Nederland Waterland

(Zwart-witbeelden van een overstroming. Mensen ploeteren met de fiets aan de hand door het water. Beeldtitel: Nederland Waterland. Veilig maar kwetsbaar. Een vrouw blikt terug:)
INGETOGEN MUZIEK
VROUW: Om ons heen verdronken de mensen. En mijn vader, die kon dat zien. Die zat boven op het dak, zeg maar. Z'n eigen ouders zijn verdronken, die woonden tegenover ons.
(Zwart-witbeelden van mensen in bootjes. Een oudere man in een huiskamer:)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
MAN: Ik dacht dat ik het kende, maar ik ken het water nóg niet. Het is m'n vriend en het is m'n vijand.
(Een stadje omringd door water. Huizen met zandzakken. Een man bij een kasteel:)
DE INGETOGEN MUZIEK SPEELT VERDER
MANNENSTEM: Ikzelf moest toen evacueren zoals ook met mij zo'n 500.000 mensen hier in de Bommelerwaard. MANNENSTEM: Maar als je die blik van die mensen zag dat was zo enorm angstig, want die man zei ook: Als ik dadelijk thuiskom weet ik niet of ik nog bij m'n huis kan komen want als er een gat in de dijk valt, hoef ik niet meer naar huis.
(Aldus een boer in een stal.)
VROUW: Onze hond die wegdreef op een pak stro ik bedoel, de katten... Alles is vergaan, alles is verdronken. VOICE-OVER: Nederland is een waterland. Het water levert ons veel op, maar het kost ook veel. In 1953 werden we overvallen door het water vanuit zee. In 1993 en 1995 overstroomde het rivierengebied.
(De oudere man in de huiskamer bekijkt foto's. Het is Leendert Bécu, een voormalig ingenieur.)
LEENDERT BÉCU: Toen zijn dus de plannen gekomen jongens, ga de sluitgaten die dicht kunnen, ga maar dichtmaken. Dan kun je tenminste een dergelijke ramp waarschijnlijk voorkomen. En toen is dus de Deltadienst opgericht.
(Een foto van basaltblokken waarop zand wordt gestort.)
RUSTIGE, ELEKTRONISCHE MUZIEK
Ik werd gedirigeerd naar Bruinisse om Schouwen-Duiveland te verbinden met Flakkee. Toen is daar gedacht aan het dichtmaken met een kabelbaan.
(Foto's van de kabelbaan gevolgd door beelden van een kabelbaan die blokken beton stort in zee.)
DE RUSTIGE, ELEKTRONISCHE MUZIEK SPEELT VERDER
De Braakman was mooi, omdat je daar voor de eerste keer caissons gebruikte, hè?
(Sleepboten die een caisson verplaatsen.)
De proef met helikopters. Ik ben dikwijls met die helikopters meegevlogen en incidentjes meegemaakt. Eigenlijk, alle werken hebben toch een zekere bekoring, klein of groot. VOICE-OVER: De bouw van de Deltawerken startte in 1957. Veertig jaar later, in 1997, was dit megaproject, dat iedereen wel kent klaar met de oplevering van de Maeslantkering.
(Ria Geluk, oprichtster van het Watersnoodmuseum:)
RIA GELUK: Het Deltaplan is er natuurlijk absoluut gekomen voor de veiligheid en men was dáármee bezig maar ja, in de loop der jaren ging men toch ook inzien dat natuur, de ecologie, het milieu, maar ook de leefbaarheid dat die toch ook veel meer aandacht verdienden. En afsluiten houdt ook in dat het milieu enorm aangetast wordt. Door alle inspanningen en uiteindelijk de politieke beslissing om een kering te bouwen, zodat het zoute milieu gehandhaafd kan blijven en dat de mossel- en oestercultuur behouden blijven dat heeft er weer toe geleid dat de hele kijk op dat Deltaplan ook veranderd is.
(De kustlijn vanuit de lucht. De zee is kalm.)
VOICE-OVER: We kenden het gevaar vanuit zee. Nieuw was dat midden jaren negentig het gevaar opeens ook van de andere kant kwam, van de rivieren.
(Een rivier met een brug en groene oevers.)
