Toespraak tijdens het congres Sturen op Gepaste Zorg
Een toekomst waarin de zorg betaalbaar, goed en toegankelijk is, dat vraagt om blijvende verandering; een cultuuromslag. Dat zei de directeur-generaal curatieve zorg Bas van den Dungen namens minister Schippers tijdens het congres Sturen op Gepaste Zorg, op 17 april 2014 in Haarlem.
Beste mensen,
Wat gebeurt er ontzettend veel. U bent hard bezig en dat is ook hard nodig.
U hoeft maar naar het programma van vandaag te kijken om te zien hoeveel er gebeurt. U bent hier met artsen, onderzoekers, bestuurders, patiënten.
Het ging vandaag over gepast gebruik van zorg, over zinnige en zuinige zorg, over het tegengaan van fraude en verspilling. Heel goed.
Maar de vraag is:
Is het genoeg?
En misschien denkt u nu: absoluut! Het is wel even genoeg! We weten intussen wel dat het met minder moet.
We moeten die hoofdlijnenakkoorden uitvoeren en daar hebben we echt onze handen vol aan!
We hebben het druk!
En dat geloof ik. Want ja, we vragen al erg veel van u. En u doet dit allemaal in een periode waarin die enorm complexe omslag naar prestatiebekostiging wordt gemaakt. U zet de schouders eronder.
Dat verdient een groot compliment. Maar is het genoeg?
Beste mensen,
Het is eigenlijk dezelfde vraag waar heel veel mensen mee te maken hebben als de zomer voor de deur staat. Je moet je bikini of – in mijn geval - je zwembroek weer aan.
Dus je wilt afvallen en daar doe je in korte tijd alles voor. En het werkt! De kilo’s vliegen er af.
Maar wat gebeurt er als je tijdens je vakantie terugvalt in je oude eetgewoonten? Precies, je wordt nog zwaarder dan daarvoor. En dan kun je opnieuw beginnen. Het jojo-effect. En dat is wat ik voor de gezondheidszorg zo graag wil voorkomen.
Dus laat ik de vraag anders stellen: U doet veel, maar is het blijvend?
Want ook voor de zorg geldt: minder groei en meer kwaliteit lukt alleen met een blijvende verandering. Een mentaliteitsverandering. Een toekomst waarin de zorg betaalbaar, goed en toegankelijk is, dat vraagt om niet minder dan een cultuuromslag.
U weet het: de technologische mogelijkheden blijven toenemen. Met grote kansen, maar ook bedreigingen. Er komen meer ouderen, en mensen verwachten steeds meer van de gezondheidszorg.
Zonder die cultuuromslag kun u op uw vingers natellen dat we in de toekomst opnieuw te maken krijgen met kostenoverschrijdingen.
En dat er dan weer nieuwe maatregelen moeten komen vanuit Den Haag.
Pakketmaatregelen, geld terughalen, nieuwe akkoorden – laten we eerlijk zijn: het zijn allemaal symptomen van ge-jojo in de zorg.
U wordt daar niet blij van en ik ook niet.
En tegelijkertijd is die duurzame verandering ook het allermoeilijkste om voor elkaar te krijgen.
Er zijn mensen die het voortouw nemen. Er zijn mooie initiatieven. Ideeën waarbij u het belang van de patiënt voorop stelt. Dat is het mooie aan zinnige en zuinige zorg: het creëert waarde voor de patiënt. Te veel zorg, te snel, te vaak, dat is geen goede zorg. Je bent als hoogbejaarde niet geholpen met een heupoperatie, als je daardoor in het verpleeghuis terecht komt.
Onnodig een blindedarm verwijderen is gewoon een onnodig operatierisico. En als een simpel pessarium evengoed werkt als een weeënremmer, dan is dat fijner en veiliger voor moeder en kind.
Ik noem een aantal van die initiatieven:
• De medisch specialisten, met hun campagne verstandig kiezen.
• De Nederlandse Federatie van UMC’s komt met een ‘beter niet doen lijst’.
• De praktijkvariatierapporten van Zorgverzekeraars Nederland.
• Het kwaliteitsprogramma IMAGINE van de 28 topklinische ziekenhuizen, nog zo één.
• En de patiëntenorganisaties die nadenken over Shared Decision Making, die samen met IQ-healthcare werken aan een Zorgatlas die de praktijkvariatie in beeld brengt - de rol van patiënten is ontzettend belangrijk, want zij beslissen mee in de spreekkamer van de arts.
