Toespraak IOM Congres
Toespraak door staatssecretaris Teeven op het IOM congres, Hotel Bel Air in Den Haag. Datum 3 april, 16.30 uur.
Beste heer Wyss, heer Hemingway en deelnemers aan deze conferentie
Met genoegen spreek ik de slotwoorden van deze conferentie over re-integratie van terugkerende migranten in de praktijk. Ik waardeer het dat de International Organization for Migration het initiatief heeft genomen om deze conferentie te organiseren. De titel van het congres is uitdagend en prikkelend: Kansen en uitdagingen in de praktijk. Dat moet een sprankelende inspiratiebron voor dit congres zijn geweest.
Dames en heren, ik hoef u niet te vertellen dat migratie een fenomeen van alle tijden is en dat dat ook zo zal blijven. Dat heeft meer te maken met het feit dat migratie zo veel verschillende redenen heeft. Het overgrote deel van de migratiestromen vindt plaats op basis van vrije wil en via de reguliere kanalen. Er zijn sinds mensenheugenis mensen die het avontuur zoeken. Of – niets menselijks is migranten vreemd – er wordt gedacht dat het gras elders vast groener zal zijn dan thuis.
Helaas zijn er ook te allen tijde individuen en groepen die geen andere uitweg zien dan hun land te verlaten. Omdat ze getroffen worden door oorlog, vervolging, interne conflicten, armoede, natuurrampen. U kent de voorbeelden.
Dames en heren. We gaan even terug in de tijd. Ooit vestigden zich hier aan de kust mensen. Volgens onderzoek hier niet ver vandaan, op het terrein van het voormalige vliegveld Ypenburg waar nu een splinternieuwe woonwijk is opgetrokken, bouwden ze zo’n 5500 jaar geleden een bestaan op. In het kustgebied woonde niemand dus ze konden ongestoord hun huizen bouwen, gaan jagen; niemand die ze in de weg zat.
Wat de motieven van de eerste migranten naar de Lage Landen waren, is moeilijk te achterhalen. Eigenlijk kunnen alle redenen om te migreren ook toen de aanzet hebben gegeven om te verkassen. Wat dat betreft is er vijf en een half millennium later waarschijnlijk niets nieuws onder de zon.
Wat wel heel anders is, heeft met communicatie en transport te maken. We zijn in feite op de hoogte wat er in de wereld gebeurt en we kunnen bijna overal ter wereld betrekkelijk snel naartoe. In die snelle informatiewereld spreekt het voor ons vanzelf dat bij een natuurramp zoals op de Filipijnen, hulp wordt geboden. Dat er verweesde kinderen worden opgenomen. Dat Syriërs die het oorlogsgeweld ontvluchten worden opgevangen. Daarvoor hebben we een samenstel van regels opgesteld om die migratie uit nood in goede banen te leiden.
Om de vergelijking met de eerste bewoners hier ter plekke door te zetten. Een vrije vestiging in ons land zoals destijds, van iedereen die dat wenst, behoort al lang niet meer tot de mogelijkheden. Wel is door de eeuwen heen overeind gebleven dat Nederland een veilige plek wil zijn voor vluchtelingen en mensen die om humanitaire redenen bescherming nodig hebben.
Maar zoals u weet, kent die ruimhartige toelating beperkingen. Personen waarvan is gebleken dat ze niet langer in Nederland mogen verblijven, zullen het land moeten verlaten. En zo komen we op het thema van terugkeer en re-integratie.
Op deze plaats onderstreep ik nog maar eens dat terugkeer en re-integratie een belangrijk onderdeel is van het Nederlandse migratiebeleid. Terugkeer is het sluitstuk van ons migratiebeleid. Terugkeer is óók het meest weerbarstige onderdeel van het migratiebeleid, omdat de Nederlandse overheid daarbij voor een belangrijk deel afhankelijk is van de medewerking van verschillende partijen.
We zijn afhankelijk van de houding van andere landen, maar natuurlijk ook van de vreemdeling zelf. Uiteraard heeft het onze voorkeur dat mensen zonder geldige verblijfstitel vrijwillig terugkeren met herintegratieondersteuning. We proberen er alles aan te doen gedwongen vertrek te vermijden, maar – zoals u weet – is de werkelijkheid soms anders.
Dames en heren, de IOM speelt in dit proces een uiterst waardevolle rol. Uw organisatie is al sinds 1991 een partner van de Nederlandse overheid in het realiseren van terugkeer. Het REAN-programma is daarbij effectief gebleken. De woorden achter de afkorting REAN - ‘Return and Emigration of Aliens from the Netherlands’ – dekken de lading heel goed. De IOM Nederland heeft als onafhankelijke internationale organisatie de afgelopen jaren meer dat 30.000 migranten geholpen bij hun terugkeer. Daarbij gesteund door collega’s in meer dan 120 landen, die zich wereldwijd inzetten voor de belangen van de migrant. Dat is, zoals gezegd een succesformule gebleken. Ik wil de IOM complimenteren met dit resultaat en vooral ook op de humane manier waarop dit resultaat tot stand is gekomen.
REAN is heel effectief gebleken als het gaat om het wegnemen van de praktische belemmeringen zoals het verkrijgen van nieuwe reisdocumenten of een vliegticket. Maar gaandeweg kwamen we tot de conclusie dat uitbreiding gewenst was. Vandaar dat we sinds 2004 een aanvullende mogelijkheid van ondersteuning hebben gecreëerd via de zogeheten Herintegratieregeling Terugkeer (HRT). Hierbij gaat het om financiële ondersteuning. Ook de HRT wordt door IOM uitgevoerd.
Sinds eind 2011, beter gezegd begin 2012 is daarnaast nóg een extra vorm van ondersteuning gekomen, namelijk ondersteuning in natura. Dan gaat het om bijvoorbeeld het aanleren van vakkennis, het verschepen van goederen, ondersteuning bij het vinden van woonruimte of werk etc.
Ook deze vorm van ondersteuning biedt de IOM aan. Maar ook andere niet-gouvernementele organisaties doen dit, zoals de stichting WereldWijd of Bridge to Better .
In een overleg in de Tweede Kamer op 5 maart jongstleden is gevraagd hoe deze aanvullende voorzieningen in de praktijk uitpakken. Dat is moeilijk te zeggen. De in natura projecten zijn nog maar zo kort geleden van start gegaan. Laten we ze eerst de tijd gunnen tot ontplooiing te komen.
Dames en heren, het is goed dat deze conferentie is georganiseerd. Via deze conferentie kan meer inzicht worden verkregen over de praktijk van terugkeer en herintegratie en de resultaten daarvan. Het is winst dat behalve vertegenwoordigers van de IOM en de overheid ook verschillende andere betrokkenen hier zijn. Op die manier is het onderwerp terugkeer en herintegratie vanuit diverse invalshoeken belicht. In het begin had ik het al over de eerste kustbewoners die rond 5500 jaar geleden hier neerstreken. Het eerste wat ze vermoedelijk hebben gedaan is zich nestelen en zorgen dat ze zich economisch staande konden houden. Juist die eerste aanzet zullen ze hier toen hard nodig hebben gehad. Voor de mensen waarover wij het nu op deze conferentie hebben, is een nieuwe start in het land van herkomst net zo van levensbelang. Het is daarom ook dat het werk van de IOM zo wordt gewaardeerd.
Dames en heren, de vertegenwoordigers van de IOM dank ik voor de organisatie van deze conferentie en ook alle deelnemers dank ik voor hun aanwezigheid en inbreng. Voor zo dadelijk staan er drankjes en hapjes voor u klaar. Voor straks een goede terugkeer.