Een sterk Europa met de juiste prioriteiten

Toespraak | 18-03-2014

Nu we aan de vooravond staan van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog, die 100 jaar geleden uitbrak, worden we eraan herinnerd hoe kwetsbaar vrede en stabiliteit blijven, zelfs op een steenworp afstand van de Europese Unie. Door de gebeurtenissen in Oekraïne zijn Europa en de rest van de wereld in de ernstigste crisis beland sinds de val van het IJzeren Gordijn. Deze plotselinge crisis wijst ons er nadrukkelijk op dat de opgave om Europa beter en sterker te maken hoog op de agenda moet blijven staan. Alleen als we gezamenlijk en krachtig optreden kunnen we de uitdagingen die voor ons liggen het hoofd bieden.

Bij het hervormen van de Europese Unie en de Monetaire Unie is al veel bereikt, maar er moet ook nog veel gebeuren. We moeten ervoor zorgen dat onze jongere generatie tijdens de nog steeds voortdurende economische crisis haar vertrouwen in het Europese project niet verliest. We moeten Europa met overtuiging voor het voetlicht brengen en laten zien dat de Europese Unie de beste weg blijft om in internationaal verband voor onze belangen op te komen en oplossingen te vinden voor de grote vraagstukken van de toekomst: de steeds snellere globalisering van onze economieën, klimaatverandering, demografische veranderingen, digitalisering van steeds meer aspecten van ons dagelijks leven, om er maar enkele te noemen.

De verkiezing van een nieuw Europees parlement en het aantreden van een nieuwe Europese Commissie geven ons de mogelijkheid de richting van ons werk binnen de EU voor de komende periode te bepalen. Er zijn 3 kernwoorden die we bij onze toekomstige koers in gedachten moeten houden:

Ten eerste moeten we ons focussen. Europa moet de grote vraagstukken aanpakken, maar daar kunnen we alleen vat op krijgen als we samen optrekken. Het bepalen van ons beleid jegens onze buren in het oosten en zuiden en het verbeteren van ons reactievermogen op uitdagingen in het buitenlandbeleid zijn daarbij belangrijke voorbeelden. Daarbij is ook van groot belang dat we onze economieën versterken door onze gemeenschappelijke markt te verdiepen, aan solide begrotingen te werken en extra stimulansen voor werkgelegenheid en groei te bieden, terwijl we tegelijkertijd onze sociale cohesie in stand houden en verbeteren. We moeten ook blijven ijveren voor versterking van de Economische en Monetaire Unie - de ergste crisis in de Eurozone mag dan voorbij zijn, er moet nog veel werk worden verzet om een aantal ontwerpfouten te verhelpen.

Subsidiariteit werkt 2 kanten op. Hoewel Europa zich groot moet opstellen bij de grote kwesties, kan het niet alles aanpakken en moet het dat ook niet willen. Europa moet groot zijn bij de grote problemen en klein bij de kleine. Het stellen van prioriteiten moet hand in hand gaan met het identificeren van posterioriteiten. Op Europees niveau moeten we ons richten op de grote vraagstukken van onze tijd in plaats van problemen op te lossen die veel beter op een ander niveau kunnen worden aangepakt. We moeten ons ook inspannen voor "betere regelgeving" en minder bureaucratie in Europa. Maar daarbij moeten we dat wat we samen in Europa hebben opgebouwd niet op het spel zetten. We pleiten niet voor "minder Europa", we willen een "beter Europa". Met andere woorden: het idee van subsidiariteit moet nu echt in de praktijk worden gebracht in Europa.

We vertrouwen erop dat de nieuwe Commissie de opvatting zal delen dat een intelligente mix van prioriteiten en zelfbeheersing met het oog op toekomstige wetgeving het Europese project niet zal verzwakken maar juist versterken. We moedigen daarom de Raad, de Commissie en het Europees Parlement aan bij het begin van de volgende zittingsperiode een constructief debat aan te gaan over de politieke prioriteiten van de EU in de komende jaren.

Ten tweede moet Europa de implementatie voortvarend ter hand nemen. We hebben behoefte aan sterke en efficiënte Europese instellingen om te waarborgen dat we onze politieke besluiten met succes implementeren. De uitvoering hangt uiteraard niet alleen van de Commissie af, maar zij speelt wel een doorslaggevende rol. Voordat de volgende Commissie aantreedt, moeten we nog eens kijken naar 3 belangrijke vragen: Is een Commissie met 28 leden die elk afzonderlijke dossiers beheren wel de juiste vorm om de focus te krijgen die we nodig hebben? Zou het niet logischer zijn dat meerdere Commissarissen zich als een team over specifieke kwesties buigen? Zou de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands en Veiligheidsbeleid geen krachtigere rol moeten spelen als coördinator binnen de Commissie?

Ten derde moeten we de democratische legitimiteit van de Europese besluitvorming vergroten. We hebben behoefte aan een functionerend Europees Parlement en een sterke Europese focus van onze nationale parlementen wanneer zij het optreden van hun respectieve regeringen in Brussel onder de loep nemen. Maar de legitimiteit van de EU gaat verder dan dat. Legitimiteit wordt ook ontleend aan onze interne samenhang, onze "team spirit". De Europese Unie is meer dan een geografische gemeenschap van belangen. We delen een gezamenlijke geschiedenis die meer dan 2000 jaar teruggaat. We delen dezelfde waarden, we geloven in een vrije samenleving, persoonlijke vrijheid en sociale rechten. We moeten het saamhorigheidsgevoel hooghouden en wanneer nodig verdedigen. Alleen wanneer alle EU-lidstaten zich deel van het team voelen, kunnen we de resultaten bereiken die nodig zijn.

Nederland en Duitsland kijken terug op een geschiedenis waarin zeer moeilijke momenten voorkwamen. Vandaag, 100 jaar na WO I en 75 jaar na het begin van WO II zijn we goede vrienden in het hart van Europa. We willen samen werken aan een sterker Europa. Daarom zullen we de belangrijke vraag hoe we de focus, balans, legitimiteit en interne cohesie van Europa kunnen verbeteren op de agenda plaatsen van de komende Raad Algemene Zaken in Brussel. We zijn voorstander van een gezamenlijke boodschap van de 28 lidstaten over de politieke prioriteiten van een gefocuste Unie, die na de verkiezingen voor het Europees Parlement wordt afgegeven. Alleen een Europese Unie die slim prioriteiten stelt en saamhorigheidsgevoel aan de dag legt kan de enorme uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden werkelijk aanpakken.