Persconferentie na ministerraad 29 augustus 2014

Mediatekst | 01-09-2014

RUTTE
Goedemiddag. De ministerraad heeft vandaag de besluitvorming voor Prinsjesdag afgerond. De stukken zijn nu naar de Raad van State voor advies. Ik kan zeggen, mede dankzij de goede samenwerking met D66, SGP, ChristenUnie, we op Prinsjesdag een goede begroting kunnen presenteren. De plannen bieden ruimte voor verder herstel van onze economie, voor herstel van werkgelegenheid. Maar het is tegelijkertijd ook een behoedzame begroting. Een begroting die rekening houdt met de beperkte ruimte die er is, de onzekerheden die er internationaal zijn en die uiteraard ook impact kunnen hebben verder op de Nederlandse economie.

Ik zei vorige week al dat we alle middelen die de rechtstaat biedt gebruiken om de rechtstaat te beschermen en overeind te houden, en daarmee radicalisering en jihadisme te bestrijden. Deze week werd dat ook verder zichtbaar. Dankzij gezamenlijke inspanningen van politie en justitie is de arrestatie van drie jihadronselaars mogelijk gemaakt. Met het actieprogramma ‘Integrale Aanpak Jihadisme’ wil het kabinet de bestrijding van radicalisering en jihadisme een aantal extra impulsen geven. De collega’s Lodewijk Asscher en Ivo Opstelten zullen de plannen in een aansluitende persconferentie nader toelichten.

Uiteraard heeft de ministerraad vanochtend ook gesproken over de ontwikkelingen in Oekraïne. De situatie daar is zeer zorgelijk. Gevechten duren voort en er zijn steeds meer aanwijzingen van aanwezigheid van Russische militairen op Oekraïens grondgebied. Nederland blijft erbij dat een politieke oplossing de enige uitweg biedt uit dit conflict. Het is belangrijk dat we als internationale gemeenschap en natuurlijk als EU eensgezind en stevig blijven optrekken. We kunnen deze ontwikkelingen niet op hun beloop laten.

Minister Frans Timmermans bespreekt de situatie vandaag in Milaan met zijn collega’s en morgen zal Oekraïne ook bij de Europese Raad onderwerp van gesprek zijn. Zoals u weet staat die Raad verder in het teken van de invulling van twee functies die voor Europa van belang, die van Hoge Vertegenwoordiger en de opvolger van Herman van Rompuy als Voorzitter van de Raad.

HEYMANS (RTL NIEUWS)
Even over die aanpak van die jihadstrijders. Er staat in het persbericht dat het ontnemen van het Nederlanderschap verruimd zal worden, maar het mag niet leiden tot staatloosheid. Is dat niet een vorm van rechtsongelijkheid? Dat diegenen die twee paspoorten hebben wel het risico lopen er eentje kwijt te raken, terwijl jihadstrijders die alleen maar het Nederlandse paspoort dus dat risico niet lopen.

RUTTE
Mijn opvatting is dat dat niet leidt tot ongelijkheid, in de zin zoals u die beschrijft. Feit is dat staatloosheid op zichzelf ook internationaal rechtelijk buitengewoon ingewikkeld is, maar verder wil ik u echt vragen omdat dadelijk aan Lodewijk Asscher en Ivo Opstelten hier staan en ik niet het gras voor de voeten wil wegmaaien, de vragen voor hen te bewaren.

HEYMANS
Maar als u zegt van volgens mij is dat niet zo, dan is het misschien toch wel even handig dat u dan ook zegt waarom dat niet zo is.

RUTTE
Omdat we in Nederland en ook in de rest van de wereld te maken hebben met mensen met dubbele paspoorten. Dan kun je een paspoort afnemen van Nederland zonder dat iemand staatloos wordt en tegelijkertijd zijn er natuurlijk internationaal rechtelijke verplichtingen die erop toezien dat landen er niet voor zorgen dat mensen inderdaad volledig staatloos worden. Maar nogmaals, ik vind het prima om vragen daarover te beantwoorden, maar ik denk dat het goed is dat we daar echt even alle gelegenheid aan geven aan de twee bewindslieden.

