Minister Schippers bedankt scheidend voorzitter Marleen Barth voor inzet GGZ Nederland

Toespraak | 04-09-2013

Beste Mensen, Beste Marleen,

Ik heb een uitdrukkelijk verzoek gekregen vandaag van Marleen zelf. Al die lovende woorden: leuk, maar kun je dat ergens anders doen. Ik wil dat je spreekt over een toekomstbestendige en duurzame GGZ. Ik wil het over de inhoud hebben. Aangezien ik altijd heel erg luister, heb ik gedacht, dan zal ik de lovende woorden voor later bewaren. En toch Marleen, sta jij midden in dat inhoudelijke verhaal. Want tijdens jouw voorzitterschap – vanaf 2008 - heeft de GGZ enorme stappen gezet. Er zijn inmiddels twee akkoorden gesloten met belangrijke inhoudelijke en financiële afspraken en dit jaar is het DBC-systeem ingegaan. Eindelijk af van die dubbele administratie. Dat is een hele belangrijke stap in de praktijk. Met jouw vertrek staan we op de drempel van fundamentele hervormingen in de GGZ. Hervormingen die nodig zijn om beter in te spelen op de patiënt, die nodig zijn om ook in de toekomst goede GGZ te kunnen bieden.

Dat koste allemaal bloed, zweet en tranen. En de laatste druppels zijn nog niet gevloeid, want we staan aan de vooravond van het uitwerken van alle afspraken en al die hervormingen. En dat is echt een megaklus.

Beste mensen,
ik heb veel gevraagd van de geestelijke gezondheidszorg de afgelopen tijd en ik ben vastberaden dat ook in de komende tijd te blijven doen. De groei moet worden afgeremd en fors ook, de kwaliteit en veiligheid  moet omhoog. Het is eigenlijk het adagium van meer met minder. Er moet anders worden gewerkt, anders georganiseerd, en er wordt anders gefinancierd. Ga er maar aanstaan.

Dat brengt onzekerheid met zich mee, dat begrijp ik heel goed. Want de afspraken die ik heb gemaakt met de sector hebben impact op het werk van de bestuurders, die de lijnen uitzetten, maar heeft ook een enorme impact op mensen die daadwerkelijk op de werkvloer staan. Die misschien anders moeten werken, die misschien in een ander organisatie verband zitten. Waar veel van wordt gevraagd. De komende twee jaren zijn cruciaal zijn in dit proces. Het zijn de sleuteljaren  en iedereen moet de dingen gaan doen zoals we hebben afgesproken. En dan blijkt dat papier niet alleen papier is, maar ook wordt doorgevoerd in de praktijk.

Ik ben er dan ook ongelofelijk trots op dat we samen in deze economisch moeilijke tijden een tweede bestuurlijk akkoord hebben kunnen sluiten. Want ook nu zegt de achterban van GGZ Nederland: het is moeilijk, het is een megaklus, maar, ja we gaan we ervoor! En dat vind ik geweldig. Want die gelijkgestemdheid is cruciaal om met z´n allen tegelijkertijd de schouders eronder te zetten. Dat we niet gaan wachten dat de wal het schip keert. Maar dat we offensief kijken hoe we met elkaar de problemen op het juiste moment kunnen oplossen. Dat we de bakens tijdig verzetten en niet wachten tot er geen andere keuzes meer zijn.

Ik denk dat we allemaal de ambitie hebben om de geestelijke gezondheidszorg in ons land te verbeteren, cliëntgerichter te maken, doelmatiger, maar ook om die betaalbaar te houden. Ook voor iedereen die in de toekomst die GGZ nodig heeft. En de akkoorden over het geld en de groei zijn dan wel pijnlijk, ze bieden tegelijkertijd ook duidelijkheid. En er is nog steeds ruimte voor groei. En ik moet u eerlijk zeggen, in deze economisch zware tijden is menig sector jaloers op onze gezondheidszorg die nog steeds kan groeien. 

