Masterplan Dienst Justitiële Inrichtingen
Grootschalige invoering van meerpersoonscelgebruik en versobering van de detentieomstandigheden leiden – naast andere maatregelen – tot verdere verscherping van het detentieregime en tot een ombuiging van €340 miljoen. Dit blijkt uit het Masterplan Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) 2013 2018 waarmee de ministerraad heeft ingestemd op voorstel van staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie.
De maatregelen behelzen de voortzetting en uitwerking van het huidige regime van tenuitvoerlegging van sancties en vullen een substantieel deel in van de één miljard euro die het ministerie van Veiligheid en Justitie bezuinigt als gevolg van het Lenteakkoord en de regeerakkoorden van de kabinetten Rutte I en Rutte II.
De maatregelen bestrijken alle terreinen van de DJI en hebben geen gevolgen voor de ongestoorde tenuitvoerlegging van straffen, voor de veiligheid van personeel of justitiabelen en leiden evenmin tot heenzendingen van delinquenten.
Meerpersoonscelgebruik
Van alle gedetineerden zal straks meer dan de helft (5.712 plaatsen) in een meerpersoonscel (mpc) verblijven, zonder zeer ingrijpende en kostbare verbouwingen. Contra-indicaties voor mpc-verblijf zijn de aard van het delict, opgelegde beperkingen, een psychische stoornis of gedragsproblematiek.
Versobering detentieomstandigheden
Voor een groot aantal gedetineerden verdwijnt het avond- en weekendprogramma. Preventief gehechten (gedurende hun hele voorarrest) en arrestanten (tijdens de eerste 8 weken) krijgen een beperkt activiteitenprogramma van 28 uur per week. Hiermee valt ongeveer éénderde (4100 plaatsen) van alle gedetineerden onder een sober regime.
Aanscherping verlofbeleid
Met uitzondering van het incidenteel verlof (bijvoorbeeld voor begrafenis of ziekenhuisbezoek) verdwijnen penitentiaire programma’s en het re-integratieverlof. In plaats daarvan kunnen gedetineerden – zoals afgesproken in het Lenteakkoord - in aanmerking komen voor elektronische detentie (ED). Verwacht wordt dat de combinatie van insluiting van gedetineerden bij wie dat noodzakelijk is met de invoering van ED voor delinquenten bij wie dat verantwoord is tot een reductie van de recidive zal leiden. Medio 2013 gaat daarvoor een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer.
Maatregelen voor de forensische zorg
Door de bezuinigingen, maar ook als gevolg van de verminderde instroom in de forensische zorg, moeten ook in deze sector keuzes worden gemaakt. Daarom is met GGZ Nederland en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland een convenant gesloten waarin overeengekomen is dat het budget voor forensische zorg teruggaat van €725 miljoen (2012) naar €602 miljoen vanaf 2017. De individuele behoefte van een tbs-gestelde aan zorg en beveiliging zal centraal komen te staan, waardoor de doorstroom van tbs-gestelden naar goedkopere zorgplaatsen wordt versneld. Dit persoonsgebonden beleid zorgt ervoor dat dure en zwaarbeveiligde tbs-plaatsen niet meer ingenomen worden door mensen die dit niet nodig hebben. Dit moet de komende jaren leiden tot een daling van de behandelduur van 10 naar gemiddeld 8 jaar. Om deze daling tot stand te brengen wordt een werkgroep ingesteld met vertegenwoordigers van alle relevante ketenpartners. Het beleid is er ook op gericht dat instellingen – indien verantwoord – patiënten laten doorstromen naar minder zorgintensieve voorzieningen om niet onnodig beslag te leggen op dure, hoog beveiligde capaciteit.
