Speech Jaarsymposium medisch specialistische zorg:' vroeger komt niet meer terug'.

Toespraak | 03-10-2013

Beste mensen.

Bent u er klaar voor?

Waarvoor? zult u misschien denken. Want u heeft op dit moment al veel aan uw hoofd. Dat snap ik heel goed. Allereerst bent u natuurlijk enorm druk met uw dagelijkse werk. In een omgeving die veranderd is.

Mensen lezen in de krant over fraude, over het oprekken van de regels om er zelf beter van te worden, over upcoding. U krijgt vragen in de spreekkamer. Vervelende vragen. Als ik op bezoek ben in ziekenhuizen, als ik praat met artsen, dan merk ik dat er een hoop zorgen leven.

Dat voor het eerst een ziekenhuis failliet is gegaan – dat dit mógelijk is - dat heeft alles op z’n kop gezet. Mensen beseffen hoe groot de persoonlijke en zakelijke gevolgen kunnen zijn.

Medisch specialisten lopen voor het eerst echt risico. Een ‘jonge klare’, zoals u dat noemt, had zich net voor twee ton ingekocht in een maatschap. Geleend geld ook nog.

Dan slaap je niet rustig. Een chirurg vertelde me dat hij het gevoel had dat heel de wereld over zijn schouder meekeek. Aangescherpte normen, prestatie-indicatoren, de AD-ziekenhuis top-100, de ranglijst van Elsevier.

Dat voortdurend afgerekend worden op parameters. Hij zei: ,,Het wordt er wel beter op, maar niet per se leuker.”

Waar ik ontzettend trots op ben, is dat u in de afgelopen maanden desondanks hebt doorgepakt. U heeft getekend voor verandering. Daarmee heeft u echt uw nek uitgestoken. Het is duidelijk dat u net als ik de urgentie voelt.  

De zorg leek steeds meer op een overvolle reddingsloep. Het is bedoeld als een voorziening die je alleen gebruikt als het echt nodig is.

Dan weet je: als er steeds meer mensen aan boord komen, dat je dan moet gaan kijken of er niet te veel ballast is. Dan moet er iemand opstaan die zegt: sorry, maar tassen en koffers die je niet echt nodig hebt, die kunnen overboord.

En natuurlijk zegt iedereen dan: ja maar, ik wil alles houden wat ik nu heb!

Die ene koffer moet ECHT mee! Dat is heel menselijk. Maar dat kan dus niet. U zult kritisch moeten kijken: wat is ballast? Wat is luxe? Wat is noodzaak? Wat moet blijven? De afspraken die we in de afgelopen tijd met elkaar hebben gemaakt gaan er eigenlijk over hoe we de zorg drijvend houden. Wat kan overboord en wat niet? Wat is zinnig en zuinig werken en wat niet? En u heeft een sleutelrol in het beantwoorden van dit soort vragen.

Beste mensen, in het regeerakkoord stond de opdracht om maar liefst 1,5 miljard uit het basispakket te halen. Dat klinkt abstract, maar als ik u zeg dat de behandeling van bijvoorbeeld onvruchtbaarheid 93, 2 miljoen euro per jaar kost aan medisch-specialistische zorg.

Oorpijn: 123,8 miljoen,  luchtweginfecties: 94,5 miljoen. Dan zie je dat u ontzettend ver had moeten gaan om aan die 1,5 miljard te komen.

De Orde van Medisch Specialisten en de NPCF zijn toen zelf met een alternatief gekomen, om het pakket te ontzien. Dat was mogelijk, als medisch specialisten streng de toegang tot het pakket zouden gaan bewaken.

Op basis van medische noodzaak. Alleen nog gepast gebruik. Zorg die zinnig en zuinig is.

Ik heb me laten overtuigen. Op inhoudelijke gronden. Omdat scherper kiezen slimmer is. Beter voor de patiënt. Het is vanuit de inhoud geredeneerd de weg die we moeten gaan. Die taak om te kiezen op medische noodzaak is natuurlijk niet nieuw. Die taak had u al.

En de sleutelvraag is: wat maakt dat die toegang tot verzekerde zorg nu wél goed wordt bewaakt?

Dat is cruciaal. Want als het niet gebeurt, dan lopen de kosten opnieuw op. Dan zijn pakketingrepen alsnog onvermijdelijk. Kijk maar eens hoe het is gegaan met bijvoorbeeld jongensbesnijdenis.

Ik kan heel veel voorbeelden geven, maar ik kies nu even dit actuele onderwerp. Medisch noodzakelijke circumcisies zaten in het pakket.

Maar in de praktijk kreeg iedereen die daarom vroeg, een besnijdenis, ook zonder medische noodzaak. En wat krijg je dan?

De kosten zijn vele malen hoger dan geraamd. En dan gaat het dus uit het pakket.

Hoe goed bedoeld ook – door niet scherp te kiezen is de patiënt uiteindelijk slechter af. Het is niet voor niets dat ook patiëntenorganisaties de zorgakkoorden hebben ondertekend. Ook bij hen leeft dat besef volop. Zij hebben een belangrijke taak richting hun achterban.

Maar de sleutel ligt in uw handen. Het is aan u om daar invulling aan te geven. Bent u daar klaar voor?

En het gaat hier niet om tijdelijke veranderingen. Ik hoor wel eens dat mensen dat denken: even stilzitten tot ik geschoren ben. En dan wordt alles weer als vroeger.

