Toespraak van minister Dijsselbloem bij de aanbieding van het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2013

Toespraak | 21-05-2014

Mevrouw de voorzitter,

Op deze vijftiende Verantwoordingsdag kijken we terug op 2013. Het is voor het eerst in 5 jaar dat een missionair kabinet verantwoording aflegt over een vol jaar beleid waarvoor het zelf verantwoordelijk was.

2013 was een jaar van scherpe pieken en dalen. Van de redding van SNS Reaal, maar ook van de heropening van het Rijksmuseum. Van de inhuldiging van koning Willem-Alexander, maar ook van het overlijden van prins Friso.

Ook in financieel en economisch opzicht had 2013 2 gezichten. We beleefden misschien wel de zwaarste periode uit de crisis en tegelijkertijd kwam in 2013 het kantelmoment. We kregen het voor de kiezen, want de economie kromp in totaal met 0,8%, terwijl we uit waren gegaan van een kleine plus. Daardoor was er nóg een bezuinigingspakket nodig, bovenop de maatregelen van een jaar eerder om het saldo in de hand te houden.

De werkloosheid liep op tot 8,5%. Dat is bijna 670.000 werkzoekenden. Het aantal faillissementen nam met een tiende toe en steeg tot boven de 12.000. En de huizenprijzen daalden nog eens met 6,5%. De consumptie van huishoudens kromp met meer dan 2% en de bedrijfsinvesteringen met 5%.

Maar de cijfers laten ook de omslag zien. Hoewel de economie over het geheel in de min zat, zette het herstel halverwege het jaar voorzichtig in. De export groeide met 1,3%, mede dankzij de relatieve rust in Europa en de verbetering van de wereldeconomie. Het hele jaar hebben we gedacht dat we de saldodoelstelling niet zouden halen en het EMU-tekort boven de 3% zou blijven.

Het tekort is uiteindelijk vastgesteld op 2,5% van ons bruto binnenlands product. Mogelijk komt het iets hoger uit, als een deel van de kosten van de redding van SNS Reaal ook zouden gaan meewegen. Maar ook dan blijven we onder de norm van 3%. Het begrotingstekort is dus verder gedaald. Daarmee neemt ook de kwetsbaarheid van de Staat af, al zijn we er nog niet. Het Financieel Jaarverslag van het Rijk bevat een nieuw hoofdstuk over de risico's voor de overheidsfinanciën. Het onderstreept nog eens hoeveel waarde het kabinet hecht aan de beheersing ervan en ook de Kamer heeft daar veel aandacht voor.

Ook dat hoofdstuk weerspiegelt een omslag. Zo is het bedrag waarvoor de overheid garant staat voor risico's van andere partijen voor het eerst sinds jaren fors afgenomen, van € 258 miljard in 2012 naar € 214 miljard in 2013. En ook de komst van de Europese Bankenunie waarvoor we vorig jaar belangrijke stappen hebben gezet, geeft meer zekerheid voor de toekomst.

2013 laat zich wat mij betreft ook kenmerken door de politiek en maatschappelijk breed gedragen wil om Nederland weer in de goede groef te krijgen. Fracties en maatschappelijke organisaties beseften dat wat 't zwaarst is, het zwaarst moest wegen. Ze tekenden, in lang niet altijd voor de hand liggende combinaties, voor toekomstbepalende plannen. Bijvoorbeeld het Energieakkoord. Hoe verschillend de ondertekenaars - van milieuorganisaties tot en met energiebedrijven – ook denken; ze voelen zich allemaal verantwoordelijk voor een evenwichtige toekomst. Dat blijft de leidraad bij de uitvoering.

Er zijn dus goede stappen gezet. De doelstelling om de apparaatskosten te verminderen is niet gehaald. Dat valt te verklaren. We hebben met instemming van uw Kamer een aantal extra investeringen gedaan. Ik noem als voorbeeld controle en opsporing bij de Belastingdienst. Daar hebben we zoals u weet € 157 miljoen extra voor ingezet. Een bedrag dat we ruimschoots terug zullen verdienen. En dus een verstandige investering.

Mevrouw de voorzitter,

Deze Verantwoordingsdag heeft een feestelijk tintje vanwege het 200-jarig bestaan van de Algemene Rekenkamer. Al 2 eeuwen lang neemt dit belangrijke college nauwgezet het financiële management van het Rijk onder de loep en houdt ons bij de les. Het doet me dan ook genoegen dat ik vandaag kan melden dat de rechtmatigheid van de uitgaven, verplichtingen en ontvangsten in 2013 net als vorige jaren ruim boven de norm van 99% lag. Het financieel beheer bij de Rijksoverheid is over het algemeen op orde. Mede op basis van adviezen van de Rekenkamer hebben we het afgelopen jaar verbeteringen doorgevoerd. Dus ook op dat vlak is er een positieve ontwikkeling.

Mevrouw de voorzitter,

Tot slot. Als je op het strand staat, starend naar de branding, dan zie je eb niet direct overgaan in vloed. Pak je er achteraf een getijdentabel bij, dan weet je dat je met je neus bovenop de omslag hebt gestaan. Zo is het ook met de Nederlandse economie in 2013 gegaan. Het was zwaar, maar het Financieel Jaarverslag van het Rijk getuigt ook van voorzichtige goede ontwikkelingen en de juiste stappen die zijn gezet. Het economisch herstel is nog pril, maar de basis voor duurzaam economisch herstel is gelegd.

Alle cijfers en nog veel meer over 2013 én over het verschijnsel Verantwoordingsdag zijn voor iedereen te vinden in het eerste themanummer 'Verantwoordingsdag' van Rijksfinanciën Online, het digitale blad op Rijksfinanciën.nl.

Graag wil ik u nu het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2013 en de andere verantwoordingsstukken aanbieden.