Maatregelen jeugdinrichtingen en vreemdelingenbewaring
Jeugdinrichtingscapaciteit die buiten gebruik was gesteld, wordt definitief afgestoten. Daartegenover staat uitbreiding van elektronische toezicht, wat bijvoorbeeld eerder schorsing van de voorlopige hechtenis mogelijk maakt. Door een dalende bezetting in de vreemdelingenbewaring gaat de capaciteit terug van 2081 plekken naar 933. Een deel van de hiermee te besparen gelden wordt geïnvesteerd in toezicht om daarmee illegaal verblijf te voorkomen en terugkeer te realiseren.
Bezuinigingen op ondersteunende diensten en hoofdkantoor DJI
Het hoofdkantoor van DJI en alle ondersteunende diensten krijgen op hun budget 10% efficiencykorting, naast de kortingen uit de hierboven beschreven maatregelen die neerslaan bij de landelijke diensten en het hoofdkantoor.
Sluiting van inrichtingen
Door afstoting van reservecapaciteit en de invoering van ED krimpt de totale capaciteit binnen de muren met 13,3%: van 12.595 plaatsen nu tot 10.917 plaatsen in 2018. Deze capaciteit wordt, door de helft van de gedetineerden onder te brengen in een meerpersoonscel, geconcentreerd in minder inrichtingen. Ook de verkorting van de behandelduur in de tbs en de maatregelen in de jeugdsector verkleinen de behoefte aan detentiecapaciteit. Uit oogpunt van kostenbeheersing is sluiting van inrichtingen dan ook onvermijdelijk. Bij de afweging welke inrichtingen dichtgaan, hebben de volgende factoren een rol gespeeld:
- Om personeel zo goed mogelijk van werk naar werk te begeleiden is gekeken naar de regionale arbeidsmarkt. Daarbij hebben krimpregio’s - in lijn met de motie Schouw/Segers - bijzondere aandacht.
- Bedrijfskosten van de inrichting en mogelijkheid om de capaciteit flexibel in te zetten voor de verschillende sectoren binnen de DJI.
- Resocialisatie van gedetineerden. Vanuit oogpunt van recidivereductie is zo veel mogelijk aangesloten bij de tien politieregio’s.
- Landelijke spreiding van specialismen, bijvoorbeeld op het gebied van de psychiatrische zorg.
Op twee locaties (Zaanstad en Veenhuizen) komt nieuwbouw. De inrichting in Zaanstad vervangt verouderde capaciteit in Amsterdam en Haarlem, welke niet voldoet aan de eisen van moderne bedrijfsvoering, zoals meerpersoonscelgebruik of meervoudige inzetbaarheid. Ook de huidige capaciteit in Veenhuizen voldoet niet aan deze criteria. Maar vanwege de regionale werkgelegenheid vindt het kabinet dat de werkgelegenheid in Veenhuizen behouden moet blijven. Onderzocht wordt of een private partij in aanmerking kan komen voor bouw en exploitatie van deze nieuwe inrichting.
Personeel van werk naar werk, invoering vacaturestop
De sluiting van inrichtingen heeft gevolgen voor circa 3700 DJI-medewerkers. Om het personeel zo goed mogelijk van werk naar werk te kunnen begeleiden, zal de sluiting van inrichtingen tot en met 2018 in fases plaatsvinden. Ook wordt met ingang van 1 april 2013 een selectieve vacaturestop van kracht, waardoor de huidige medewerkers openvallende plekken zullen invullen. Mede met het oog op het behoud van werkgelegenheid komt het toezicht op de ED in handen van medewerkers van de DJI. Niettemin zullen veel DJI-medewerkers hun arbeidsperspectief elders moeten vinden; zo mogelijk binnen het ministerie van Veiligheid en Justitie en zo nodig daarbuiten. De benodigde middelen zullen hiervoor worden gegenereerd. In overleg met de bonden komt er een pakket van sociaal flankerende maatregelen dat het kader biedt voor ondersteuning en begeleiding van werk naar werk. Dat betekent onder andere individueel maatwerk en eventuele specifieke voorzieningen zoals het volgen van opleidingen, tijdelijk verrichten van ander werk of individuele professionele begeleiding. Ook is er ruimte om bij een nieuwe baan tijdelijk het salaris aan te vullen.