VULLINGS (RADIO 1)
Over Oekraïne. U zei van: het vraagt om een antwoord wat er nu gebeurt. Verwacht u dat de sancties worden aangescherpt?

RUTTE
We kijken daar ook naar. Natuurlijk. Het doel is Rusland terug te krijgen naar de onderhandelingstafel en een serieuze rol te krijgen waarin ze dus echt blijk geven dat ze willen onderhandelen. Daar is op dit moment eigenlijk geen sprake van. De verstoringen die nu plaatsvinden in Oost-Oekraïne zijn buitengewoon zorgelijk en in strijd met het internationaal recht. Dus Nederland en Europa nemen daar zeer fel afstand van en dat zal ook zeker onderwerp van gesprek zijn morgen.

VULLINGS
Gaat Nederland pleiten voor meer sancties?

RUTTE
We zijn nu in gesprek met de ministers van Buitenlandse Zaken vandaag, morgen met de Europese collega’s. Het is iets dat op de agenda kan staan nu, dat je de sancties nu verder uitbreidt, maar ik zou willen praten over het hele pallet aan mogelijkheden om de Russen te bewegen terug te keren naar de onderhandelingstafel. Daarbij kunnen wat mij betreft sancties zonder meer aan de orde zijn.

VULLINGS
Welke mogelijkheden zijn er nog meer?

RUTTE
Het geheel. De sancties die er zijn, hoe we die precies dimensioneren en vormgeven en we zijn natuurlijk ook bezig met het verder versterken van de veiligheid aan de randgebieden van het NAVO-gebied. Ook Nederland zal daar een bijdrage aan leveren. Met F16’s zullen we een bijdrage leveren aan het beschermen van het Baltisch luchtruim in de tweede helft van dit jaar. Dat zijn allemaal zaken die in samenhang bekeken moeten worden en van belang zijn om ook te laten zien aan de Russen dat wij dit niet accepteren. En daarbij moet je ook inderdaad extra sancties niet uitsluiten.

VULLINGS
Als u zegt we kunnen dit niet accepteren, maar als dat zonder enig vervolg blijft, dan zou het weinig indruk maken op de heer Poetin.

RUTTE
Je moet ook steeds een analyse maken van het bestaande sanctiepakket. Onze aanwijzingen zijn dat die bestaande sancties, zeker ook in de financiële sector, ingrijpend zijn voor Rusland en voor de Russische economie. Dus het is zaak om bijna chirurgisch te kijken wat we gedaan hebben en wat zijn de effecten daarvan, wat verder de impact zou zijn van nadere stappen, zodanig dat dat uiteindelijk ertoe leidt dat je de Russen naar die onderhandelingstafel krijgt.

VULLINGS
Ik geloof wel dat de sancties impact hebben op de Russische economie, maar je wilt liever een gedragsverandering. En dat gebeurt niet.

RUTTE
Ja het is volstrekt helder dat het niet werkt. Dus kijken we iedere keer naar bestaande sancties en hoe krijgen we dat effectiever. Je moet altijd bereid zijn om te overwegen extra sancties af te kondigen en is het zaak vooral ook te laten zien als westerse wereld, Amerika, NAVO, Europa dat wij eensgezind zijn in het afwijzen van deze handelswijze.

DE KONING (NRC HANDELSBLAD)
Wanneer heeft u zelf Poetin eigenlijk voor het laatst gesproken en waar ging dat over?

RUTTE
Ik heb hem intensief gesproken in de eerste periode na het vreselijke ongeluk, de ramp, het neerstorten van de MH17.

DE KONING
Recent niet?

RUTTE
Recent niet.