Beste mensen,

U heeft de afgelopen jaren kritisch gekeken naar de eigen sector. Waar kan het beter? Waar moet het anders?  U heeft gewerkt aan de kwaliteit van zorg. Onder andere met het ROM-systeem. Kwaliteit is ook een onderdeel van uw Meerjarenvisie die ik straks mag ontvangen. Die visie heeft de titel ´GGZ in beweging´ en dat past wel bij de woorden waar ik zelf mee begon. Die beweging komt er, wat de zaken moeten anders worden georganiseerd  en vooral ook om ervoor te zorgen dat mensen de juiste zorg krijgen op de juiste plek. In dat opzicht is het komend jaar een cruciaal jaar vooral voor de generalistische basis GGZ. Omdat we dan een heel ander bekostigingssysteem gaan invoeren maar ook voor de ambulantisering die uit het eerste akkoord voortvloeit.

In de toekomst zullen mensen dus zoveel mogelijk thuis hun zorg en ondersteuning krijgen. Daar is het voormensen ook veilig, op voor hun bekent terrein. Zij hebben daar hun eigen sleutel en bepalen zelf wanneer ze naar bed gaan. We gaan uit van wat mensen wel kunnen, wat ze nodig hebben, en we richten ondersteuning en zorg zoveel mogelijk op deelname in de samenleving. Daar hoort ook iemands eigen netwerk bij. Want laten we eerlijk zijn, is dat niet ook wat het bestaan van mensen kwaliteit geeft? Meedoen, op welke manier dan ook.

Meer zorg thuis, of in de buurt, betekent natuurlijk een grotere vraag naar ondersteuning gericht op herstel en deelname. De FACT-teams zijn een heel bijzonder en goed voorbeeld.

Samenwerking met andere partners is ontzettend belangrijk en kan beter. Met gemeenten bijvoorbeeld en politie, justitie, onderwijs, woningcorporaties. Die samenwerking is complex, maar cruciaal. De film die we zo gaan bekijken zal het belang van die samenwerking nog eens extra zal onderstrepen.

E-health kan enorm helpen bij de uitdagingen waar we voor staan. E-health kan enorm helpen in het verbeteren van de kwaliteit van de gezondheidszorg. In het vergroten van de vrijheid van de patiënt die op eigen tijd en plaats kan werken en zorg kan ontvangen en kan werken aan de eigen zorg en kan enorm helpen in het drukken van de kosten.

We kennen allemaal de voorbeelden en zeker in de GGZ kennen we hele goede voorbeelden. Ik pleit er echt voor om daar nog veel harder en meer op in te zetten omdat ik echt denk dat e-health ons ontzettend veel kansen biedt, die kansen liggen er en daar moeten we veel meer gebruik van maken. Overigens niet alleen in de GGZ maar in de hele gezondheidszorg.

De GGZ gaat behoorlijk op de schop. De huisarts gaat een belangrijkere rol krijgen en wordt daarin ondersteund door een praktijk ondersteuner GGZ. En hij wordt ondersteund omdat een consult mogelijk is in de tweede lijn. Om te kijken: heb ik het nou goed gezien, stuur ik iemand nu naar de goede plek. Heel belangrijk want die beslissing zorg ervoor dat de patiënt ook echt zo snel mogelijk op de goede plek zit.

Iets zwaardere aandoeningen daar hebben we dan de generalistische basis GGZ voor en de specialistische GGZ. Zo scheppen we meer overzicht en duidelijkheid en zo vindt er substitutie plaats.  Dat gaat medicalisering tegen en mensen die echt zware zorg nodig hebben, kunnen die ook krijgen, nu en in de toekomst.

