Spreekpunten Rutte bij presentatie biografie Schimmelpenninck

Toespraak | 13-09-2012

Mevrouw Esmeijer, mevrouw Hagen, dames en heren,

• Veel dank voor dit mooie boek. Het verschijnt wat mij betreft precies op tijd –  één dag na de verkiezingen en aan het begin van de formatie van een nieuw kabinet. Voor mij is namelijk niets ontspannender tijdens de pauzes van lange vergaderdagen dan een mooie politieke biografie. Ik heb er altijd wel een voor het grijpen liggen.
• Het is als politicus heel relativerend om te lezen hoe mensen in het verleden minstens net zulke grote problemen moesten overwinnen als wij nu. Dit voorjaar in het Catshuis las ik bijvoorbeeld het prachtige boek van professor Henk Wesseling – een van mijn hoogleraren uit Leiden – over De Gaulle. En de kans is groot dat tijdens de komende formatie Rutger Jan Schimmelpenninck bovenop de stapel ligt.
• Daar verheug ik me op. Dubbel zelfs in dit geval. Want ik ben niet alleen een liefhebber van het genre maar ook nog eens afgestudeerd bij professor Simon Groenveld op een scriptie over de patriottentijd in Haarlem. Dus Goejanverwellesluis en de Staatsregeling van 1798 zijn voor mij geen onbekend terrein.
• Dat Schimmelpenninck nu een plaats krijgt in de reeks Sleutelfiguren van het Prins Bernhard Cultuurfonds en uitgeverij Balans, lijkt mij een daad van historische rechtvaardigheid. Schimmelpenninck was patriot en revolutionair van het eerste uur. Hij zat als ambassadeur van de Bataafse republiek zo ongeveer op de eerste rij toen Napoleon zichzelf tot keizer kroonde. En zoals de titel van dit boek al zegt: hij schopte het zelfs tot de eerste en enige president die ons land ooit heeft gehad, al mocht hij zichzelf dan niet zo noemen. Zo was hij in zijn tijd altijd aanwezig op de plek waar het gebeurde. Dus met recht een sleutelfiguur.
• Overigens betwijfel ik of die korte periode als raadspensionaris voor hem persoonlijk ook echt zijn finest hour was. Want Schimmelpenninck stond natuurlijk wel in een heel ingewikkelde verhouding tot de Fransen. Ook in die tijd was de Europese context een factor van belang. Maar daar ga ik ongetwijfeld meer over lezen in dit boek.
• Wat ik zelf fascinerend vindt aan die jaren waarin Schimmelpenninck actief was, is dat het eigenlijk ook een sleutelperiode is in de geschiedenis van ons land. Heel lang is erop terugkeken als een tijd van economisch verval en politiek gekonkel. Maar dat is natuurlijk niet het hele verhaal. Het was ook een periode van nieuwe vrijheden, van burgerlijke gelijkheid en de rede als idealen, en van opkomend burgerschap – allemaal deugden die ik als liberaal zeer hoog acht. Daarmee was het dus ook een tijd van snelle modernisering en grote stappen vooruit.
• Volgend jaar start de viering van 200 jaar Koninkrijk en het kan niet anders of ook de directe voorgeschiedenis komt daarbij in de belangstelling te staan. Dan zal opnieuw blijken hoe belangrijk de patriottentijd en de Bataafse revolutie voor ons land zijn geweest. De Grondwet van 1814, waarmee de basis werd gelegd voor ons huidige bestel, is ondenkbaar zonder het voorwerk van Schimmelpenninck en zijn tijdgenoten.
• Tot slot: de uitgever was zo vriendelijk mij een drukproef toe te sturen, zodat ik vandaag een paar verstandige dingen tegen u zou kunnen zeggen. U begrijpt dat ik de laatste weken wat weinig tijd had om mij echt in de tekst te verdiepen. Maar één ding viel mij al bladerend wel meteen op en dat is de grote rol die in het boek is ingeruimd voor Catharina Nahuys, de vrouw van Schimmelpenninck. Dus geen klassieke ‘grotemannengeschiedenis’, maar ook een kijkje achter de voordeur en een blik op de cultuur en omgangsvormen van die dagen.
• Voor mij is dat een extra reden om me te verheugen op lezing van het boek. En gezien de handzame omvang – zo’n 300 pagina’s tekst – moet dat zelfs bij een snelle formatie gaan lukken. Laten we daarop hopen en ondertussen: nogmaals dank voor deze paar honderd pagina’s relativering. Ik ga er niet alleen van genieten, maar ook mijn voordeel mee doen.