HEYMANS (RTL NIEUWS)
De premier van Oekraïne heeft vandaag laten weten dat hij een wetsvoorstel zal indienen in het parlement om tot de NAVO te kunnen toetreden. Bent u voorstander van het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne?

RUTTE
Dat is echt ver weg.

HEYMANS
Het komt aan de orde tijdens de NAVO-raad.

RUTTE
Wat volgende week aan de orde is, is hoe wij als NAVO met Georgië de samenwerking verder kunnen versterken. Dan praat je over samenwerking. Dan praat je niet over verdere toetreding tot de NAVO en bij Oekraïne is dat echt ver weg. Ik geloof ook niet dat dat nu de oplossing is om Oekraïne nu op te nemen in de NAVO. De oplossing is ook niet om West-Europa, Europa als zodanig steeds verder richting Rusland uit te breiden. Waar het om gaat is dat deze landen naar mijn overtuiging ernaar moeten streven om zowel een goede relatie te hebben zowel met Europa als met Rusland. Dat geldt voor landen als Kazachstan, Georgië, dat geldt voor Oekraïne. Dat vraagt overigens wel two to tango hè… dat gaat alleen als ook de Russen toelaten dat die relatie kan worden gebouwd en op dit moment ondernemen de Russen natuurlijk allerlei activiteiten die ieder vertrouwen in Oekraïne en in Europa en een redelijke opstelling grote schade heeft berokkend. Maar toetreden tot NAVO van Oekraïne draagt nu niet bij aan een oplossing.

HEYMANS
Maar het staat volgende week wel op de agenda van de NAVO-top, de relatie tussen de NAVO en Oekraïne, het partnerschap om dat te versterken. Dat is dan toch een stap die kant op?

RUTTE
Precies, dat is het versterken van het partnerschap. Maar er is natuurlijk een groot verschil tussen het versterken van het partnerschap met landen als Oekraïne, met Georgië en het in gang zetten van echt toetredingsonderhandelingen tot de NAVO van deze landen.

HEYMANS
Maar is mijn conclusie dan juist dat op dit moment voor u het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet aan de orde is?

RUTTE
Dat is op dit moment niet aan de orde. Dat klopt.

HOORN (NOVUM)
U had het net over verstoringen aan de Oekraïense grens. Is het niet meer dan dat? Is het niet een invasie van Rusland in Oekraïne?

RUTTE
In ieder geval zijn er nu allerlei aanwijzingen zoals u ze ook in de media hebt gezien, ook Russen zelf die daar uitspraken over hebben gedaan, waaruit wel degelijk blijkt dat de Russen zeer betrokken zijn op dit moment in Oost-Oekraïne. Allerlei juridische termen nu in de mond nemen doe ik niet. Daarvoor moeten we ook meer informatie hebben. Ik zeg u wel dat we de situatie heel zorgelijk vinden. En als je kijkt naar de laatste informatie die er is en de berichten die we hebben gezien, dan is in ieder geval er sterke aanwijzing dat de Russen betrokken zijn en geïnvolveerd zijn bij de separatistische activiteiten.

HOORN
Heeft u in dat licht daarvan het idee dat president Poetin de afgelopen week zich steeds minder aantrekt van kritiek vanuit het Westen of welk ander land dan ook?

RUTTE
Ik doe geen pogingen om de Russische president te begrijpen in al zijn handelswijzen. Ik stel vast wat de feiten zijn. De feiten zijn helder, namelijk dat we in toenemende mate bewijs hebben dat Rusland echt geïnvolveerd is in de separatistische activiteiten. In welke mate en de precieze termen die je daarbij kunt gebruiken – en u suggereerde er net één – ik geloof niet dat het meegaan in die speculatie bijdraagt aan de oplossing.

ZANDBERGEN (TROUW)
Wat vindt u van de term haat-imam?

RUTTE
Ik vind van allerlei woorden van alles. Het kan soms enorm helpen om termen die nu eenmaal ook in het taalgebruik zijn ingesleten, die mensen begrijpen… die kunnen soms duidelijkheid verschaffen.

