanten en facilitatoren van terreur. Ik zei gisteren in de Kamer dat de rechtsstaat, de vrije samenleving ons grootste en meest kostbare goed is en dat dat het dus ook waard is om te verdedigen. Dat doe je met maatregelen van de overheid, maar je hebt ook een alliantie nodig met de burgemeesters, de politieagenten, de onderwijzers, de buurtwerkers om te zorgen dat je ronselaars het werken moeilijk maakt en dat je jongeren aan de goede kant van de streep houdt.

We hebben de afgelopen weken gezien dat ook de moslimgemeenschap in felle bewoordingen afstand neemt van ISIS, van gewelddadig jihadisme en van terreur. Dat is belangrijk. Ook zij willen niet dat onze vrije samenleving bedreigd wordt door dit fenomeen. En ook zij spelen een belangrijke rol bij het de kop indrukken van het fenomeen.
Onze aanpak is belangrijk om op korte termijn die rechtstaat te beschermen, op langere termijn de voedingsbodem weg te nemen. Ik proef daar steun voor. Gisteren in de Kamer een mooi en spannend debat, en in de samenleving. En die steun is ook nodig, want de vrije samenleving zal nooit toelaten dat radicale krachten het winnen. Daarvoor is het te kostbaar.

We hebben de afgelopen weken ook gezien dat met de laffe moord op Steven Sotloff de terroristische organisatie IS opnieuw liet zien wat de aard is van die organisatie. Geen enkele beschaving, geen enkel respect voor democratie en vrijheid, maar wreedheid en terreur. En dat laat ook zien dat een aanpak van dat gevaar niet alleen nationaal moet zijn, maar juist ook internationaal. Dat is één van de onderwerpen waar de minister-president, nu in Wales op de NAVO-top, samen met de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Defensie, over spreekt. Zij zullen nadere mededelingen daarover doen na afloop van die NAVO-top in Wales.

JANSEN (DE TELEGRAAF)
Heeft u de voordracht van minister Timmermans ook gevolgd?

ASSCHER
Nee, minister Timmermans is een zware kandidaat met een goede reputatie in Nederland, in Brussel en daarbuiten. Hij krijgt een zware portefeuille en zal, dat is onze overtuiging, een belangrijke rol spelen voor Nederland, maar ook voor Europa bij het uitwerken van de agenda die de Europese Commissie de komende jaren moet vormgeven.

JANSEN
Nu is over die zware portefeuille het een en ander te doen, er is veel onduidelijkheid over. U weet ongetwijfeld meer dan wij van de media, maar er wordt ook in de coalitie over getwijfeld of het wel goed gaat landen, welke waarborgen heeft het kabinet nu gekregen dat Timmermans inderdaad die beoogde zware portefeuille gaat krijgen?

ASSCHER
We weten dat hij een zware portefeuille krijgt. We hebben afgesproken dat bij de presentatie van de voltallige commissie, volgende week, door Jean-Claude Juncker, het aan de commissie is om te laten zien hoe de portefeuilleverdeling, de rolverdeling daarin, precies eruit ziet.

JANSEN
Vertrouwt u dan op Juncker, of heeft u dan de komende dagen nog, of het kabinet of premier Rutte, daar nog bemoeienis mee zelf in contacten met Brussel?

ASSCHER
Nee, wij weten dat hij die zware portefeuille krijgt. We weten dat hij daarmee een belangrijke rol zal spelen voor Nederland, maar ook voor Europa, met name bij het uitvoeren van die strategische agenda van de Europese Commissie voor de komende jaren, maar de precieze formulering daarvan, de precieze portefeuille, de precieze rolverdeling, dat is echt aan de commissie zelf om te presenteren. En wij hebben afgesproken, en we houden ons aan die afspraak, dat dat volgende week plaatsvindt.

JANSEN
Hoe kunt u met zekerheid zeggen dat Timmermans een zware portefeuille krijgt als u ook tegelijkertijd zegt dat nog niet duidelijk is welke portefeuille dat is, welke rolverdeling er precies plaatsvindt? In uw eigen partij, een hooggeplaatste PvdA’er, die zegt namelijk dat het helemaal niet duidelijk is hoe het gaat landen.

