Spreektekst staatssecretaris Mansveld voor Nationale Asbest Feiten Congres

Toespraak | 27-09-2013

(Uitgesproken door Chris Kuijpers, DG Milieu en Internationaal)

Dames en heren,

Dit congres heeft een mooie rode draad: feiten!
Daar ben ik heel blij mee want feiten duiden op nuchterheid en als er iets nodig is bij asbest is het wel nuchterheid. Dat was ook een van de lessen uit het asbestincident vorig jaar in Utrecht.

Asbest is een begrip dat bij veel mensen nog vraagtekens oproept, een begrip dat onrust zaait en soms ook paniek. Soms ook juist het tegenovergestelde, er is ook scepsis. Bijvoorbeeld bij mensen die met asbest zijn opgegroeid. U kent ze wel, de vragen in gezondheidsrubrieken. “Hoe kan het dat mijn moeder op asbestplaatjes kookte en niemand van ons gezin kanker heeft?”

Noch paniek, noch scepsis is op z’n plaats bij asbest.
Paniek niet, omdat de aanwezigheid van asbest niet meteen betekent dat er direct gevaar is.
Scepsis niet, omdat er nog steeds ieder jaar zo’n 1000 mensen overlijden aan de gevolgen van asbest.
Daarom geldt voor ons allen, waar u ook werkt - woningbouwcorporatie, saneerbedrijf, gemeente, provincie, vastgoed - wat wij moeten doen is asbest serieus nemen zonder onrust te zaaien. 

Mijn ambitie is dat er over 30/40 jaar geen nieuwe slachtoffers zijn van asbest. Dat is ongeveer de periode tussen blootstelling en openbaring van mesothelioom. Daarom moeten we nu verstandig handelen.

Een nuchtere aanpak: dat is de lijn die we volgen.
Kernwoorden daarbij: bewustwording creëren, transparantie bevorderen en een eigen verantwoordelijkheid stimuleren. Goede communicatie staat centraal. En we zijn hard bezig om deze te verbeteren, ik kom daar zo op.

Er ligt al een hele stevige basis voor de asbestaanpak in Nederland.

Kijk naar de feiten:

- Het gebruik van en de handel in asbest is sinds 1993 verboden.

- Zeker het verbod op asbest in de remmen van auto’s zorgde voor de afname van asbestvezels in de buitenlucht.

- Er zijn strenge regels voor asbestinventarisatie en verwijdering.

- Veel wegen zijn asbestvrij gemaakt: dit jaar wordt de derde saneringsregeling voor particuliere asbestwegen afgesloten. Vanaf 2001 is ruim 150 miljoen geïnventariseerd en zijn 2000 locaties gesaneerd.

- En we gaan dóór met het weghalen van asbestbronnen. Vanaf 2024 komt er een verbod op asbestdaken. Mijn ministerie stimuleert dit met de subsidieregeling “zonnepanelen voor asbest”. Een prikkel van 20 miljoen. De regeling die de provincies sinds 1 juli uitvoeren slaat aan: er zijn nu al 200 aanvragen gedaan!

Feit dat er veel is gedaan. Maar ik wil nog meer feiten!
Lokale metingen wijzen uit dat de concentratie van asbestvezels in de buitenlucht rond het verwaarloosbaar risico zit. Maar ik wil een actueel en vollediger beeld hebben van de situatie. De laatste meting dateert alweer uit de jaren tachtig. Daarom worden nu nieuwe metingen gedaan om dit jaar een actueel, goed beeld te krijgen.

Ik constateer:

Het fundament van de asbestaanpak staat. Maar het gebouw heeft wel onderhoud nodig.
Bijvoorbeeld op het gebied van de uitvoering van de regels, de handhaving op plekken waar misstanden zijn en op het gebied van  eenduidige communicatie, tussen alle betrokken partijen – tussen u dus – maar ook met het publiek.
Want onbedoelde verschillen leiden tot onzekerheid. Goede communicatie is de sleutel tot een effectieve asbestaanpak.

U bent daar hard bij nodig. Want u kent de praktijk. U gaat over die uitvoering en u heeft grote invloed op die nuchtere aanpak.

Laat ik concreet zijn: wat vindt de staatssecretaris belangrijk de komende tijd?

