Toespraak van minister Schultz voor de bijeenkomst van Next Generation Infrastructures

Toespraak | 21-05-2014

Onze ambitie is om de beste infrastructuur van de wereld te houden. Volgens het World Economic Forum is Nederland op dit moment na Singapore en Hongkong het beste handelsland ter wereld. Een van de belangrijkste redenen was de goede infrastructuur.

Dat willen we zo houden, maar dat is niet vanzelfsprekend. Daar bent u zeer bij nodig. Want als er één kernwoord bij mij boven komt drijven als ik kijk naar de uitdagingen voor de komende jaren, dan is het ‘slimmer’. We zullen slimmer moeten omgaan met de ruimte, slimmer gebruik maken van elkaars kennis, slimmer omgaan met de technologie om onze infrastructuur toekomstbestendig te maken.

Dames en heren,

Ruim twee jaar geleden was ik in Brazilië met een handelsdelegatie. We gingen nieuwe afspraken maken op het gebied van havenontwikkeling, transport en slimme logistiek.
Ik ben onder andere op bezoek geweest bij een verkeerscentrale in Rio de Janeiro waar ze vrij ver waren met het beheersen van verkeersstromen.
Als de elektriciteit uitviel, konden ze de scholen waarschuwen. Als ze een file zagen, konden ze meteen het verkeer omleiden. Als er een overstroming was dan wisten ze precies waar de ambulances waren of de vuilnisauto’s.
Ik vroeg hoe ze aan de data kwamen.
Het antwoord was heel bijzonder. Want ze hadden 800 mensen met verrekijkers op daken van hoge gebouwen staan die alles in de gaten hielden!
Een geweldige manier van databeheer. Gelukkig hadden wij TomTom bij ons en die heb ik gelijk met ze in contact gebracht…

Waar het mij om gaat: ze zagen de noodzaak ervan. Ze hadden de middelen niet, maar waren toch creatief om het in praktijk te brengen.
Een vorm van ‘anders kijken, denken en doen’.
Díe instelling, díe creativiteit, hebben wij in Nederland ook nodig om onze infrastructuur toekomstgericht te maken.
Daarom vind ik het geweldig om hier te zijn!
Want ik zie een bijzonder gezelschap: wetenschappers en eigenaren en beheerders van verschillende infrastructuren.
Ook het momént is bijzonder, het is zowel de afsluiting van het onderzoeksprogramma Next Generation Infrastructures als het begin van een vervolg.
Een mooi moment om te kijken waar we staan en wat het bredere belang is van de stappen die u zet.

De ambities en de inzet die ik hier hoor spreken me zeer aan.

• Meer verbinding tussen de verschillende infrastructuren, van energie, water, wegen, spoor, IT;
• meer gezamenlijk nadenken over hoe we onze infrastructuur slimmer kunnen in inzetten om de gebruiker maximaal nut te geven;
• het verdiepen van de veranderende rol die alle infrabeheerders ondergaan: van pure technische uitvoerders naar netwerkbeheerders.

De wetenschap heeft het terrein van de infrastructuur ontdekt. De opbrengst van de afgelopen tien jaar mag er zijn: 

• 80 proefschriften, 176 projecten, 13 verschillende kennisinstellingen, 14 verschillende landen..
• Er is nieuwe kennis vergaard over onder andere data en havenontwikkeling, over de verbinding tussen ruimte en infrastructuur, over slimme manieren van beheer en onderhoud. En er is veel geëxperimenteerd met gaming en praktijksimulaties.

Het wachten is op de eerste Nobelprijswinnaar! De eerste stap met de InfraSpark Award is gezet!
Maar ik kijk hier ook pragmatisch naar.
In hoeverre kan de wetenschap ons helpen bij de maatschappelijke opdracht om onze infrastructuur toekomstgericht te maken? Onze mobiliteit verandert, in hoeverre zijn we daarop voorbereid?
Ik juich het zeer toe dat wetenschap en praktijk hier bij elkaar komt en dat u als netwerkbeheerders gezamenlijk nieuwe onderzoeksvragen gaat opstellen.
Ik ben ook zeer benieuwd naar de tweejaarlijkse Staat van de Infrastructuur.
Zeker als we daarmee beter inzicht krijgen in onze infrastructuur als geheel.

Wat is het bredere belang?
Onze economie is afhankelijk van onze infrastructuur.
Onze ambitie is om de beste infrastructuur van de wereld te houden.
Volgens het World Economic Forum is Nederland op dit moment na Singapore en Hongkong het beste handelsland ter wereld. Een van de belangrijkste redenen was de goede infrastructuur.
Dat willen we zo houden, maar dat is niet vanzelfsprekend. Daar bent u zeer bij nodig.
Want als er één kernwoord bij mij boven komt drijven als ik kijk naar de uitdagingen voor de komende jaren, dan is het ‘slimmer’.
We zullen slimmer moeten omgaan met de ruimte, slimmer gebruik maken van elkaars kennis, slimmer omgaan met de technologie om onze infrastructuur toekomstbestendig te maken.