ASSCHER
Ik ken die hooggeplaatste PvdA’er niet en het kan zijn dat het hem niet duidelijk is. Het is ons wel duidelijk. Wij weten wat voor portefeuille Timmermans krijgt en dat het een zware portefeuille is.

JANSEN
Welke portefeuille is dat dan?

ASSCHER
Maar we hebben afgesproken dat volgende week de commissie zelf precies bekendmaakt hoe de portefeuilleverdeling eruit ziet, hoe de rolverdeling eruit ziet. En wij houden ons aan die afspraak.

JANSEN
Oké, dus geen misverstanden over…

ASSCHER
Daar is geen misverstand over, nee.

JANSEN
Dank u wel.
WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Asscher, mag ik even terug naar het begin van deze persconferentie. Vanwaar deze inleiding?

ASSCHER
Omdat we de afgelopen weken allemaal geconfronteerd zijn met beelden die schokkend zijn, die mensen bezorgd maken en dan is het belangrijk dat we als kabinet laten zien dat we met maatregelen op de korte termijn de vrije samenleving beschermen en dus ook werken aan zo’n brede alliantie om het draagvlak voor dit soort bewegingen weg te nemen.

WESTER
Maar (onverstaanbaar, red.), dat werd natuurlijk gisteren ook gezegd. Ik denk een persconferentie: er komt iets nieuws, u heeft iets besloten of zo? Maar u wilt het gewoon nog een keer over ons hoofd heen zeggen?

ASSCHER
Eh, we hebben daarnaast een stapel persberichten met allemaal nieuwe dingen, waar ik graag toelichting op geef, als dat gewenst is, maar ik vond dit, voor dit moment in deze week, het belangrijkste onderwerp.

WESTER
Goed, het was ook een belangrijk debat gisteren. Heeft u dat met het kabinet ook nog geëvalueerd?

ASSCHER
Zeker, we kijken altijd terug op wat er in de Kamers is voorgevallen.

WESTER
En wat vond de ministerraad van de wijze waarop dat debat gegaan is?

ASSCHER
Nou, we hebben als ministerraad gekeken wat is nou het belangrijkste wat ons te doen staat. De maatregelen zien op een aantal dingen: je wilt uitreizen voorkomen, je wilt zorgen dat mensen die terugkeren geen bedreiging vormen voor de veiligheid. We moeten zorgen dat je wat doet tegen die aanwas. Het actieplan dat wij hebben gemaakt voorziet daarin. Geeft maatregelen op al die niveaus. We hebben gezien dat in het debat discussie was over een aantal van de maatregelen en steun voor een groot deel van de maatregelen. Dus wij hebben de conclusie getrokken dat wij volop door moeten, daar is het belangrijk genoeg voor, en we hebben de Kamer ook beloofd om in november, als er weer een nieuw dreigingsbeeld is, te laten zien hoever we dan staan.

WESTER
Er was in de Kamer ook veel discussie over de wijze waarop uw collega Opstelten het debat voerde. Hij leek zijn zaken niet echt op een rijtje te hebben. Heeft u het daar ook nog over gehad in het kabinet?

ASSCHER
Luister, Ivo Opstelten die heeft een eigen stijl van debatteren. Die heeft hij in vele jaren, misschien wel decennia, ontwikkeld. En dat is wat het is. Sommige mensen vinden het fantastisch, andere mensen hebben er moeite mee, maar het gaat natuurlijk om de inhoud, om wat we doen.  

WESTER
Daar doel ik nou precies op, die inhoud dat was niet helemaal duidelijk gisteren. Hij leek zelf niet te weten wat hij allemaal had voorgesteld en wat hij had voorgesteld liet hij meteen weer vallen in het debat.

ASSCHER
Nee, dat is toch niet juist. Hij weet heel goed wat we hebben voorgesteld. We hebben daar samen aan gewerkt en we hebben dat namens het kabinet verdedigd. In zo’n debat heb je momenten dat het verkeer tussen Kamer en het kabinet voor verbetering vatbaar is. De Kamer heeft gezegd: we willen daarover doorpraten. Nou, dat lijkt mij prima, daar is het belangrijk genoeg voor. Vergis je niet, veel van die maatregelen die krijgen een vervolg in een wetsvoorstel, die moeten in de praktijk nader worden en het is ook goed dat de Kamer, dat hoort ook bij de rechtsstaat, z’n controlerende taak speelt.