Maar beste mensen, ik weet niet hoe het met u is, maar ik zie het elke ochtend als ik in de spiegel kijk: vroeger komt niet meer terug.

Dat geldt ook voor de zorg. En dat is maar goed.  Want laten we eerlijk zijn: zoals we het hadden georganiseerd, was het op termijn gewoon onhoudbaar. De crisis heeft dat niet veroorzaakt. De crisis heeft het alleen maar meer zichtbaar gemaakt.

Ook de patiënt is voorgoed veranderd; u weet dat als geen ander. Mensen willen openheid van zaken. En of u dat nou leuk vindt of niet, je kunt dat niet terugdraaien. Het UMC St Radboud heeft onlangs de knuppel in het hoenderhok gegooid en publiceert sterftecijfers real time.

Anderen zullen moeten volgen. Ik wil dat een vrouw met borstkanker gewoon weet waar ze de beste zorg krijgt. En daar moeten we voor alle aandoeningen naar toe. De tijd dat patiënten hierover in het duister tasten, ligt écht achter ons. Daarvoor is het dan wel nodig dat we de prestaties van ziekenhuizen helemaal helder krijgen.

Het Kwaliteitsinstituut krijgt daar een belangrijke rol in. Daar hebben we het hier vorig jaar uitgebreid over gehad – ik herinner me een levendige discussie.

Niet meer indicatoren en registraties, maar betere!

Beste mensen, ik zei het al: de zorg is voorlopig niet uitveranderd. En ik verwacht dat de invoering van integrale tarieven hier ook een vliegwieleffect zal hebben. De kunst is dan om te kijken naar de kansen in plaats van alleen bedreigingen te zien.

Ik zie al nieuwe organisatievormen waarin die gelijke belangen vorm krijgen:

Specialisten die zelfstandige behandelcentra oprichten. Ziekenhuizen waarin specialisten rechtstreeks participeren. Ook zie ik dat ziekenhuizen en specialisten in loondienst steeds vaker inkomensafspraken maken die zowel een vaste component bevatten als een variabel stuk.

We hebben afgesproken dat het ook na 2015 een vrije keuze blijft om als medisch specialist zelfstandig of in loondienst te werken. Het is aan u om dat verder met de ziekenhuizen uit te werken. Maar ik zeg wel: als je ondernemer wilt zijn, wees dan ook écht ondernemer. En dat betekent dus ook dat je risico durft te lopen.

Ook hier zie ik volop beweging. Het Lange Land en het Rode Kruis zijn voorbeelden van ziekenhuizen waar specialisten de portemonnee hebben getrokken om de instelling draaiend te houden. Natuurlijk – in beide gevallen ging het niet bepaald goed met de instellingen. Maar toch wijzen deze voorbeelden naar nieuwe vormen van samenwerken en risicodeling.

Het honorarium kan dan ook meebewegen met de omzetontwikkeling van de instelling. Naar boven. Maar zeker ook naar beneden.

Het komt dus aan op initiatief, ondernemingszin, vindingrijkheid. En aansluiting zoeken bij de behoefte van de patiënt. Laten we dat aangrijpen om te kijken hoe het écht doelmatiger kan.

En dan heb ik het niet alleen over nieuwe technologische hoogstandjes.

Met productinnovatie zit het altijd wel goed. Want u wilt mensen beter maken en mensen willen beter worden. Ik heb het vooral over procesinnovatie. Zoals dat in het bedrijfsleven al lang de normaalste zaak van de wereld is.

Zoals dat bij mensen thuis al lang de normaalste zaak van de wereld is. Ik vind dat de zorg daarin echt een slag heeft gemist. We hebben in Nederland de hoogste dichtheid aan internetaansluitingen van heel de wereld. We doen onze boodschappen on line, boeken zelf onze vakanties. In plaats van cd’s kopen we alleen nog de toegang tot muziek, via Spotify. Maar ik kan niet skypen met mijn eigen arts, wanneer ik ’s nachts thuis zit met een ziek kind. Dan moet ik bij nacht en ontij in de auto stappen. Ik vind dat een anachronisme.

Je hoeft geen helderziende te zijn om te weten dat in de zorg de ontwikkelingen de komende decennia alleen maar sneller zullen gaan. E-health, sterk verbeterde domotica.

Revalidatie aan huis met behulp van robots, sensoren in kleding, in het lichaam. En in vloeren, die een waarschuwing geven als iemand valt, het kan allemaal al. De tendens is onmiskenbaar: steeds minder ligdagen, steeds meer naar de eerste lijn, steeds meer naar de wijk, steeds meer thuis. De samenleving is er al lang klaar voor. Bent u er klaar voor?

Beste mensen, ik ga afsluiten. We hebben de afgelopen maanden al veel bereikt. En uw inzet is daarbij ontzettend belangrijk geweest. Het succes van de zorgakkoorden ligt voor een groot deel in uw handen: scherp kiezen, doelmatigheid, openheid, spreiding als het kan en concentratie als het moet.

Het is onmogelijk zonder uw kennis en inzet.

Ik wil u allemaal oproepen om die voortrekkersrol ook echt in de praktijk gestalte te geven. Dat kunt u elke dag en in elke beslissing die u neemt. Maar kijk ook verder. Kijk vooruit: de echte omslag moet nog komen.

Ik hoop dat u er klaar voor bent!

-0-0-0-