ZANDBERGEN
U vindt het een neutrale term die is ingesleten en die je zou kunnen gebruiken?

RUTTE
Ik heb daar niet over nagedacht en volgens mij is het een term die in het Nederlandse taalgebruik en de aanpak van extremisme en jihadisme met een zekere regelmaat gebezigd is in ieder geval.

ZANDBERGEN
Maar je koppelt een behoorlijk negatieve term aan een bevolkingsgroep.

RUTTE
Dat doen we vaker helaas. Als het moet, moet het. Dat betekent niet dat de hele beroepsgroep fout is. Imams in Nederland spelen maatschappelijk een grote rol, zijn van belang. Het over-, over, overgrote deel zijn gelovigen die op een beschaafde manier hun geloof uitoefenen en een bestaan opbouwen in dit land en daar spelen imams een heel grote rol. Dus het is een groep waar ik het grootste respect voor heb, maar als daarbij imams zijn die die rol gebruiken om mensen aan te zetten tot de meest vreselijke gedachten en ook eventueel daaropvolgende activiteiten, dan hebben we dat ook te benoemen.

DE ZOETEN (NIEUWSUUR)
Over de Europese Raad. Verwacht u dat het nog een lastige klus om de topfuncties te verdelen?

RUTTE
Ja bij de stand die ik nu weet, is het nu lastig, maar het kan ook de komende uren ineens duidelijk worden in het telefooncircuit. Maar op dit moment verwacht ik… als nu de Europese Raad zou beginnen, voorspel ik dat die de hele nacht doorgaat. Het kan best zijn over 24 uur dat we in het telefooncircuit toch tot meer consensus komen en dan gaat het vrij snel.

DE ZOETEN
Waarom is uw inschatting nu dat het lastig ligt?

RUTTE
Op basis van de informatie die ik heb.

DE ZOETEN
En wat is die informatie?

RUTTE
Dat het lastig wordt.

DE ZOETEN
Dat zijn de codetalen.

RUTTE
U weet het, er zijn een aantal… Er moeten twee functies worden vervuld, de Hoge Vertegenwoordiger en de voorzitter van de Raad. Het is altijd een hele puzzel hoe je dat verdeelt tussen de politieke families en belangrijker nog, hoe zorg je ervoor dat daar de goede mensen komen te zitten. En er zijn altijd meer mensen die zich geroepen voelen tot dit type hoge ambten dan er ambten te verdelen zijn en dat in zichzelf leidt natuurlijk al tot complexiteit….

DE ZOETEN
Is dat in het Nederlands kabinet ook zo, dat meer mensen zich geroepen voelen dan dat er posten te verdelen zijn?

RUTTE
Nee, dat gevoel heb ik niet.

DE ZOETEN
Vindt u dat er in deze tijden in Europa een heel krachtige Hoge Vertegenwoordiger zou moeten zijn?

RUTTE
Ik zou wensen dat alle topfuncties in de EU door zeer krachtige vertegenwoordigers worden ingevuld, waarbij het wel zo is dat sommige krachtige vertegenwoordigers ook kunnen groeien in hun rol om daarmee uw volgende vraag of die u morgen gaat stellen, voor te zijn.

DE ZOETEN
Nederland houdt als een van de weinige landen de kaarten nog tegen de borst als het nog gaat om de verdeling van de functies. Waarom eigenlijk?

RUTTE
Omdat het onze inschatting is dat de kansen van Nederland voor een goede plek voor de goede persoon toenemen naarmate wij daar minder over praten.

DE ZOETEN
Andere landen kijken daar anders tegenaan.

RUTTE
Klopt. Ieder zijn strategie, maar deze bevalt tot nu toe. We zullen het resultaat afwachten.

