Eerste exemplaar boek Beperkt in de Keten

Toespraak | 02-06-2014

Dames en heren,

Zeer veel dank, mevrouw Kaal, mevrouw Boertjes en heer Overvest, voor dit kloeke boekwerk Beperkt in de keten. In ruim 280 pagina’s geeft u – voor zover ik dat in de gauwigheid kan beoordelen - een vrij volledig overzicht van de gang van licht verstandelijk beperkten door de strafrechtketen. Dat moet een heel werk zijn geweest. Daar wil ik u dan ook een welgemeend compliment voor geven! Een dergelijk belangrijk naslagwerk, waarin alle kennis over dit onderwerp bijeen is gebracht, was er nog niet. In dat opzicht hebt u dus echt pionierswerk verricht. En het doet mij deugd te constateren dat u daarbij alle mogelijke medewerking hebt gekregen van de collega’s bij alle betrokken instanties in de strafrechtketen. Dat juich ik toe. De totstandkoming van dit boek, dat zich uitstekend leent voor gebruik in de dagelijkse praktijk, is tenslotte ook in hun eigen belang. Gezamenlijk kunnen we zo komen tot een soepel lopende, gespecialiseerde keten voor deze doelgroep. Dat begint natuurlijk bij een tijdige herkenning – en erkenning – dat je met een licht verstandelijk beperkt iemand te maken hebt. Die wetenschap is voor instanties als politie, de raad voor de kinderbescherming of de reclassering heel belangrijk.

Eén van de auteurs van dit boek, Hendrien Kaal, heeft ook op dit terrein al goed werk verricht. Onder haar leiding is de zogeheten SCIL ontwikkeld – de SCreener voor Intelligentie en Licht verstandelijke beperking. Tot nu toe alleen voor volwassenen. Maar op dit moment werkt ze, op ons verzoek, ook aan een versie voor jeugdigen.

Als je eenmaal hebt vastgesteld of een verdachte licht verstandelijk beperkt is, kunnen de overige schakels in de keten daar in de fase van vervolging, berechting en tenuitvoerlegging van de straf of maatregel rekening mee houden.
Het onlangs in werking getreden adolescentenstrafrecht biedt daartoe betere mogelijkheden. Het stelt de officier van justitie en de rechter in staat om heel gericht te kijken naar de ontwikkelingsfase van de justitiabele. En zo te komen tot een interventie die goed op maat is gesneden voor iemand met een licht verstandelijke beperking - en die ook echt hout snijdt.

Nu vraagt u zich natuurlijk af: zijn die er dan? Jazeker! En Nederland loopt daarbij, internationaal gezien, zelfs voorop! Mede onder impulsen van de Erkenningscommissie gedragsinterventies Justitie zijn de afgelopen jaren varianten ontwikkeld op een aantal effectieve – en al erkende – interventies. Die varianten zijn als het ware precies “op maat” gemaakt voor deze doelgroep, de licht verstandelijk beperkten.

Zo legt het veld momenteel de laatste hand aan een lvb-variant van de Multisysteem Therapie, een intensieve vorm van behandeling voor jongeren van 12 tot 18 jaar met ernstig antisociaal gedrag. Directer taalgebruik, kleinere stapjes, gebruik van rollenspellen – dit soort aanpassingen maken de MST beter geschikt voor licht verstandelijk beperkte jongeren. Daar heb ik goede verwachtingen van. De MST is immers succesvol: de recidive van de jongeren neemt af, de gezinnen waarin ze opgroeien gaan beter functioneren en er is minder vaak een uithuisplaatsing nodig.

Binnen de forensische zorg krijgen licht verstandelijk beperkten op dit moment eveneens extra aandacht. Zo zijn we bezig de instrumenten voor diagnostiek en risicotaxatie voor deze doelgroep te verbeteren. Plus: we werken aan een betere samenwerking tussen de verschillende partners in de keten van forensische zorg voor gedetineerden met een licht verstandelijke beperking. Zo heeft al in twee justitiële inrichtingen een proef gelopen met een casusoverleg, waarbij alle relevante partners aanschuiven om de licht verstandelijk beperkte gedetineerden te bespreken en een traject op maat voor hen uit te zetten.

Een ontwikkeling waar ik de komende jaren nog veel van verwacht is een goede ondersteuning door gerichte ICT-toepassingen. Dat zal ons onder meer in staat stellen om bij gedragsinterventies nóg beter maatwerk te bieden. Het leerniveau of het tempo van leren kan met behulp van ICT vrij eenvoudig worden aangepast.

Dames en heren, ik kom tot een afronding. Vrijwel alle aspecten die ik hier zojuist heb genoemd – en nog véél meer – kunt u terugvinden in dit prachtige boek Beperkt in de keten. Ik hoop dan ook dat alle professionals in de strafrechtketen die met licht verstandelijk beperkten te maken krijgen, dit boek gaan gebruiken! Ook de verschillende opleidingen voor professionals in de strafrechtketen kunnen met dit boek heel goed hun voordeel doen. Ik zie Beperkt in de keten dan ook als een belangrijk nieuw en stimulerend hulpmiddel, op weg naar een gespecialiseerde keten voor de groep licht verstandelijk beperkten.