Persconferentie na ministerraad 23 mei 2014

Mediatekst | 23-05-2014

INLEIDEND STATEMENT
Goedemiddag. Vanmiddag een keur aan onderwerpen in de ministerraad. Het stapeltje persberichten getuigt daar ook van.

We hebben ook kort stil gestaan bij de verkiezingen voor het Europees Parlement. Samen met de Britten waren wij de eersten die gisteren naar de stembus gingen. Dat heeft als nadeel dat we nu drie dagen moeten wachten op de officiële uitslag en ik ben eerlijk gezegd net zo nieuwsgierig of de exit polls en de resultaten van GeenStijl en allerlei peilingen of die ook bewaarheid worden. Maar ik zeg er meteen bij: ik ga verder over die uitslag geen vragen beantwoorden, omdat ik ook echt de uitslag van zondag wil afwachten en niet wil reageren op peilingen.

Komende dinsdag ontmoet ik de andere Europese collega's. Dan praten we over de verkiezingsuitslag en ook over het werkprogramma, de prioriteiten voor de nieuwe Europese Commissie. We zullen dan een eerste verkennend gesprek voeren. Ook over de wijze waarop we komen tot een voordracht voor een nieuwe voorzitter van de Europese Commissie en zoals u weet valt het besluit daarover en ook over het werkprogramma pas later.

Tijdens die Europese Raad komt ongetwijfeld ook - dat is ook voorzien - de situatie in de Oekraïne aan de orde. We maken ons daar natuurlijk zorgen over. Het geweld is de afgelopen dagen opgelaaid. Zondag vinden er presidentsverkiezingen plaats en het is nu van belang dat de Oekraïense bevolking zich vrij en veilig kan uitspreken over de toekomst van het land.

Dan in NAVO-kader heeft het kabinet besloten om een aanvullende militaire bijdrage aan te bieden voor de maatregelen die de NAVO neemt om de oostelijke NAVO-bondgenoten gerust te stellen. Aan de NAVO is door ons het aanbod gedaan om als Nederland vier F16's beschikbaar te stellen voor patrouillering in het luchtruim van de Baltische Staten van het begin af, van september tot eind december dit jaar.

Dan deze week ten aanzien van de economie ook weer diverse signalen dat het economisch herstel doorzet. We zien dat bij het ondernemers- en consumentenvertrouwen. Dat is weer licht gestegen. De bedrijfsinvesteringen nemen nog steeds toe. Ook de export stijgt. Daarnaast worden er ook aanmerkelijk meer woningen verkocht. Zo'n plus van 34% in de eerste vier maanden van het jaar en het lijkt dat de huizenprijzen, de daling daarvan, dat de bodem is bereikt.
Het is nu belangrijk dat we dat prille economische herstel verder uitbouwen. Dat wordt ook mede mogelijk gemaakt door de oprichting van een Nederlands Investerings Instelling. U weet, 13 pensioenfondsen, pensioenuitvoeringsorganisaties en verzekeraars hebben gisteren aangekondigd deel te nemen aan dit NII en hierdoor zullen middelen vrijkomen om de Nederlandse economie een verdere impuls te geven. Daarnaast is het nu zaak als kabinet om ook koers te houden: de economie versterken door noodzakelijke hervormingen. Door de overheidsfinanciën op orde te brengen, een belangrijke hervorming in zichzelf. En natuurlijk alles met als doel om in dit land te komen tot herstel van werkgelegenheid, meer banen en daling van de werkloosheid.

ALBERTS (RADIO1)
Wat vindt u van de opkomst? Naar het zich laat aanzien zo'n 37% van de Nederlanders ging naar de stembus gisteren.

RUTTE
Ook daar ga ik na zondag op reageren. Ik wil eerst ook echt cijfers zien.

ALBERTS (RADIO1)
Waarom?

RUTTE
Omdat ik geen opkomstcijfers heb nog. U wel blijkbaar. Maar we moeten de cijfers nog afwachten en ook de opkomst.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
F16's naar de Baltische Staten. Wat gaan die daar doen?

RUTTE
Die zijn daar onderdeel van de operatie die SACEUR, de Supreme Allied Commander, heeft ingezet om opnieuw zekerheid te bieden aan onze oostelijke bondgenoten. Dus extra inzet om te laten zien dat wij de beveiliging en bescherming van onze oostelijke bondgenoten serieus nemen. Ook Nederland is gevraagd daar een bijdrage aan te leveren en die geven wij in de vorm van dit aanbod, waarvan we denken dat ze worden aangenomen om vier F16's beschikbaar te stellen.

BREEDVELD
Was het ook nodig om aan Rusland zo'n signaal te geven?

RUTTE
Het is vooral belangrijk dat waar de hele regio natuurlijk in beweging is, dat wij laten zien dat het NAVO-bondgenootschap serieus wordt genomen, dat wij klaar staan om elkaar te ondersteunen als dat nodig zou zijn. En daarom ook deze extra inzet.

BREEDVELD
Het lijkt alsof zich er een soort - al is het in het klein- Koude Oorlog-scenario voltrekt.