DE ZOETEN
Ik vond het een intrigerende opmerking van Dijsselbloem net over de aanbeveling eigenlijk van Angela Merkel richting de Spaanse minister De Guindos, daarvan zei die ja ach, ik heb die functie nog en ik blijf nog wel. Waarom was het dan nodig? Nou het was even nodig om de Spaanse premier in goede banen te leiden. Wat bedoelt hij daarmee?

RUTTE
Ik denk dat hij ermee wilde zeggen dat het van belang was de Spaanse premier in goede banen te leiden.

DE ZOETEN
Was die dan ontspoord of zo?

RUTTE
Ik heb nog geen kans gehad… meestal heb ik onmiddellijk nadat bewindslieden met u gesproken hebben overleg. Ik heb deze gelegenheid nog niet gehad, maar ik heb wel een vermoeden. Er zijn natuurlijk ook voor deze functie kapers die op de kust liggen. En er is nu een bilaterale overeenkomst tussen de Duitse kanselier en de Spaanse premier dat volgend jaar juni als de post vacant komt, althans Jeroen Dijsselbloem zou heel goed nog kunnen besluiten 2,5 jaar door te willen , dat moet hij tegen die tijd met het kabinet beslissen, maar in alle gevallen komt die vacant en ook hij zou dan weer een van de kandidaten kunnen zijn. De Duitse kanselier heeft gezegd tegen de Spaanse premier dat zij bij het parkeren van die functie steun geeft aan de Spaanse minister van Financiën. Dat is een interessant gegeven. Uiteindelijk, u kent protocol 15 uit het Europees verdrag, gaan de ministers van Financiën daarover bij gewone meerderheid. Dus we zullen volgend jaar bezien. Dus als Jeroen Dijsselbloem bereid zou zijn door te gaan, 2,5 jaar, dan is hij een andere kandidaat.

DE ZOETEN
Heel lang antwoord, maar eigenlijk geen antwoord.

RUTTE
Nou ik vermoed dus dat Dijsselbloem heeft willen zeggen dat de Spaanse premier zijn minister van Financiën graag op de post ziet en dat het uiting geven aan de steun daarvoor vanuit de Duitse kanselier kan bijdragen aan betere nachtrust bij de Spaanse premier.

DE ZOETEN
En misschien ook aan een spoedige verdeling van de huidige posten waarbij je dus ook kan denken dat het beste is om de weg vrij te maken voor Dijsselbloem als opvolger van Olli Rehn.

RUTTE
Nu bent u echt een paar stappen verder. Dat zullen we allemaal in de toekomst zien wat nu precies de Nederlandse inzet is geweest en of uw aannames kloppen. Daar kan ik nu helaas niet op ingaan.

VRAAG
U noemt deze twee functies. Verwacht u dat er aan de rest van de invulling van de posten binnen de EU nog toe te komen?

RUTTE
Daar gaat de Europese Raad niet over.

VRAAG
Maar de voordracht?

RUTTE
Nee, de voordrachten zijn gedaan. Soms geheim, zoals door Nederland. Soms heel openlijk. Een paar landen, ik dacht dat België nog niet definitief had besloten over de voordracht of inmiddels wel, maar dat is onderdeel dacht ik van de Belgische formatie, maar het is uiteindelijk aan de inkomend president van de EC, Jean-Claude Juncker, om te besluiten over de verdeling van de posten en vervolgens aan het Parlement om ja of nee te zeggen tegen de Commissie.

VRAAG
Uiteraard (onverstaanbaar, red.) bekokstoofd is?

RUTTE
Nee, wat ik weet, en dat is volgens mij echt een feit, is dat Jean-Claude Juncker zich heeft voorgenomen de eerste of tweede week september dat hele proces af te ronden en dat zou ook nog wat langer kunnen duren. Maar zijn streven, heb ik begrepen ook, dat heeft hij richting de media geuit, is dat hij in de eerste of tweede week van september het ei wil leggen over de samenstelling van de nieuwe Commissie.