Financieel Jaarverslag Rijk 2011: Tegenvallende economie drukt jaarcijfers
Het in 2010 ingezette economisch herstel verloor gedurende het jaar 2011 steeds nadrukkelijker aan kracht. Voor de overheidsfinanciën betekende dit een nieuwe tegenslag. Dat is de voornaamste conclusie uit het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2011 (FJR). Uit het jaarverslag blijkt verder dat het kabinet alle voor 2011 geplande besparingen heeft doorgevoerd. Bovendien voldoet Nederland ten aanzien van de rechtmatigheid van de uitgaven opnieuw ruimschoots aan de norm.
Begrotingstekort en overheidsschuld
Het begrotingstekort (EMU-tekort) over 2011 is uitgekomen op 4,7% van het bruto binnenlands product (bbp). Het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen gaven in totaal € 28 miljard meer uit dan er binnenkwam. Er is weliswaar sprake van verbetering ten opzichte van 2009 en 2010, maar de daling van het begrotingstekort blijft achter bij het op basis van het regeerakkoord voor 2011 geraamde tekort van 4,0% bbp. Het verschil is vrijwel volledig toe te schrijven aan de tegenvallende economische groei, wat automatisch gevolgen heeft voor de belastinginkomsten. In totaal kwamen de belastingontvangsten € 6,8 miljard lager uit, met name vanwege lagere opbrengsten uit de winstbelasting, btw en de overdrachtsbelasting. In tegenstelling tot het begrotingstekort ontwikkelde de overheidsschuld (EMU-schuld) zich iets gunstiger dan verwacht. 2011 werd afgesloten met een schuld van € 393 miljard (65,2% bbp), € 23 miljard meer dan een jaar eerder.
Zorgwekkende cijfers
Vandaag – Verantwoordingsdag – heeft minister De Jager van Financiën het FJR en de overige Verantwoordingsstukken officieel overhandigd aan de Tweede Kamer. In zijn speech had de minister veel aandacht voor het hoge begrotingstekort en de gestegen schuld: “De cijfers zijn zorgwekkend. De combinatie van een hoog tekort, oplopende schuld en een vergrijzende bevolking vraagt om stevige maatregelen. Het is een rekening die we niet mogen doorschuiven naar de toekomst en de generaties na ons.”
Europese schuldencrisis
Het jaar 2011 stond voor een groot deel in het teken van de Europese schuldencrisis. Het Financieel Jaarverslag biedt een overzicht van de belangrijke momenten en van de Nederlandse inspanningen op het gebied van crisisbestrijding en crisispreventie. Het kabinet presenteerde in september een toekomstvisie op de Economische en Monetaire Unie (EMU). Daarbij ligt de nadruk op begrotingsdiscipline, handhaving van de Europese begrotingsregels en streng onafhankelijk toezicht. De toekomstvisie is ingebracht bij de Europese Raad, waar regeringsleiders een geïntegreerde aanpak van de schuldencrisis overeen kwamen. Nederland pleitte bovendien met succes voor een sterke rol voor het Internationaal Monetair Fonds bij het bestrijden van de schuldencrisis en voor een substantiële bijdrage van de private sector aan het tweede steunpakket voor Griekenland.
Besparingen en rechtmatigheid
Het € 18 miljard-pakket uit het regeerakkoord omvatte voor 2011 diverse maatregelen met een totale omvang van € 2,8 miljard aan besparingen. Dat bedrag is volledig gehaald. 95% werd geheel volgens plan ingevuld. Bij de overige 5% is sprake van vervangende maatregelen of van enige vertraging, maar daarbij is steeds voorzien in voldoende financiële dekking. Het FJR wijst verder uit dat de bedrijfsvoering van het Rijk, net als in voorgaande jaren, op orde is. De rechtmatigheid van de uitgaven is met 99,76% opnieuw ruim boven de norm. Ten aanzien van de rechtmatigheid heeft Nederland de lat bewust hoog gelegd. Daar waar voor Europese uitgaven een tolerantie van 2% wordt gehanteerd, ligt die grens in Nederland al jaren op 1%.
Het volledige FJR, de departementale jaarverslagen en alle andere Verantwoordingsstukken zijn te raadplegen via de websites www.verantwoordingsdag.nl en www.rijksbegroting.nl.