WESTER
Kamer heeft niet alleen gezegd: daar willen we over doorpraten, de Kamer heeft ook gezegd: we vonden dit een minister van Veiligheid onwaardig.

ASSCHER
Dat heeft de Kamer niet gezegd. Dat heeft één van de sprekers gezegd.

WESTER
Sprekers, maar niemand zei: dat is niet zo. En de teneur bij andere woordvoerders was ongeveer hetzelfde.

ASSCHER
Toch is het niet zo dat als één Kamerlid iets zegt en niet de andere zeggen dat het zus is, dat het daarmee waar is, dat weet u ook. Even terug naar de inhoud. Waarom doen we dit? We doen dit omdat we willen houden wat Nederland zo mooi maakt: een vrije samenleving waar iedereen zichzelf kan zijn. Hoe gelovig ook, maar wel met respect voor de ander. Om dat te houden moet je binnen de grenzen van die rechtsstaat voor bescherming zorgen. Dus dat betekent voorkomen dat mensen daar naartoe gaan. Als ze terugkomen met snode plannen, zorgen dat je ze in de kraag vat. Maar ook voorkomen dat zo’n beweging, die in alles het tegendeel is van wat wij hier zijn, dat die aan kracht kan winnen. Wij hebben een plan gemaakt dat daarvoor zorgt. We hebben ook gezegd: het is anders dan 10 jaar geleden en het is ook nog niet klaar. We zullen altijd moeten reageren op veranderingen. Voor de zomer gaf de AIVD al aan dat de dreiging ging veranderen. Sinds maart 2013 nemen we al maatregelen omdat het dreigingsniveau verhoogd is. In de zomer zie je met het uitroepen van het kalifaat, of de islamitische staat, dat er weer een verandering in optreedt. Onze taak blijft: beschermen van de rechtstaat.

WESTER
Dit verhaal is helder, maar dat was het verhaal van minister Opstelten gisteren niet helemaal, althans in het oog van de Kamer, ook als toeschouwer. Heeft u zelf niet met wat kromme tenen ernaast gezeten de hele dag?

ASSCHER
Nee, het is een ongelofelijk belangrijk debat. Het is ook belangrijk – dat onderscheid ons nu juist ook van onze vijanden…

WESTER
Het gaat mij even om de manier waarop het debat gevoerd werd, door de minister, niet over de inhoud.

ASSCHER
Nee, ik doe hier niet aan debatrecensies.

WESTER
U vond het een prima debat?

ASSCHER
Als ik niet aan debatrecensies doe dan geef ik ook geen positief rapportcijfer, want ik doe daar niet aan. Ik kijk naar de inhoud en naar onze taken en verantwoordelijkheid.

WESTER
Maar ik hoor u dus niet zeggen: hij deed het geweldig.

ASSCHER
Als ik geen recensie geef, niet van mezelf en niet van mijn collega, zou ik dus ook niet zeggen dat het geweldig was, en ook niet het tegendeel.

DUIN (ALGEMEEN DAGBLAD HET PAROOL)
Twee jaar geleden, bij de formatie van dit kabinet, toen was één van de opties die klaarblijkelijk ook op tafel heeft gelegen om minister Opstelten aan te stellen voor een periode van twee jaar, en misschien dat hij daarna dan plaats zou maken voor Fred Teeven, en dat was ook gezien de leeftijd van Ivo Opstelten. Is dat het moment dat op dit moment zo langzamerhand aan het naderen is?

ASSCHER
Nou, ik vind het - eerlijk gezegd - een beetje vergezocht. Deze zogenaamde afspraak is mij niet bekend, maar ik vind ook dat we mensen moeten beoordelen op wat ze doen, niet op hun leeftijd of hun geslacht of andere kenmerken…

DUIN
Maar over het debat van gisteren, dus niet alleen de leeftijd, maar ook het debat van gisteren en het optreden van Opstelten daarin. In andere landen is het heel normaal hoor dat de minister op een gegeven moment tussentijds gewisseld wordt.

