Toespraak minister-president Rutte op het Goed Geld Gala 2014

Toespraak | 04-02-2014

Dames en heren,
De Somalische Fatuma Omar is een veelbelovende studente. Ze gaat naar Kenia High, een school voor excellente leerlingen in Nairobi en droomt ervan om dokter te worden. Een bijzondere prestatie, want Fatuma groeide op in Dadaab, het grootste vluchtelingenkamp ter wereld. Drie op de vier kinderen in Dadaab gingen tot voor kort niet naar school. Ik zeg tot voor kort, want dankzij een project van het UNHCR en World Food Programme zijn in het kamp scholen ingericht, leraren aangenomen en is voor lesmateriaal en schoolmaaltijden gezorgd. Zodat kinderen als Fatuma de kans krijgen zich uit een schijnbaar uitzichtloze situatie te werken, en ingenieur, gynaecoloog of misschien wel politicus te worden.

Het is een van de vele projecten die de afgelopen 25 jaar met steun van de Postcode Loterij is volbracht. U hoort het goed, want al is de echte verjaardag pas in december, het is dit jaar 25 jaar geleden dat de Postcode Loterij werd opgericht. Een felicitatie lijkt mij dus wel op zijn plaats. In totaal is er in die 25 jaar door de Postcode Loterij al meer dan 4 miljard euro aan goede doelen uitgekeerd. En in 2013 is er met 302,6 miljoen euro opnieuw sprake van een recordopbrengst. Maar liefst 3,5 miljoen huishoudens doen mee aan de loterij. Dankzij hen gaat er elke dag meer dan 1 miljoen euro naar goede doelen. Het is bijna niet voor te stellen.

Met dat soort bedragen kun je grootse dingen doen. Ik noemde al de kinderen in Dadaab, die nu naar school gaan. Een ander voorbeeld. Met steun van de Postcode Loterij heeft Stop Aids Now! de gehele bevolking van Swaziland opgeroepen om zich op hiv te laten testen. Nu is Swaziland niet bepaald het grootste land ter wereld, maar dat zijn toch bijna 1,5 miljoen mensen. Hierdoor zijn in 2013 60% meer hiv–testen uitgevoerd dan het jaar daarvoor en heeft 90% van de positief geteste mensen direct een passende behandeling gekregen.

Of dichter bij huis: het verbinden van natuurgebieden in het Gooi, zodat planten en dieren nieuwe kansen krijgen. Meer groen in de Nederlandse straten en buurten – een project van het Oranje Fonds. Graag noem ik ook het Droomboek, dat vanwege de troonswisseling door het Nationaal Comité Inhuldiging beschikbaar is gesteld aan alle Nederlanders, ook in de Caribische delen van ons Koninkrijk.

En dat dankzij een slimme formule. De combinatie van een spelletje en iets goeds doen voor de wereld, of zoals Tony Blair, ambassadeur van de Postcode Loterij, heeft gezegd: ‘There are very few things in life where you can have fun and do good at the same time, and this is one of them.’ Je wilt winnen, maar als je niet wint schenk je aan het goede doel. Het geld gaat dus nooit verloren. Als de koopman en de dominee ergens samenkomen is het wel hier, bij de Postcode Loterij.

Daar kun je natuurlijk cynisch over zijn. Je zou kunnen zeggen: het gaat de deelnemers alleen om de grote geldprijzen. Hebzucht is de drijfveer. Of - ook een veelgehoorde klacht – de Postcode Loterij speelt in op de angst dat je buren miljonair worden en jij niet. Daar zit ongetwijfeld een kern van waarheid in.

