Afscheid van Hans Wijers

Toespraak | 24-04-2012

Beste Hans, dames en heren,

Het is een eer voor mij om hier vanavond bij te mogen zijn. En een monument als Hans Wijers bij deze gelegenheid, in dit vooraanstaande gezelschap, te mogen toespreken. De Minister was hier graag geweest, maar de politieke actualiteit liet dat tot zijn spijt niet toe.  Ik ben een van de weinigen op het ministerie die nog voor minister van Economische Zaken Hans Wijers hebben gewerkt. Hij was 43, gepromoveerd econoom en succesvolle consultant toen hij in 1994 als minister begon.

Hans, ik herinner me je pleidooien voor benchmarks om Nederland nog competitiever te maken. Je was van de ‘fact-based politics’. Je gebruikte de kracht van je ervaring als wetenschapper en consultant in je ministerschap. Ik herinner me ook je inzet voor publiek-private samenwerking tussen wetenschap en bedrijfsleven. Dit was een inspiratiebron voor het topsectorenbeleid van het huidige kabinet. En ik herinner me je ongeduld, je gevoel van urgentie en je hameren op Europa, Europa, Europa. Tegelijkertijd zag je toen al het enorme potentieel van de opkomende markten. De wereld was je speeltoneel. Je devies: ‘Think global, act local.’

Hans, mensen die jou hebben meegemaakt, prijzen je gedrevenheid, je loyaliteit en je doortastendheid. Je roept niet alleen, je doet ook. Je bent een visionair die zijn ideeën in de praktijk brengt.  Twee thema’s lopen als een rode draad door je professionele leven: economie en duurzaamheid. Je introduceerde toen het woord ‘econologie’: er moest een symbiose ontstaan tussen economie en ecologie. Het woord heeft je ministerschap niet overleefd. Maar de gedachte erachter wel. De gedachte dat groen en groei samengaan. Sterker nog: dat groen een voorwaarde is voor houdbare groei.

In jouw dagen als minister was dat een nieuwe gedachte. Jij verbond duurzaamheid met marktdenken. Als minister was je immers ook de architect van de MDW-operatie, wat stond voor marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit. Je verruimde de Winkeltijdenwet, wat het leven van veel mensen makkelijker maakte. Je voerde de eerste Mededingingswet in. En je weigerde bedrijven met overheidssteun overeind te houden.

Jij wilt dat bedrijven oplossingen zoeken voor maatschappelijke uitdagingen als de opwarming van de aarde en schaarste aan energie en grondstoffen. Niet alleen omdat het moet, maar vooral ook omdat het loont. Jij ziet duurzaamheid als kans om geld te verdienen.

Die visie heb je de afgelopen tien jaar consequent in de praktijk gebracht. Bij Akzo Nobel natuurlijk, maar ook bij een bedrijf als Shell, waar je commissaris bent. Bij beide koppelde je de hoogte van de bonussen aan meetbare duurzaamheidprestaties. Die focus op duurzaamheid heeft geleid tot baanbrekende innovaties. Zoals een verf die ervoor zorgt dat boten beter door het water glijden. Dat scheelt tijd, brandstof én geld! Akzo is nu een koploper op het gebied van duurzaamheid.

Het gebruikt meer duurzame grondstoffen, hergebruikt afval en betrekt 40 procent van zijn energie uit duurzame bronnen. Het produceert ook minder afval, stoot minder CO2 uit en springt zuiniger om met water, energie en grondstoffen. Kortom, onder Hans Wijers is Akzo’s ‘ecologische voetafdruk’ een paar maten kleiner geworden. Akzo was een conglomeraat dat uit zijn krachten was gegroeid. Vandaag is het een bedrijf met focus. De grootste verfproducent ter wereld.

Een bedrijf dat als lid van de Regiegroep Chemie een actieve rol speelt binnen het Nederlandse topsectorenbeleid en innovatie ook buiten de eigen muren stimuleert. Door deel te nemen aan publiek-private netwerken zoals het Dutch Polymer Institute en het Institute of Sustainable Process Technology. Onder Hans Wijers werd Akzo internationaal toonaangevend in innovatie en duurzaamheid. Een parel van de Nederlandse chemie en economie.

Dames en heren,

Achter deze prestaties schuilt een denker met een groot gevoel voor verantwoordelijkheid, een groot maatschappelijk engagement en een grote eruditie. Ondanks zijn vele verplichtingen kwam Hans zijn afspraken steeds consciëntieus na. Ook bij het Concertgebouworkest, het Oranjefonds en de Young Pianist Foundation. Als voorzitter van de jury van de Libris Literatuurprijs twee jaar geleden, viel hij niet alleen op door zijn doortastende en rustige manier van voorzitten. Maar ook door zijn erudiete kijk op de literatuur. Hij beperkte zich ook niet tot de verplichte leeslijst van maar liefst achttien boeken, maar las en bediscussieerde ook boeken die hij niet hoefde te lezen. Waar hij de tijd vandaan haalde, weet niemand.

[Behalve misschien zijn vrouw, …]

Hans, ik heb me afgevraagd waar die gedrevenheid en doortastendheid vandaan komen. Misschien moeten we daarvoor teruggaan naar je geboorteplaats, Oostbrug, in West Zeeuws-Vlaanderen. Een stadje van krap 5.000 inwoners. Een stadje dat door de eeuwen heen geleden heeft onder bloedige oorlogen, wisselende overheersers en verschuivende grenzen. Misschien heeft die geschiedenis je tot overtuigd Europeaan gemaakt. Europa als garant van vrede, veiligheid en welvaart. Waarschijnlijk draag je als geboren Oostburger ook een andere erfenis met je mee. Het symbool van Oostburg is de eenhoorn. Die staat voor kracht en moed. Het zijn kwaliteiten die jij volop bezit. Dat blijkt ook wel uit het feit dat je - naar verluidt - een commissariaat bij Ajax aandurft. :-)

Beste Hans,

Het is treffend dat je afscheid vandaag plaatsvindt in het Scheepvaartmuseum, het oude Magazijn van de Admiraliteit. Een functioneel, sober, nuchter gebouw. Waarvan de geschiedenis verbonden is met onze traditie van handel en openheid. Het past bij jou. Veel mensen hebben jou de afgelopen maanden in woord en geschrift geprezen. Zij roemden je visie, je inzet en je verantwoordelijkheidsgevoel. Je kwaliteiten als leider, bestuurder en mens. Je betekenis voor bedrijfsleven, kunsten en maatschappij.

Dat is Hare Majesteit de Koningin niet ontgaan.

Gerardus Johannes Wijers, het heeft Hare Majesteit de Koningin behaagd je – bij bevordering - te benoemen tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. Ik wil je graag de versierselen bij deze hoogste eer omhangen!