ASSCHER
Zeker maar het ziet er ook naar uit dat we de minister van Buitenlandse Zaken gaan verliezen, dus het komt voor, dat ben ik met u eens, maar Ivo Opstelten die zal met mij, en de rest van het kabinet, zijn belangrijke werk voortzetten. Zorgen voor veiligheid, zorgen voor vrijheid.

DUIN
Omdat Timmermans nu ook weggaat, zou het een te groot gat slaan in het huidige kabinet als ook Opstelten zou weggaan?

ASSCHER
Nee, dit is echt flauwekul. Dat zei ik niet. U zei: het komt voor dat ministers opstappen, ik zei: dat klopt, dat komt bij ons ook voor, daar is een duidelijke aanleiding voor. Minister Timmermans krijgt een andere positie in Brussel, ik besprak het net met De Telegraaf, dat staat daar verder helemaal los van, dus dan moet u ook niet…

DUIN
Oké.

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Meneer Asscher, we zien al een paar weken het kabinet met na afloop van de ministerraad zegt: de rechtsstaat, daar moeten we pal voor staan, en degene die dat bedreigt moeten we hard aanpakken. Er zijn vorige week een paar arrestaties geweest in Den Haag, van ronselaars van jihadgangers, daar is bij gezegd, daar heeft Opstelten over gezegd: je moet daar voorzichtig mee zijn. Je moet zeker weten, als je ze oppakt, dat ze niet na een paar dagen weer op straat staan, dus een harde en stevige aanpak. Hoe beoordeelt u in dat verband wat er nu in Huizen is gebeurd? Want daar staan een paar verdachten die met veel tamtam zij opgepakt, weer op vrije voeten.

ASSCHER
Er zijn verschillende belangen die een rol kunnen spelen. Voor het belang van het onderzoek is het vaak aantrekkelijk om zo lang mogelijk te wachten, zo lang mogelijk door te gaan en zo lang mogelijk te zwijgen. Maar voor het acute veiligheidsbelang of van het voorkomen van een uitreis is soms een arrestatie op grond van een ambtsbericht nodig. Dat is een afweging, waar het Openbaar Ministerie en de veiligheidsdiensten en lokaal gezag bij betrokken zijn. Je kunt niet alle gevallen zeggen: we wachten, dan kan het al te laat zijn, en de uitreis hebben plaatsgevonden. Dus dat blijft één van de dilemma’s waar je in een rechtsstaat mee te maken krijgt.

FRESEN
Dan accepteer je dus dat er fouten gemaakt kunnen worden waardoor mensen onterecht met zoveel vertoon worden opgepakt?

ASSCHER
Nou, dat is iets anders. Je kunt alleen maar mensen oppakken als daar voldoende goede gronden voor zijn. Soms is het aantrekkelijk…

FRESEN
Kennelijk in Huizen niet, want ze staan binnen een paar dagen weer op straat.

ASSCHER
Die conclusie is veel te vroeg. Het gaat niet alleen over rechtmatigheid van de arrestatie, maar vervolgens ook voorarrest en voorlopige hechtenis. Daarvoor moet je verder zijn in het onderzoek. Soms is het belang groot om te wachten tot je er voldoende voor hebt. Dat je de rechter kan overtuigen van voorlopige hechtenis, bij een van de verdachten gebeurd. En soms is het belang, het acute belang van het voorkomen van de uitreis, bijvoorbeeld ook in het belang van die kinderen, prevaleert dat op nog langer wachten in de opsporing. Dat is aan het OM  in overleg met de andere partijen.

FRESEN
U heeft het over de belangen van die kinderen. In terrorismebestrijdingskringen horen we dat daar ook gefronste wenkbrauwen zijn over het feit dat daar met zoveel vertoon deze week die arrestaties zijn verricht, waar ook kinderen bij waren. Wat vindt u daarvan?

ASSCHER
Het belang van kinderen is altijd een mee te wegen belang. Maar een arrestatie is een arrestatie. Dat kun je moeilijk in geruisloze stilte doen. Dus ik ben er niet meteen van kapot.

BREEDVELD (NOS)
Burgemeesters pleiten voor opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers, hoe kijkt het kabinet daar tegenaan?

