Speech minister Rosenthal CIDI op 5 september 2012
Dames en heren,
De keren dat ik Israël heb bezocht of hem elders ontmoette heb ik het met Benjamin Netanyahu uiteraard gehad over de buren van Israël. Ik heb telkens gezegd dat hij stappen in het vredesproces moet zetten. Achter die oproep sta ik nog steeds, want de Arabische omwenteling is een dringende reden én kans voor nieuwe vredesonderhandelingen in het Midden-Oosten.
Twee jaar geleden leefde de Tunesische dictator Ben Ali in een paleis. Nu leeft hij in ballingschap.
Twee jaar geleden zat de Egyptische dictator Mubarak stevig in het zadel. Nu zit hij achter slot en grendel.
Twee jaar geleden liet de Libische dictator Khadafi zijn eigen bevolking verdwijnen. Nu is hij zelf verdwenen.
Twee jaar geleden waren vrije verkiezingen in landen als Libië en Egypte ondenkbaar. Nu zijn er gekozen leiders.
De tijd van de dictators loopt op zijn eind. De gekozen leiders hebben meer draagvlak bij de bevolking dan de dictators. Een duurzame vrede die door de Arabische bevolking wordt erkend is mogelijk.
Daarvoor moet de bevolking in de Arabische wereld haar strijd voor meer vrijheid en welvaart voortzetten. Moeten Syrië en Iran tot de orde worden geroepen. En moet Israël zo snel mogelijk met zijn buurlanden om tafel. Te beginnen met de Palestijnen.
Dames en heren,
Nederland heeft van oudsher een constructieve dialoog met Israël en de Palestijnen over het vredesproces. De Nederlandse boodschap is evenwichtig. Nederland is daarin consequent en veroordeelt eenzijdige stappen. Vrede kan alleen tot stand komen als beide partijen om tafel gaan zitten. Dus geen eenzijdige pogingen via de VN. Terreur, haatzaaien en ophitsen van Palestijnse kant veroordelen wij scherp. En wat betreft Israël: de Israëlische nederzettingen zijn illegaal en vormen een obstakel voor vrede. We zijn en blijven in gesprek met beide partijen.
Het doel is duidelijk: twee staten. Een veilige, internationaal erkende, democratische Joodse staat en een onafhankelijke, democratische en levensvatbare Palestijnse staat. Op basis van de grenzen van 1967 met overeengekomen landruil. Met veiligheidsgaranties voor Israëliërs en Palestijnen. En via directe onderhandelingen een oplossing voor het vluchtelingenvraagstuk en een vastgelegde status van Jeruzalem.
Dames en heren,
Het moet niet enkel van Israël komen. Voor een duurzame vrede moeten de Arabische volkeren hun inspanningen voor meer welvaart, vrijheid en veiligheid voortzetten. De mensen in de Arabische wereld willen een beter leven. Meer banen. Betere kansen. De economieën moeten sterker. Ik ben daarom in Brussel de discussie aangegaan over verbeterde markttoegang uit de Arabische regio naar Europa. Dit was niet gemakkelijk, want lang niet alle lidstaten zitten op deze concurrentie te wachten. Maar zo kan er wel een krachtige middenklasse in de Arabische regio komen die niet de helft van wat ze verdient hoeft uit te geven aan voedsel. Dan ligt niet bij iedere stijging van de voedselprijs het gevaar van oproer op de loer.
Ook voor de Palestijnen is handel van groot belang. Daarom hebben wij afgelopen zomer geïnvesteerd in een containerscanner aan de grens met Jordanië bij de Allenby brug. Door deze scanners kunnen vrachtwagens sneller de grens passeren. En kan de export met 30% groeien. Tegelijkertijd blijft de veiligheid van Israël gewaarborgd. Zodra de voorbereidingen voor de eerste scanner zijn afgerond, financieren wij een tweede scanner. Deze komt aan de grens met Gaza. Zo ontstaat een ononderbroken handelsketen tussen Jordanië en Gaza die de welvaart en veiligheid in het hele gebied helpt.
We ondersteunen dus de economische ontwikkeling van de regio. Maar we stellen wel voorwaarden aan deze hulp. De ontvangende landen moeten vaart zetten achter hun democratische hervormingen. We beoordelen de Islamitische politieke partijen daarbij op hun daden. Geweld propageren is onaanvaardbaar. En ze moeten respect hebben voor de rechtsstaat en mensenrechten, waaronder de rechten van vrouwen en religieuze minderheden, christelijke minderheden daarbij in het bijzonder genoemd. De positie van vrouwen bijvoorbeeld is in Tunesië een probleem. Nederland benadrukt daarom ook een grondwet waarin deze vrijheden zijn vastgelegd. Voor de hulp geldt: goed gedrag wordt beloond, slecht gedrag bestraft: meer voor meer, minder voor minder en niets voor niets.