- Allereerst de informatie op rijksoverheid.nl: die moet altijd up-to-date zijn. Uit onderzoek bleek dat het publiek meer duidelijkheid over asbest wilde: wat zijn de risico’s? Wat moeten we doen als we weten dat er asbest is? Dit jaar is die informatie volledig vernieuwd.

- Ook de GGD-NL en de vereniging bouw- en woningtoezicht werken aan een goede handleiding voor de omgang met asbest: prima initiatief!

- Aanscherping van de normen: op dit moment worden de normen voor milieu en arbeidssituaties aangescherpt naar aanleiding van een advies van de Gezondheidsraad. We halen de verschillen weg tussen het Bouwbesluit en het Arbeidsomstandighedenbesluit. Hierdoor ontstaat voor het eerst een gelijke norm die veel duidelijkheid geeft.

- De aanpak bij scholen: de inzet kent u. Voordat de scholen ergens een spijker inslaan zijn ze verplicht een asbest-inventarisatie te doen.  

In een extra verplichting zien we niets. Uitgangspunt is eigen verantwoordelijkheid omdat dit veel effectiever is. De staatssecretaris heeft met de Tweede Kamer afgesproken de scholen hier ieder jaar op te wijzen.

Communicatie is dus belangrijk, steeds weer opnieuw! Maar ook transparantie. Want iedere ouder kan via de Atlas Leefomgeving zien of de school van hun kind een inventarisatie heeft gedaan. Is dit niet zo, dan roep ik ze bij deze op de oudercommissie in te zetten!

- Betere transparantie ontstaat ook door het Landelijk Asbestvolgsysteem. Een belangrijk hulpmiddel voor een goede en tijdige handhaving. Het draagt bij aan de professionaliteit van de hele sector.

Sinds april staat het systeem online. Wij doen er alles aan om alle kinderziektes eruit te halen zodat het dit jaar volledig in werking kan treden. Zodra het volledig werkt wordt deelname juridisch verplicht.

Maar u hoeft daar niet op te wachten. U kunt nu al de gegevens erin zetten. Voor een groot deel werkt het systeem al wel.

Mijn oproep is dan ook om nu al met het systeem aan de slag te gaan.
Ik wil liever niet met allerlei juridische verplichtingen zwaaien om het gebruik te stimuleren. Ik ga liever uit van eigen verantwoordelijkheid en gezond verstand!

Tot slot het toezicht en de handhaving. Asbestverwijdering is een keten met verschillende schakels: gemeenten, provincies, de arbeidsinspectie, de Inspectie Leefomgeving en Transport. Alleen door samenwerking ontstaat een sluitende handhaving. Die samenwerking kan en moet beter.

Daarom juich ik het toe dat er in verschillende regio’s de partijen bij elkaar gaan zitten om die samenwerking te verbeteren. Zoals in de regio’s Rijnmond, IJmond, en Gelderland: daar zijn zogeheten casus-overleggen begonnen. Eén casus centraal, afspraken maken over wie doet wat. Goed voorbeeld voor andere regio’s!

Ik draag daar graag mijn steentje aan bij. Want cruciaal is goede informatie. Bijvoorbeeld over verdachte personen of bedrijven.
Mijn eigen inspectie kent daarvoor het Landelijk asbest analyseteam die dat soort informatie verzamelen en analyseren.
Ik weet dat er bij de regio’s veel behoefte is aan dat soort informatie.
Daarom ben ik aan het onderzoeken of dit analyse team zich ook kan inzetten voor de regio’s.

Want helaas is het zo dat bij het verwijderen van asbest nog veel misgaat. Er zijn geen exacte cijfers van illegale asbestsaneringen, maar laten we het op een substantieel percentage houden. Dat brengt risico’s met zich mee! Daarom doe ik een beroep op alle partijen om dit onderwerp hoog op de agenda te zetten en de samenwerking te zoeken.

Tot slot. Nederland heeft een stevige asbest-aanpak. Een stevig fundament. En samen met u gaan we nuchter verder.
Een aanpak gebaseerd op betere communicatie waarbij feiten, transparantie en eigen verantwoordelijkheid belangrijke wapens zijn.
Wapens tegen onnodige onrust en wapens tegen onterechte scepsis.
Asbest nemen we serieus. En namens de staatssecretaris zeg ik: ik  vertrouw op uw deskundigheid en vermogen tot samenwerking.