ASSCHER
Dat is een actuele kwestie, waar natuurlijk ook het een en ander aan verwacht wordt aan uitspraken. We hebben afgesproken dat we in november ons daarover gaan buigen.

BREEDVELD
Nou heeft de staatssecretaris zich er al wel over uitgelaten en die zegt eigenlijk met zoveel woorden: een eventuele uitspraak van de Raad van Europa lap ik aan mijn laars, ik doe waar ik zin in heb, namelijk geen opvang verlenen.

ASSCHER
Die quote heb ik niet gelezen. Hij heeft het kabinetsstandpunt weergegeven namelijk dat wij vinden dat het geen verantwoordelijkheid voor de overheid is. Ik loop er niet op vooruit hoe we omgaan met zo'n internationale uitspraak.

BREEDVELD
Ik wil hem letterlijk citeren: 'De kans dat ik dat ga doen, de kans daarop is nul. Ik ga er in ieder geval geen cent aan uitgeven.'

ASSCHER
In dat 'in ieder geval' zit alweer marge. Hij heeft niet gezegd: ik lap dat aan mijn laars, zoals uw eerste citaat luidde. We zullen daarover als kabinet in november een oordeel over vormen, daar loop ik niet op vooruit.

BREEDVELD
Ja, maar goed, er is dus een staatssecretaris, deel uitmakend van uw ploeg, die daar dus wel uitspraken over doet.

ASSCHER
Die uitspraak heb ik gehoord. Dat doet niets af aan het feit dat we in november een oordeel zullen vormen en dat dan ook zullen mededelen.

BREEDVELD
Hoe moeten we dan de uitspraak lezen: de kans dat ik opvang ga verlenen, is nul.

ASSCHER
Dat is klaarblijkelijk zijn verwachting. Of dat zal uitkomen, dat moeten we even afwachten.

BREEDVELD
En als die opvang er dan al komt, dan ga ik er in elk geval geen cent aan uitgeven, zegt hij.

ASSCHER
Ik heb het citaat nu goed gehoord.

BREEDVELD
Ik wil het nu even met u doornemen omdat het wel van belang is, omdat de Partij van de Arbeid heeft gezegd: wij eisen dat een eventuele uitspraak van de Raad van Europa, die gebiedt, in de voorlopige uitspraak zegt die: we moeten opvang verlenen. Als dat bevestigd wordt, dan eist de Partij van de Arbeid, uw partij, ook naleving van die uitspraak. En hier zegt de staatssecretaris iets heel anders.

ASSCHER
Ik sta hier nu niet namens de partij, maar als vicepremier namens het kabinet. En als kabinet hebben we afgesproken dat deze uitspraak, die op zichzelf niet bindend is, in november te verwachten is, en die zullen we dan bestuderen en dan komen we met een reactie. Ik loop er dus niet op vooruit of die uitspraak, hoe die ook zal luiden, voor ons betekenis zal hebben, maar ook niet op het tegendeel.

BREEDVELD
Is het verstandig van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie om vooruitlopend op zo'n politiek gevoelige kwestie om uitspraken te doen die zo gekleurd zijn.

ASSCHER
Hij kent heel goed de afspraken die we hebben gemaakt in het kabinet. Dus dat lijkt me niet zo'n probleem.

BREEDVELD
En die uitspraak is dat hij zich daarover niet dient uit te laten.

ASSCHER
Nee, dat we in november een oordeel vormen, als we de uitspraak kennen, en tot dat moment is alles speculatie.

BREEDVELD
Dus tot op heden heeft hij met deze uitspraak die voor meerdere uitleg vatbaar is kennelijk geen politiek oordeel gevormd.

ASSCHER
Ik leg de uitspraak van de staatssecretaris uit als een toelichting op het huidige kabinetsstandpunt, namelijk dat we vinden dat we geen verantwoordelijkheid dragen voor die opvang. Hoe we omgaan met een eventuele uitspraak in november, in het geval dat die op gespannen voet zou staan met het kabinetsbeleid en of we die uitspraak dan wel of niet zouden volgen, dat bepalen we in november. 

SCHROVER
Goed, dan wens ik u allemaal een goed weekend.