Reclasseringscongres 'Vakmanschap van de reclasseringswerker'

Toespraak | 29-05-2012

Dames en heren,

Welkom op dit Jaarcongres! Het vakmanschap van de Reclasseringswerker staat vandaag centraal – en dat lijkt me niet meer dan terecht. U verricht veelzijdig en verantwoordelijk werk – en zeker niet met de makkelijkste groepen uit de samenleving. Zoiets vereist met recht vakmanschap! Het is goed om dat te erkennen. Ik vind het dan ook een prima initiatief van de betrokken hogescholen om een groot aantal van die vakmannen en -vrouwen – van alle drie de reclasseringsorganisaties – hier op deze prachtige locatie bijeen te brengen.

Dames en heren, het vergroten van de maatschappelijke veiligheid is een topprioriteit van dit – en naar ik aanneem ook volgend – kabinet. Veel criminaliteit en gevoelens van onveiligheid worden veroorzaakt door recidivisten.

De inspanningen van dit kabinet zijn er daarom op gericht om Nederland veiliger te maken. Dat doen we onder meer door de criminele recidive van justitiabelen te doen afnemen. De afgelopen twee jaar is een lichte daling waar te nemen, maar de recidive onder justitiabelen blijft naar mijn oordeel veel te hoog.

Criminaliteit veroorzaakt nog steeds te veel maatschappelijke overlast. Het moet veiliger op straten, in wijken en de openbare ruimte. Overlast, agressie, geweld en criminaliteit moeten daarom directer en effectiever worden aangepakt.

Dames en heren, willen we Nederland daadwerkelijk veiliger maken, dan is een effectieve strafrechtsketen onmisbaar. De reclassering is daar een integraal onderdeel van.

Om te komen tot een betere en snellere afdoening van strafzaken, zijn al verschillende initiatieven in gang gezet. Zo is in 2011 in een aantal regio’s gestart met het programma Herontwerp Keten Strafrechtelijke Handhaving. Hierin gaan professionals van verschillende ketenpartners, waaronder de reclassering, zelf aan de slag met het optimaliseren van werkprocessen.

Daarnaast noem ik ZSM. In deze werkwijze wordt zeven dagen per week kwalitatief maatwerk geleverd in concrete strafzaken. ZSM vereist intensieve samenwerking tussen de betrokken ketenpartners, waarbij ook de rol van de reclassering essentieel is. De ‘S’ van ZSM staat dan ook niet alleen voor ‘snel’, maar ook voor ‘selectief’, ‘samen’, ‘slim en simpel’ en ‘samenlevingsgericht’. Met dit laatste bedoel ik dat de relatie tussen strafbaar feit en afdoening herkenbaar moet zijn, zowel voor de samenleving en slachtoffers als voor de dader.

Beide initiatieven, zowel het programma Herontwerp Keten Strafrechtelijke Handhaving als ZSM, beogen de prestaties van de keten als geheel te verbeteren. Door versnelling, een kwalitatief betere afdoening en betere samenwerking tussen ketenpartners.

Een snelle en goede afdoening van strafzaken is echter nog maar één kant van de medaile. Daarnaast is het zaak dat een veroordeelde ook daadwerkelijk èn snel de straf krijgt waartoe hij is veroordeeld. Dit draagt bij aan het vertrouwen in de rechtsstaat en bevordert het gevoel van veiligheid in de samenleving. Om de tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen te verbeteren is het programma Uitvoeringsketen Strafrechtelijke Beslissingen gestart.

Dit programma richt zich op drie doelen van de uitvoeringsketen:

- het sneller starten van de uitvoering van de straf,

- een zekere tenuitvoerlegging van de straf; dat wil zeggen: veilig, foutloos en conform de uitspraak van de rechter,

- het goed informeren van slachtoffers, nabestaanden en betrokken instanties als gemeenten en zorginstellingen over de veroordeelde en zijn straf.

Dames en heren, ik heb hiermee een aantal initiatieven genoemd die gericht zijn op het optimaliseren van de prestaties van de strafrechtsketen. De reclassering verricht haar taken door de hele keten heen. Zij is daarbij afhankelijk van anderen, maar evenzeer zijn andere partners in de keten op hun beurt afhankelijk van uw werk. Dit betekent een grote verantwoordelijkheid. De doelen van de keten als geheel kunnen slechts dan worden gehaald als elke organisatie de juiste prestaties levert.

Wat betekent dit voor de taakgebieden van de reclassering?:

- In de eerste plaats het tijdig leveren van kwalitatief goede adviezen.Verder: het snel na oplegging starten met de tenuitvoerlegging van een werkstraf.