Dames en heren,
En dan Syrie. Syrië levert een groot gevaar op voor de stabiliteit in de regio. De Syrische bevolking is na ruim anderhalf jaar bloedvergieten nog steeds niet bevrijd van Assad en zijn regime. Dit is een verschrikkelijk drama voor de bevolking en voor de regio. De VN telt nu al meer dan 2,5 miljoen hulpbehoevenden in Syrië. In buurlanden zijn ruim 235.000 Syriërs als vluchteling geregistreerd. Het feitelijke aantal ligt nog hoger. Nederland heeft sinds begin 2012 zo’n 7 miljoen euro bijgedragen aan hulp in Syrië. Daar doen wij nu nog 4 miljoen euro bij voor medische apparatuur, babyvoeding en de opvang van vluchtelingen.
Door de aanwezigheid van chemische wapens is het gevaar van een ramp in Syrië groot. Deze dreiging is een rode lijn die niet overschreden mag worden. Ik bezoek morgen Syrië’s buurland Turkije, waar ik met eigen ogen de situatie aan de grens bekijk. Ook buurland Libanon loopt het risico meegetrokken te worden in het geweld. De Libanese economie dreigt door de oorlog in Syrië ontregeld te raken. Ik noem hier ook Jordanië. Soms wordt nog wel eens vergeten dat ook Jordanië een grote stroom Syrische vluchtelingen onderdak biedt.
De vreedzame Syrische oppositie heeft vanaf de eerste dag kunnen rekenen op Nederlandse steun. Die steun is politiek, maar ook praktisch. Bijvoorbeeld door trainingen voor vrije nieuwsgaring door journalisten. We geven via het Rode Kruis en de VN natuurlijk ook humanitaire hulp aan de bevolking.
We hebben ons vanaf het begin hard gemaakt voor strenge sancties tegen het Syrische regime. In Europa hebben we voor elkaar gekregen dat tegoeden zijn bevroren. Dat de leden van het regime niet vrij kunnen reizen. En dat de energietoevoer is afgeknepen. Zolang China en Rusland echter dwarsliggen, kan de VN Veiligheidsraad niet verder. Het is zaak het regime van Assad te isoleren. Door ze financieel af te knellen. Door overlopen aan te moedigen. En door de oppositie te steunen. Zodat het regime niet explodeert, maar implodeert. Een grote en diverse groep landen is inmiddels lid van het verband Friends of Syria. Op 20 september komen zij in Den Haag bij elkaar, waar we spreken over effectievere sancties. En over het post-Assad-tijdperk. Want dat is de toekomst: een Syrië na Assad. Het gaat er niet om of hij gaat, de vraag is alleen wanneer.
Dames en heren,
Iran ontregelt de regio op drie manieren. Ten eerste door het atoomprogramma. Het International Atomic Energy Agency waarschuwde afgelopen week nog dat het aantal Iraanse centrifuges om uranium te verrijken sinds mei is verdubbeld.
Iran moet zijn internationale verplichtingen onverkort nakomen. Het agentschap moet alle verdachte locaties kunnen controleren. Nederland zet daarom met zijn partners Iran onder druk om openheid te geven over het nucleaire programma.
Ten tweede ontregelt Iran de regio door inmenging met buurlanden. Iran steunt bijvoorbeeld het Syrische regime. Iran steunt ook Hezbollah, dat bij Syrische activiteiten betrokken is. Ik pleit er daarom voor dat de Europese Unie Hezbollah op de lijst van terroristische organisaties plaatst.
Ten derde ontregelt het Iraanse regime het eigen land en de regio door de mensenrechtensituatie. Bijvoorbeeld door de brute vervolging van de Bahai-gemeenschap. Ik maak mij in de EU sterk voor nieuwe sancties tegen het regime. En de huidige sancties blijven van kracht. De handel in Iraanse olie blijft verboden. En we pakken het Iraanse internationale betalingsverkeer aan. We moeten de sancties hun werk laten doen. Speculeren over andere opties, of deze uit te sluiten, is op dit moment niet aan de orde. Iran mag simpelweg geen atoombom ontwikkelen.
Dames en heren,
Begin dit jaar zei ik dat de Arabische omwentelingen mij reden gaven tot voorzichtig optimisme. Dat is nog steeds het geval. Ondanks de verschrikkelijke situatie in Syrië. Ondanks de onverantwoorde houding van Iran. Kijk naar wat er veranderd is in Libië, in Tunesië, in Egypte. De signalen die we nu bijvoorbeeld uit Egypte krijgen geven hoop. De nieuwe president Morsi heeft vandaag ook gezegd dat Assad moet vertrekken. Vertegenwoordigers van minderheidsgroeperingen krijgen belangrijke vertegenwoordigende functies in de directe omgeving van president Morsi. Ook voor leiders in de Arabische wereld geldt: toon respect voor al je burgers en geef ze zicht op vooruitgang. Want wie eenmaal zijn vrijheid heeft bevochten, zal deze niet meer prijsgeven.
En daarmee kom ik terug bij Israël. We mogen niet vergeten dat Israël al lang het enige land in de regio is waar mensen in vrijheid leven. Laten we hopen dat vrijheid verbinding brengt in het Midden Oosten.
Ik dank u voor uw aandacht.