En er zijn er nog veel meer projecten en ideeën.
Maar terwijl ik die voorbeelden opnoem, hoort u ook dat ze elkaar overlappen. Dat verschillende partijen met hetzelfde bezig zijn. We moeten uitkijken dat we door de bomen het bos niet meer zien. Het is ontzettend belangrijk dat we de handen ineen slaan. Artsen, patiënten, ziekenhuizen, verzekeraars, u heeft allemaal een belangrijke rol in die zinnige en zuinige zorg.*
En ook de overheid is uw partner. We hebben samen met u hoofdlijnenakkoorden gesloten, waarbij we echt op de inhoud zijn gaan kijken wat er mogelijk was. Geen botte pakketmaatregelen, maar zinnige zuinige zorg. Het nieuwe Kwaliteitsinstituut staat aan uw kant om dit te bereiken.
Door op te schonen in het woud van indicatoren, richtlijnen en zorgstandaarden. Door transparantie en innovatie te stimuleren. Dus doe het niet in uw eentje, omdat u zo gehecht bent aan uw eigen ideeën. Not invented here leidt tot wildgroei, versnippering en vertraging. Not invented here is de bedreiging van betere zorg.
Beste mensen,
Verandering roept weerstand op. Bij een páár behandelingen de werkzaamheid onder de loep nemen, prima! Maar álle behandelingen? Praktijkvariatie landelijk in beeld brengen? Daar is ook niet iedereen blij mee. Mensen kunnen zich bedreigd voelen in hun professie.
Dat vraagt van de voorlopers dus veel moed. En doorzettingsvermogen. Ook daarom is dat samen optrekken zo belangrijk. Dan hoeft u namelijk niet meer tegen de stroom in te zwemmen. Samen verandert u de stroomrichting. En dat is wat nodig is.
Ik noemde net al innovatie. Zinnig en zuinige zorg betekent dat je mensen inzet waar dat belangrijk is en technologie waar dat meerwaarde heeft. Bijvoorbeeld om de zelfredzaamheid van mensen te vergroten. Zelfredzaamheid betekent dat professionals loslaten wat mensen zelf kunnen doen.
Voor zorgverleners betekent dit dat hun werkzaamheden veranderen. Is dat een bedreiging of een uitdaging?
En is de zorg klaar voor deze ontwikkeling? Want het gebeurt hoe dan ook. Mensen zijn gewend dat ze thuis, los van tijd en plaats, kunnen kopen wat ze nodig hebben, de dienstverlening krijgen die ze nodig hebben. Snel, goed en goedkoop. Ook in hun werk zijn mensen dit gewend. Een gynaecologe vertelde laatst: de man die mijn wasmachine komt maken, gooit even een fotootje op het net als hij iets niet weet. En dan heeft hij binnen twee minuten advies van een collega. Waarom kan ik dat niet als ik met een operatie bezig ben?
Ze sprak trouwens ook haar verbazing uit over de onleesbare krabbels die ze nog steeds per fax binnenkrijgt. Per fax! Heeft u die thuis nog staan?
Maar of het nu gaat om innovaties of om herziene richtlijnen – het werkt alleen als je stopt met wat je eerst deed. We zien nu dat dit soms jaren duurt.
Zoals bij de behandeling van patiënten met licht hersenletsel. De verwachting was dat door een nieuwe richtlijn het aantal CT-scans zou afnemen. In werkelijkheid verdubbelde dat. Terwijl er toch niet meer hersenletsel werd ontdekt. De traditie blijkt dan taaier dan de wetenschap. Ook bij innovaties zie je dit verschijnsel.
Ja, we hebben een digitaal dossier, maar het papieren dossier wordt ook nog ingevuld. Dat is dus dubbel werk in plaats van minder werk.
Beste mensen,
Duurzame verandering. Het is echt aan u. Natuurlijk heeft de overheid instrumenten om bij te sturen als het misgaat. U heeft dat al vaak meegemaakt.
Met alle onrust die dat met zich meebrengt. Duurzame verandering maakt ingrijpen overbodig en zal uiteindelijk ook rust brengen in de zorg. Werk samen aan die slanke, gezonde gezondheidszorg.
Geen versnippering. Geen ge-jojo meer. Ik denk dat we daar ook heel erg aan toe zijn.
Dank u wel.