RUTTE
Nee dat geloof ik niet. Dat is ook niet nodig. Er zijn ernstige situaties aan de gang, maar die term zou ik niet willen gebruiken. Wat we zien is dat Rusland natuurlijk De Krim heeft bezet. Dat verwerpen wij dat feit. Daar zijn ook specifieke maatregelen op genomen. We weten dat de situatie in Oost-Oekraïne uiterst instabiel blijft en wij roepen de Russen op om de eventuele betrokkenheid daarbij te beëindigen en de troepen terug te trekken van de grens tussen de Oekraïne en Rusland en bij te dragen aan de-escalatie. De term die u net gebruikt, zou niet mijn term zijn. Het is wel zo dat de situatie natuurlijk gespannen is op dit moment tussen Oekraïne en Rusland en dat dat ook zijn effecten heeft op de relatie op het Westen en Rusland.

BREEDVELD
Is er sprake van een reële dreiging in de richting van de Baltische Staten?

RUTTE
Nee. Die is er niet. Dat is ook niet de reden waarom we deze maatregelen nemen. Deze maatregelen nemen we omdat we het van belang vinden dat we laten zien aan de Baltische Staten waar in de regio als zodanig er op dit moment een afname van stabiliteit, om extra te onderstrepen dat wij als westerse wereld schouder aan schouder staan.

WESTER (RTL NIEUWS)
Nog even over de Europese Verkiezingen. Minister Timmermans heeft gezegd dat hij teleurgesteld was over de lage opkomst, dat hij daarom Europa meer over het voetlicht wil brengen door te vertellen wat Europa nu wel en niet allemaal doet de komende jaren. Minister Schippers heeft gezegd dat ze ook teleurgesteld is in de lage opkomst. Deelt u de opvatting van beiden?

RUTTE
Nogmaals, ik wil echt de uitslag van zondag afwachten.

WESTER
Hebben deze twee dan voor hun beurt gesproken?

RUTTE
Nee, ik vind het heel logisch dat politici, ook uit het kabinet, zich baserend op allerlei exit polls etcetera zich uitlaten. Ik vind toch dat mijn rol als minister-president daar iets anders in is. Ik wil me echt baseren op de verkiezingsuitslag.

WESTER
Dan even. Er zit vaak een groot verschil tussen de exit polls bij Europese Verkiezingen en de uiteindelijke uitslag. Dat kan zomaar een zetel schelen voor deze of andere partijen. Naar boven of beneden. Vindt u het spannend?

RUTTE
Ik vind elke verkiezing boeiend en die volg ik met meer dan gewone belangstelling. Spannend vind ik meer Derrick en andere tv-series. Maar…. Is wel heel lang geleden hè… Nou Borgen…. Ik neem het vorige antwoord. Spannend vind ik series als West Wing, series als House of Cards.

WESTER
Even voordat we de hele tv-gids gaan doornemen. Dat verschil tussen die exit polls, dat kan zo meteen bij de uiteindelijke uitslag weer een stukje uit elkaar lopen. (…) Kijkt u daar met enige spanning naar?

RUTTE
Ik kijk met grote belangstelling naar de hele uitslag. In de allereerste plaats natuurlijk voor mijn eigen partij en de coalitiegenoot, omdat ik me daar natuurlijk ook bijzonder mee verbonden voel. Ik ben zeer geïnteresseerd hoe allereerst de VVD gaat scoren zondagavond. Uiteraard ook heel erg geïnteresseerd hoe de partij van Lodewijk Asscher en Diederik Samsom het zondag doet. En alle andere partijen vanzelfsprekend.

KRANENBURG (NRC HANDELSBLAD)
(…) om zo lang te moeten wachten op de uitslag. Gaat u daar wat aan doen?

RUTTE
Ik heb daar allerlei bespiegelingen over gezien. Mijn opvatting zou zijn: er is op dit moment zoveel wat we aan Nederland moeten hervormen en repareren dat ik zou willen voorstellen - ik geloof ook dat Plasterk dat gisteren op tv zei - dat een discussie over het eventueel verschuiven van de verkiezingsdatum, verkiezingsdag, in 2019 praten we dan over, dan zijn we vijf jaar verder… ik heb het hoofdcommentaar van uw krant gezien. U heeft er een halve pagina aan gewijd. Dus ik begrijp de passie achter deze vraag. Maar mijn gevoel zou zijn dat we grotere problemen hebben aan te pakken dan de vraag of we drie dagen moeten wachten op een uitslag. En zo we dat met zijn allen zouden vinden, dan hebben we nog wel even de tijd om daar een goede discussie over te voeren.

MIKKERS (TELEGRAAF)
Zou het voor de gesprekken met Saudi-Arabië helpen als de PVV een slechte uitslag scoort?