Maar kijk eens naar de winnaars van de eindejaarstrekking uit het Zeeuwse Vrouwenpolder. Negen deelnemers met de postcode 4354 BK werden in één klap miljonair. En wat zijn hun wensen? Monique, die ruim 2 miljoen euro won, hoopt haar drie studerende dochters wat beter te kunnen ondersteunen. Suus - 6,6 miljoen - wil een groot deel aan goede doelen weggeven. Levien, de man van 3 miljoen, gaat een keertje op vakantie. En Shirley en Theo, die ruim 1 miljoen wonnen, zijn twee tevreden mensen, die eigenlijk niets meer te wensen over hebben. Geen villa’s met zwembad, wereldreizen of Porsches voor de deur. Maar heel bescheiden dromen, dichtbij huis. Want - en nu citeer ik Ria, die ruim 2 miljoen euro won - geluk, gezondheid en liefde staan voorop.

Dames en heren, we kunnen dus concluderen dat de Nederlanders een vrijgevig én bescheiden volk zijn. Behulpzaamheid en verantwoordelijkheidszin zitten in onze genen. Dat zie je ook in de wil van Nederlanders om anderen te helpen – volgens onderzoek van het SCP is 84% daartoe bereid. Dat gebeurt op de traditionele manier, met een collectebus of door even langs de apotheek te gaan voor een zieke buurvrouw. Maar via internet en social media ontstaan ook compleet nieuwe en ongekende mogelijkheden om betrokkenheid te tonen, steun te organiseren en zelf een actieve en positieve bijdrage te leveren.

De voorbeelden zitten vanavond hier in de zaal. Ik noem de 1%Club, die zojuist een schenking van 500.000 euro ontving. Een organisatie die via internet mensen oproept om 1% van hun tijd, kennis of geld te delen met mensen in ontwikkelingslanden. Een actiegerichte manier van denken die uitstekend past in deze tijd. Je levert hulp op individuele basis, je kiest zelf je project en kunt de vorderingen online volgen. De hulp is gelijkwaardig en persoonlijk - het gaat vaak om jonge ondernemers die onderling kennis uitwisselen.

Nog zo’n mooi voorbeeld is de Stichting Buurtlink, zij ontvingen net maar liefst 1,5 miljoen euro. Een simpel, maar doeltreffend concept. Je vult op de internetsite je postcode in en ziet in een oogwenk wat er allemaal bij jou in de buurt gebeurt. Dat gaat van een bingo- en wijnproefavond, tot oproepjes om uit te kijken naar een vermiste kat, tot het aanbieden van je huis of je vaardigheden, van taartenbakkers tot budgetcoaches. De Stichting bevordert zo met behulp van internet de sociale contacten in de buurt.

Het zijn voorbeelden van wat ik altijd het bezielend verband noem. Daarmee bedoel ik dat de kracht van de samenleving uit de mensen zelf komt. Zonder dat de staat of een andere instantie dat oplegt. U hebt ongetwijfeld in de afgelopen maanden ook het begrip participatiesamenleving voorbij horen komen. Het stond in de eerste Troonrede van Koning Willem-Alexander en is door de leden van het Genootschap Onze Taal zelfs uitgeroepen tot het Woord van het Jaar. Het is echt een begrip geworden dat leeft. Zoals Victor Hugo al zei: ‘Niets is sterker dan een idee waar de tijd rijp voor is.’ En deze tijd is er een van mensen die de ruimte pakken om zelf hun leven in te richten zoals zij dat willen, en zelf komen met nieuwe vormen van zorg voor elkaar en de omgeving. De projecten en goede doelen in deze zaal  spreken boekdelen. Dat heb ik niet bedacht, we zien het om ons heen. Het is geen uitvinding uit Den Haag, maar een trend in Nederland waar het kabinet bij aansluit.

Projecten als Buurtlink en de 1%Club zijn voor mij een voorbeeld van wat dat woord participatiesamenleving betekent, van al dat goede dat uit de samenleving voortkomt. Van mensen in deze zaal die denken: het kan wel en ik ga er voor zorgen. En van mensen die een spelletje spelen en daarmee de wereld beter maken.

Beste beneficiënten, voor 2014 wens ik jullie opnieuw veel creativiteit, dromen, hemelbestormende ideeën en natuurlijk veel actie toe. De Postcode Loterij wens ik, naast nog vele jaren, veel deelnemers en dus inkomsten toe. Dank u wel.