Openingstoespraak jaarcongres 2014 ROOS

Toespraak | 12-03-2014

Dames en heren,

Dank voor de uitnodiging hier te komen spreken.

Goed om vandaag met u van gedachten te wisselen over de regionale omroepen.

U vervult 3 belangrijke functies. Als waakhonden. Als informatievoorzieners. Als verhalenvertellers.

Gedeputeerden, maar ook burgemeesters, wethouders en raadsleden moeten weten dat er een waakhond is die de macht controleert. Ik heb het als wethouder in Den Haag meegemaakt rond de financiering van het nieuwe ADO stadion in 2008. Op het moment dat het stadion werd opgeleverd, ging de voetbalclub failliet. Toch vervelend: een prachtig nieuw onderkomen zonder club. De harde kern van supporters gingen de straat op en kwamen verhaal halen. Het vuur werd me aan de schenen gelegd. De journalisten van TV West zaten er bovenop - iedereen in Den Haag had er een mening over. Voor mij natuurlijk geen prettige ervaring, maar zo werkt dat in een goed functionerende democratie.

Uw 2^e rol is die van informatievoorziener. Voor regionaal nieuws, bij overlast en rampen stemmen mensen als 1^e op uw zenders af. Maar ook bij carnaval, de zwarte cross of het bloemencorso. Ze rekenen op betrouwbare informatie over wat er speelt in hun buurt of streek, gebracht door journalisten uit de streek.

Als 3^e speelt u een rol bij het vergroten van de betrokkenheid van mensen. Dat doet u door verhalen te vertellen. Verhalen die een collectief geheugen creëren. Het heden duiden door de geschiedenis te presenteren. Dat deze verhalen worden gemaakt door journalisten die de regio kennen, is van groot belang voor de betrokkenheid van inwoners bij hun stad en streek. Zoals het verhaal van de 2 mannen die na hun geboorte waren verwisseld en na 60 jaar kennismaakten met hun biologische broers en zussen. Het was 1 van de 1^e verhalen die de recente samenwerking van Omroep Brabant en BN De Stem opleverde.

Over deze rollen bestaat wat mij betreft geen discussie. De vraag waar u een antwoord op moeten vinden is hoe die rollen te vervullen.

Doorgaan op dezelfde voet is daarbij geen optie. U strijdt om de aandacht van de kijker en luisteraar. Op zich is dat niet nieuw. Wat wel nieuw is, is dat uw concurrenten niet per se andere Nederlandse media zijn.

U moet het opnemen tegen de meest gedownloade serie van nu: Game of Thrones. U moeten strijden tegen Kevin Spacey in House of Cards op Netflix. Een zender die net is begonnen in Nederland, maar volgens een voorzichtige schatting al een half miljoen abonnees zou hebben.

U moet concurreren met alle informatie die elke minuut op het web wordt geplaatst. Sinds ik begon met spreken is er:
-    150 uur aan video op YouTube gezet;
-    Verstuurden we 300.000 tweets;
-    Plaatsten we 11.000 foto's op Instagram en ruim 2 miljoen berichten op Facebook.
En u merkt het: in 2008 was uw gezamenlijk dagbereik 21%. In 2012 was dit 16% - een kwart minder.

U heeft dus te maken met de wereldkijker, de landelijke kijker en de regionale kijker.

Nu zit een zender als Netflix qua inhoud op een ander terrein dan u. Maar als het gaat om de aandacht van de kijker, is de nieuwe filmzender, en al die online content, wel degelijk een concurrent. Wie weet de kijker, luisteraar, mediaconsument het best aan zich te binden?

Het is dus van groot belang dat u unieke content aanbiedt. Doe niet wat anderen al doen, want die wedstrijd verliest u. Geef mensen een goede reden om naar hun regionale zender te kijken. Wees Drents, Gelders, Fries, Zeeuws. Dat kan namelijk niemand anders.

Het gaat erom de regionale kijker zo goed mogelijk te bedienen. Los van de besturen. Los van de organisaties. Los van de omroepen. Uw redactionele autonomie hangt niet af van 13 verschillende organisaties, met aparte gebouwen en directeuren. Het verschil wordt gemaakt door de programmamakers en journalisten.

Nu heeft u naast deze alsmaar toenemende concurrentie om de aandacht van de kijker en luisteraar ook nog eens te maken met slinkende inkomsten.

De pot met geld waaruit u wordt betaald, staat vanaf het begin dit jaar weer in Den Haag. En hij wordt in 2017 kleiner dan nu: u moet dan € 17 miljoen besparen op uw totale budget.
Geen gering bedrag, maar dat is de huidige financiële werkelijkheid waar we allemaal mee te maken hebben. De landelijke publieke omroep moet ook inleveren. Andere sectoren hebben het minstens zo zwaar. Kijk naar wat er gaande is in de sociale zekerheid en de zorg.

Maar ik denk dat u ook met minder geld nog altijd prachtige programma's kunt maken. Door samen te werken kunt u besparen op uw vaste lasten en het beschikbare geld gebruiken voor datgene waar de inwoners van uw regio's iets aan hebben: mooie programma's.

Waar de kijker niets aan heeft zijn uw 13 afzonderlijke salarisadministraties. Vanuit uw perspectief is het er misschien maar 1, maar ik ga over het totaal. En ik weiger 13 keer voor hetzelfde te betalen. Waarom 13 aparte uitzendstraten? Waarom 13 eigen archieven? Waarom 13 eigen directeuren? Dat is niet uit te leggen aan de mensen die het allemaal moeten betalen: u en de inwoners van uw regio.