- Maar het betekent ook dat als iemand moet deelnemen aan een gedragsinterventie, deze training ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd.

- En last but not least: het tijdig starten en strikt, duidelijk én consequent uitvoeren van toezicht. Dit vraagt van reclasseringswerkers blijvende scherpte en alertheid bij de uitvoering van het toezicht. De geloofwaardigheid van het toezicht staat of valt met een snelle start, een consequente toepassing ervan en een directe reactie op overtreding van de voorwaarden. Slechts als de veiligheid binnen het toezicht is gewaarborgd, bestaat de ruimte om een verantwoorde terugkeer te realiseren.

- Voor een bepaalde categorie delinquenten zal bovendien blijvend toezicht noodzakelijk zijn. Ik denk hierbij aan ernstige zeden- en geweldsdelinquenten na een tbs-behandeling en ernstige zedendelinquenten na gevangenisstraf. Met het oog op de veiligheid van de samenleving, moet deze categorie delinquenten permanent worden gevolgd. Op die manier kan terugvalgedrag, dat kan uitmonden in verhoogd risico, tijdig worden gesignaleerd, waarna direct kan worden ingegrepen. Na de zomer zal ik daarvoor een wetsvoorstel indienen bij de Tweede Kamer. Ook hier rust een belangrijke taak op uw schouders.

Ik ben me ervan bewust dat de verbeterslagen in het reclasseringsveld elkaar in hoog temp blijven opvolgen. Dat vraagt veel van u. Maar ik ben ervan overtuigd dat het zal leiden tot een resultaat waarop u als medewerker in de keten trots kan zijn.

Ik onderschrijf daarbij van harte een goede samenwerking tussen hogescholen en de reclasseringsorganisaties. Dit om het veelzijdige en verantwoordelijke vak van reclasseringswerker zo goed mogelijk te professionaliseren en dóór te ontwikkelen. De afgelopen jaren is daar al behoorlijk in geïnvesteerd – en niet zonder succes.

Ook de opleiding van de reclasseringswerkers is geprofessionaliseerd. Ook hier is weer een belangrijke rol weggelegd voor de Hogescholen, in nauwe samenwerking met het reclasseringsveld. Een mooi voorbeeld is de minor “Werken in gedwongen kader”. Dit specialisme – niet alleen voor reclasseringswerkers, maar bijvoorbeeld ook voor collega’s in de Jeugdzorg, de Justitiële Inrichtingen of de Raad voor de Kinderbescherming – is in mijn ogen essentieel om goed te kunnen werken met mensen met een justitiële titel. Ik neem dan ook voetstoots aan dat een groot aantal van u deze minor al zal hebben gevolgd. Maakt u op zo’n dag als vandaag vooral ook gebruik van de mogelijkheid tot terugkoppeling: uw ervaringen zijn essentieel voor verdere verbetering van het onderwijs.

Dames en heren, ik kom tot een afronding. U hebt een mooie, uitdagende dag voor de boeg, waarop u gaat discussiëren over uw mooie vak – het vak van reclasseringswerker. Een mooi beroep én een dankbaar beroep. Ik zeg altijd maar zo: zonder uw dagelijkse en nimmer aflatende inzet waren veel – zo niet alle – eerdere inspanningen en investeringen in de strafrechtketen zinloos geweest. Voor uw werk – dit maatschappelijk belangrijke werk - heb ik dan ook grote waardering!

En voor u, reclasseringswerkers, nog des te méér. Want u hebt zich de afgelopen jaren een groot aantal nieuwe werkwijzen en methoden eigen moeten maken. Dit terwijl het reguliere werk al die tijd gewoon doorgaat. Bij hun handel en wandel laten delinquenten zich nu eenmaal niet weerhouden door het feit dat u zo nodig op cursus moet…

Grote waardering dus. En niet meer dan terecht dat u hier vandaag – mede namens uw collega’s die op dit moment overal in het land druk aan het werk zijn – centraal staat! Wat ik extra goed vind aan dit Jaarcongres, is dat het een mooi podium biedt voor een ontmoeting tussen theorie en praktijk. Goede samenwerking tussen het Hoger Onderwijs en de werkpraktijk kan leiden tot synergie: verdere versterking van het vakmanschap van de reclasseringswerker!

Ik wens u allen een mooi en boeiend congres toe, met inspirerende discussies. Discussies die ertoe leiden dat u als reclasseringswerkers uw werk nóg beter kunt doen – met als gevolg afname van de recidive, minder slachtoffers en dus een veiliger samenleving!