RUTTE
Dat weet ik niet. Saoedi-Arabië is natuurlijk upset - en dat begrijp ik - over wat de PVV heeft gedaan met de acties tegen de islam en ook tegen de vlag van Saudi-Arabië. Ik vind het zeer verwerpelijk en beneden alle niveau om op die manier om te gaan met belangrijke symbolen. De Nederlandse regering neemt daar fel afstand van, heeft ook duidelijk gemaakt aan de Saoedi's dat deze acties de acties zijn van één politieke partij en niet van het Nederlandse kabinet. We hebben verder geen bevestiging nog over al of niet sancties zoals u weet. Het is wel het voornemen om één van de hoogste ambtenaren van Buitenlandse Zaken op korte termijn te laten afreizen naar Saudi-Arabië om één en ander verder toe te lichten. Frans Timmermans is daar zelf ook voor beschikbaar. Maar ik weet niet of daar nou de verkiezingsuitslag ook meteen grote bijzondere betekenis heeft. Dat zou kunnen. Weet ik niet.

MIKKERS
Meneer Timmermans dacht van wel.

RUTTE
Ja nee goed natuurlijk zullen de Saoediërs zelf, het zal in de mix van de totale beoordeling van de situatie mogelijk een rol spelen. Maar ik kan niet inschatten in welke mate, en ik zou daar ook niet al te veel energie in willen steken die inschatting. Ik wil gewoon duidelijk maken dat dit de actie is van een partij en niet van het Nederlandse kabinet. En de potentiele schade voor het Nederlandse bedrijfsleven daarmee willen beperken.

MIKKERS
Heeft u hier nog over contact gezocht met de heer Wilders?

RUTTE
Nee ik geloof niet dat de heer Wilders in de afgelopen jaren de indruk heeft gewekt erg gevoelig te zijn voor de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven. als hij dit soort dingen doet. En hij maakt gebruik van de vrijheid van meningsuiting. Nou die is in Nederland heel ruim. Dus de rechter die er veel beperkingen aan kan opleggen. Dat speelt hier niet. En verder is het aan de persoon zelf, innerlijke beschaving, overtuiging, opvoeding, rekening houden met andere belangen in hoeverre je gebruik maakt van je vrijheid van meningsuiting. Maar dat is een persoonlijk afwegingsproces voor Geert Wilders. Dat moet hij verder overgaan, daar ga ik niet over. Ik kan alleen vaststellen dat in dit specifieke geval die uitingen wel buitengewoon schadelijk zijn.

MIKKERS
Dus u vindt eigenlijk dat hij mag alles zeggen maar hij moet niet alles zeggen, daar komt het op neer.

RUTTE
Volgens mij is de algemene regel, geldt voor Geert Wilders en ons allemaal. We mogen in Nederland bijna alles zeggen. Tenzij je aanzet tot haat tegen concrete personen of groepen. Dat is ongeveer de begrenzing van onze vrijheid van meningsuiting als ik het even niet juridisch formuleer. Maar verder kun je eigenlijk in Nederland alles zeggen en vinden. Daar is ook een reden voor. Dat betekent ook dat er bepaalde emoties en gedachten niet onder tafel blijven. Niet alleen in het café of aan de dorpspomp worden besproken, of na de kerkgang, maar dat hij gewoon in het normale publieke debat naar voren kunnen komen. En ook desnoods kunnen worden bestreden. Dat is ook de grote meerwaarde van de vrijheid van meningsuiting. Maar de algemene regel voor mij is, en die is heel persoonlijk, je mag alles zeggen, maar je hoeft niet alles te zeggen. Er zijn, er liggen in de persoon zelf besloten begrenzing aan die vrijheid van meningsuiting. Dat heeft inderdaad te maken met smaak, opvoeding, taxatievermogen.

MIKKERS
Gaat u zelf ook nog contact zoeken met Saoedi-Arabië?

RUTTE
Mogelijk, ik laat Frans Timmermans, is nu degene die nu heel precies de actie op dit punt coördineert. Eerste nu is de hoogste ambtenaar die erheen gaat. Hij is zelf beschikbaar, Henk Kamp en ik zijn natuurlijk beschikbaar zodra het dienstig zou zijn om ook duidelijk te maken wat het standpunt van de Nederlandse regering is.

MIKKERS
Wat vindt u eigenlijk van hoe daar met mensenrechten is omgegaan?

RUTTE
De mensenrechten in Saoedi-Arabië, ook in andere delen van de wereld, staan niet op het Nederlandse niveau. Verre van, maar dat geldt natuurlijk voor heel veel landen waar Nederland zaken mee doet. Dan is altijd de vervolgvraag, moet je dan wel die landen zaken doen. En dan is mijn opvatting dat het zaken doen met allerlei landen die opvattingen hebben over mensenrechten of vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, dat we die ook een kans bieden over dat soort belangrijke zaken met elkaar het gesprek te gaan. En dat als Nederland zijn internationale handelsrelaties zou beperken tot landen met hetzelfde niveau aan mensenrechten, democratie als wij, dat het dan eenzaam wordt.

VISCHJAGER
Meneer Rutte, ik zou nog maar weer eens de vraag stellen over de muziek. Ik wil graag, vindt u het belangrijk dat er muziek gemaakt wordt voor vrede en dergelijke dingen?

RUTTE
Voor vrede?