Dit zijn voor alle betrokkenen enorme veranderingen die veel vragen. Ik ben aangenaam verrast door de enorme veerkracht en de passie die in deze sector leeft en de bereidheid om de sector te veranderen. Ik heb heel veel mensen gesproken die werken in de GGZ en je ziet dat de passie om het beter te doen heel erg verankerd zit in de sector. Men denkt heel erg vanuit de patiënt en hoe het beter kan en daar ligt de basis waarop we de dingen samen kunnen veranderen.

Beste mensen,
op geen eerder moment in onze geschiedenis was er in de samenleving meer aandacht voor de geest dan nu. Boekhandels vol met boeken over hoe functioneert het brein, wat gebeurt er als je ouder wordt. Bladen over hoe de geest in balans te houden. TV-programma’s over intelligentie. En ga zo maar door. Niet allemaal wetenschappelijk onderbouwd. Maar mijn punt is, dat mensen open staan voor de zorg voor hun eigen geest. En hoe houd ik mijn eigen geest in een goede conditie.

En de tijd is rijp om de ‘geheimzinnigheid’ op te heffen die nog lijkt te regeren over de geestelijke gezondheidszorg. Zorg voor de geest moet net zo gewoon zijn als de zorg voor het lichaam. Sterker nog ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Onbegrepen lichamelijke klachten blijken heel vaak ook een oorsprong te hebben in de psyche en andersom. Mensen met ernstige psychische klachten hebben vaak ook somatische klachten. De kloof tussen somatische zorg en psychische zorg moet kleiner worden. En die wordt kleiner. En jij Marleen bent overal bij geweest. De overgang van de curatieve GGZ naar de zorgverzekeringswet. Het invoeren van de diagnose behandelcombinatie maar ook de hoofdlijnen akkoorden. Als je die van de somatische zorg en de GGZ naast elkaar legt en ook die van de huisartsen dan zie je rode lijnen en dan zie je dat die verbondenheid groter is dan in het verleden. Het is ongelofelijk belangrijk dat we op die weg met elkaar door gaan.

Openheid en transparantie over wat je doet helpt daar enorm bij. Openheid over wat het kost ook. Naar patiënten, familie, naar de samenleving. En door te laten zien dat wat je doet effectief en zinvol is, bouw je ook begrip en solidariteit in de samenleving voor de geestelijke gezondheidszorg. Als de GGZ goed bekend staat, straalt dat af op de patiënten en hun toekomstperspectieven van die patiënten.

Beste mensen,
Ik denk dat de geestelijke gezondheidszorg op een historisch moment staat in de geschiedenis. Dat klinkt zwaar, maar dat denk ik echt. Zo’n beetje alles gaat op de schop. Bekostigingssysteem, organisatie, ik heb het allemaal genoemd. En dan is eendrachtigheid om die hervorming gezamenlijk op te pakken, een cruciale factor. De visie is er, de plannen zijn gemaakt. Het gaat nu om uitvoeren, om doorgaan en volhouden. Uitvoeren wat we voor ogen hebben. Dat is niet makkelijk, de praktijk is altijd weerbarstiger. Maar dat is tegelijkertijd wel een mooie uitdaging voor iedereen die hart heeft voor de GGZ en die echt iets wil betekenen voor mensen met een psychische aandoening of geestelijke klacht.

Beste Marleen,  ik heb ongelofelijk fijn met je samengewerkt. Ik vond een schets en het filmpje heel typerend voor jou. Je kunt spanning breken door vreselijk te lachen op het juiste moment. Je hebt passie voor wat je doet. Ik houd van mensen met passie. Jij zet ongelofelijk door. Als iets niet lukt, denk je niet: ‘pech, volgende keer iets anders proberen’, maar je houdt gewoon vol op de punten die jij in je hoofd hebt. En dat kun je ook zien aan wat je hebt nagelaten. En ik denk dat jij tijdens jouw voorzitterschap een ontzettend moeilijke opdracht hebt gehad. Maar dat je die ontzettend goed hebt vervuld. Dank voor de hele fijne samenwerking.