Ik wil dit graag kort illustreren met mijn inzet op het terrein van bereikbaarheid.
Want zeker op dit terrein komt die verwevenheid van verschillende structuren naar voren. En de effecten van maatschappelijke trends op de infrastructuur.

Daarom pleit ik al wat langer voor een trendbreuk.
Een andere aanpak die nodig is om onze infrastructuur toekomstgericht te maken. 

En ik ga dan altijd eerst terug naar het verleden. Want nadenken over de toekomst is van alle tijden.
Honderd jaar geleden deed men dat ook.
Duitse chocoladefabrikant Hildebrands deed rond 1900 toekomstplaatjes over het jaar 2000 in dozen.
Dit geeft aan hoe men in 1900 het stadsbeeld in 2000 zag. Wat valt op?
We zien een futuristische klimaatkap, maar waar het mij om ging: toch nog steeds paarden in straatbeeld…!
Dat zegt iets over hoe lastig het is bij toekomstverkenningen helemaal los te raken van de realiteit van dat moment!

Dat is ook nu onze uitdaging.
Want onze mobiliteit gaat veranderen. We kunnen dit niet precies voorspellen maar wel verkennen. Bijvoorbeeld aan de hand van trends.

Laat ik er twee noemen.
Ten eerste verstedelijking.
Nederland groeit komende 15 jaar met 650.000 mensen. Driekwart van de groei vindt plaats in de steden!
Dit vraagt andere bereikbaarheidsoplossingen! Niet alleen auto, OV en fiets los van elkaar, maar meer met elkaar.

De ruimtes worden kleiner en daardoor wordt de onderlinge verwevenheid van de verschillende infrastructuren groter. In de kleine ruimte komt dit allemaal bij elkaar.
Want ik kan wel zeven rijstroken om Utrecht leggen, maar niet er doorheen.

Tweede trend is informatisering.

Bereikbaarheid krijgt andere betekenis. Iedereen is altijd bereikbaar en heeft alle informatie over de verschillende modaliteiten letterlijk in de hand.
Door nieuwe technologie stellen steeds meer mensen de vraag: moet ik wel op weg? Waarom niet thuis eerst de mail afdoen? Of werken bij stations, zoals hier in Utrecht.

Ook de vervoermiddelen worden steeds slimmer, zoals de auto. We kunnen automobilisten direct aanwijzingen geven om doorstroming te bevorderen.
De zelfsturende auto komt eraan. Hier ligt rol voor de wetenschap om de consequenties in kaart te brengen.
Als er meer informatie in de auto komt, dan zijn er minder borden langs de weg nodig.

Wat betekenen deze trends voor ons denken over bereikbaarheidsvraagstukken?
Kort gezegd: anders kijken naar onze opgaven! Op zoek gaan naar andere reflexen!
Voorbeeld: Algerabrug.
Hier rijden 50.000 auto’s per dag. Als je er 1000 uit spits haalt is fileleed opgelost.
Oude reflex: verbreding of nieuwe brug. Nieuwe reflex: vraagkant beïnvloeden! Dat kan ook omdat we meer weten van gedrag en motieven van de gebruikers.

Het betekent ook dat we ons meer moeten openstellen voor innovatie.
Voorbeeld: Glowing Lines van kunstenaar Daan Roosegaarde. Het ligt sinds april op de weg van de toekomst In Brabant.

Het maakt niet uit of je het direct grootschalig kunt toepassen.
Laat Nederland maar voorloper zijn op dit gebied!

• Met slim asfalt dat energie opwekt;
• met een weg die het verkeer kan lezen en de verkeerslichten daardoor beter af kan stemmen.

We hebben die nieuwe kennis nodig. Niet alleen de technici, de wegenbouwers, maar ook dus de kunstenaars, en ook gedragswetenschappers.
Want we kunnen nog beter aansluiten bij gebruikers.
We kunnen wel een fietspad zo aanleggen, maar mensen gaan toch rechtdoor!
Een ander prikkelend voorbeeld is dit:

Dit was reclame van een fitnesscentrum. 
Wie op het bankje gaat zitten, ziet zijn gewicht op de abri.
Het gewicht staat gelijk aan de korting die je krijgt bij het fitnesscentrum. Prikkelende poging tot gedragsbeïnvloeding!

Samenvattend: er zijn andere oplossingen dan alleen nieuwe infrastructuur nodig en mogelijk.
Er ligt een grote opgave in de steden.
We staan voor een grote vervangingsvraag; dat betekent dat we goed moeten kijken naar veranderend gebruik en maatschappelijke trends. 
De traditionele methode van grootschalige aanleg is niet voldoende. We hebben nieuwe kennis nodig om onze infrastructuur toekomstgericht te houden.
Uw rol is daar cruciaal bij. Als samenwerkende netwerkbeheerders. Als wetenschappers die nieuwe kennis verbinden aan de praktijk.

Want om het af te ronden: er breekt een nieuwe periode aan.
Nu zijn we dit gewend. (gewone autoweg). Maar misschien moet goederenvervoer ondergronds.

• Of moeten we het zoeken in superbussen met wifi;
• of moeten we de ruimte zoeken in de lucht;
• of gaan we naar gestapelde wegen met autonoom vervoer?
• of eindigen we gewoon weer bij het paard?