NOL HOOIJMAIJERS: Nou, '93-'95 was natuurlijk toch wel iets extremer heel kort op elkaar. De overheid heeft daar toch toen heel goed haar best op gedaan en dan zeggen van: we kunnen niet ten eeuwigen dage die dijken blijven verhogen want dan staan we niet meer in voor de stabiliteit. Daar is dan het programma Ruimte voor de Rivier geboren.
(Aldus Nol Hooijmaijers, veehouder in de Overdiepse Polder.)
VREDIGE MUZIEK
JACQUES MOMBERS: Kijk, ik ben er zelf van overtuigd het blijven verhogen van dijken is geen optie. De rivier is eigenlijk al eeuwenlang in een keurslijf gedrongen en nu is het zo dat de rivier dus meer ruimte krijgt. Dat houdt in dus dat er overloopgebieden worden gemaakt met name hier rondom het kasteel ook. Een gebied dat eigenlijk voorheen een agrarische functie had wordt nu weer teruggegeven aan de natuur.
(Aldus Jacques Mombers, medewerker Slot Loevestein.)
DE VREDIGE MUZIEK SPEELT VERDER
Ja, je moet dan zien dat Loevestein echt een eiland is tussen Maas en Waal een immense watervlakte, waarbij het water hier in de omgeving ruim anderhalve tot drie meter hoog staat en het is gewoon één grote zee rondom het kasteel hier.
(Beelden van het slot en het rivierlandschap. Koeien staan te eten in een stal. Nol:)
RUSTIGE MUZIEK
HOOIJMAIJERS: De huidige waterkering wordt dan verlaagd zodat het gewoon op een natuurlijke manier over de dijk komt. Dus er komt geen kunstwerk in, er komt geen klep in het komt gewoon op een natuurlijke manier in de polder en dan stroomt de polder gewoon... ja, gewoon... mee. Dus zodoende is dan toch gekozen voor een achttal terpen en een nieuwe waterkering langs het Oude Maasje en op die terpen, daar de boerderijen op.
(De veehouderij met een woonhuis ernaast. Nol opent een schuifdeur en gaat de stal in.)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
We kijken daartegenaan als iets wat we bij hebben gedragen aan het probleem in Nederland. Dat toch andere, bewoonde gebieden droge voeten kunnen houden en dat dan de polder meestroomt.
(Ria in het museum bij een lijst met omgekomen mensen.)
RIA GELUK: Als je de ramp hebt meegemaakt wil je gewoon dat er een dam ligt en dat je voor je veiligheid beschermd wordt tegen de zee. En we hebben gedacht met de Deltaplannen dat we technisch de zee de baas konden zijn dat we technisch het water op konden lossen. En we komen er nu al een poosje achter dat dat niet zo is, denk ik. Dat er een natuur is, dat er krachten zijn op deze wereld, van water, van wind die soms toch wel wat sterker zijn dan wat wij als mensen, ook al zijn we heel knap, altijd kunnen overwinnen. En we zullen ermee moeten leren leven, en dat leren leven mét dat is natuurlijk toch een term, hoe je het ook maar uit wilt leggen léren leven met heeft met duurzaamheid natuurlijk te maken dat je omgaat ook met dat water. Nou, dat is natuurlijk voor Zeeland maar ook voor Nederland een gemeenplaats, maar het is wel waar.
(Een waterkering vanuit de lucht.)
VOICE-OVER: Nederland is goed beschermd tegen het water maar blijft kwetsbaar. We moeten rekening houden met de verandering van het klimaat. De zeespiegel stijgt, de bodem daalt. We krijgen steeds vaker te maken met periodes dat we veel water te verwerken hebben en soms kan het heel lang heel droog zijn. Ons werk aan Nederland is nooit klaar. We moeten blijven werken aan onze veiligheid ook voor toekomstige generaties. Nederland is een uniek land met unieke oplossingen. Met het nieuwe Deltaprogramma zijn oplossingen in de maak waarmee we beter voorbereid zijn op de toekomst.
(Nol in z'n stal:)
HOOIJMAIJERS: Het is gewoon een must om met de overheid samen te werken. Ik kan iedereen aanraden van: zet geen hakken in het zand ga met elkaar in gesprek, probeer ideeën die draagvlak hebben, te realiseren en ook bij die mensen waar te maken, en dan zit je aan tafel en probeer daar dan gewoon gebruik van te maken.
(Het rivierlandschap en de kust vanuit de lucht. Het Nederlandse wapenschild op een blauwe achtergrond. Beeldtekst: Een productie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.)