Zoals ook niet uit te leggen was dat er bij de Winterspelen in Sochi 4 verschillende cameraploegen van de publieke omroep uit Nederland stonden: de NOS, Omroep Gelderland, Omroep West en Omroep Friesland. Allemaal betaald door 1 en dezelfde belastingbetaler.

Nu zijn er al stappen gezet in de goede richting. Bureau Regio bijvoorbeeld. Hoeveel geld dit bespaart, moeten we nog zien, maar het is een mooi samenwerkingsverband dat de kijker goed bedient. Zoals algemeen directeur van de NOS, Jan de Jong zei: "We delen elkaars kennis en kunde, met behoud van ieders specifieke identiteit, taak en functie. En proberen zo de kwaliteit van de journalistiek op peil te houden en zelfs te verbeteren.”
Daar heeft de kijker wat aan.

Zoals de mensen in Overijssel veel hebben aan de samenwerking tussen RTV Oost en Wegener aan OverUIT. Iedereen kan op dit gezamenlijke online en mobiele platform tips vinden om uit te gaan in Overijssel.

In Noord Holland werkt RTV Noord-Holland samen met de AVRO, Het Parool en AT5 om nieuws uit te wisselen, elkaar te helpen met faciliteiten en kennis te delen.

En RTV Rijnmond is afgelopen maand de samenwerking aangegaan met lokale omroep RTV Dordrecht en het ROC in het gezamenlijke Mediacentrum Dordrecht. Stuk voor stuk fraaie voorbeelden van samenwerking die de inwoners van deze provincies goed bedienen.

In een medialandschap dat zo verandert, is stilstaan en wachten tot de bui overwaait simpelweg geen optie. Wie stilstaat of onvoldoende inspeelt op veranderingen wordt snel irrelevant. Het mag dan ook duidelijk zijn dat er meer moet gebeuren.

Ik heb daarom afgelopen zomer de besturen van NPO en ROOS gevraagd met een gezamenlijke visie te komen op een samenwerkingsverband van hun omroepen. Die visie, of beter gezegd afzonderlijke visies, liggen echter te ver uit elkaar om mee verder te kunnen.

ROOS heeft een Toekomstvenster gepresenteerd, maar dat gaat wat mij betreft niet ver genoeg in de samenwerking met de landelijke publieke omroep. De NPO heeft op haar beurt een voorkeur voor integratie kenbaar gemaakt, die bij de regionale omroepen in het verkeerde keelgat is geschoten.

Het is de bestuurders dus niet gelukt om tot een gezamenlijk plan te komen. En dat is jammer. Er is veel tijd mee verloren gegaan. En bovendien hebben beide organisaties de kans uit handen gegeven om hun gezamenlijke toekomst zélf vorm te geven. 

Zoals ik al zei, is niets doen geen optie. Stilstand levert geen betere programma's op voor uw kijkers en luisteraars. Daarom ga ik nu zelf aan de slag.

Daarbij neem ik inwoners van de provincie als uitgangspunt.
Ik zal zoeken naar een vorm waarbij de vaste lasten zo laag mogelijk zijn en waar het beschikbare geld zo veel mogelijk besteed wordt aan mooie programma's en regionale nieuwsvoorziening.

Bij het verder vormgeven van de samenwerking tussen de landelijke en regionale omroep laat ik mij graag inspireren door nieuwsorganisaties in de landen om ons heen.

Zo spreken mij de BBC English Regions erg aan. Het zijn er inmiddels 12. Om er 3 te noemen: BBC Bristol, BBC Birmingham en BBC Manchester maken verhalen en brengen nieuws uit hun regio's. Aangestuurd vanuit het Londens hoofdkantoor, zónder dat het hoofdkantoor bepaalt wie wat maakt en dus met redactionele autonomie. 1 administratie, 12 regionale identiteiten en een goed bereik. Want de regionale nieuwsuitzendingen zijn erg populair: het regionale nieuws van 18:30 op BBC 1 is het best bekeken nieuwsprogramma van het Verenigd Koninkrijk.

VRT Radio 2 vind ik een ander inspirerend voorbeeld. Dit brengt het beste van 2 werelden bij elkaar: een sterk merk, krachten bundelen, redacteuren die opereren vanuit de regio, daar geworteld zijn, en zo samen met de landelijke omroep een kwaliteitszender maken.

Zowel de BBC als VRT bieden naar mijn idee een mooi perspectief. Ze kunnen als inspiratie dienen om de omroepen in Nederland hun noodzakelijke nieuwe vorm te geven. Een vorm die recht doet aan het unieke karakter van elke regio. Waarbij u - programmamakers - het verschil maakt. Als waakhonden van de lokale en regionale democratie. Als nieuwsvoorzieners. Als verhalenvertellers. Als regionale redacties van de toekomst.

Daarom vraag ik u: wees vooral Limburgs, wees Overijssels en Gronings, Zeelands. Wees Brabants, wees Zuid- en Noord-Hollands. Wees Utrechts. Laat u niet te veel afleiden door bestuurlijk gedoe over autonomie en instituties. Daar hebben kijkers en luisteraars geen boodschap aan. Maar help mij door blijvend naar unieke redactionele samenwerkingsvormen te zoeken. Want als u uzelf opnieuw kunt uitvinden, over uw schaduw heen kunt stappen, dan gaat onze regionale omroep een solide toekomst tegemoet. Dan zullen kijkers en luisteraars eerder afstemmen op een van uw programma's. En laten ze misschien wel een aflevering House of Cards schieten.

Dank u wel!