Toespraak staatssecretaris Zijlstra bij de opening hogeschooljaar bij InHolland
• ‘Hogescholen vangen veel wind’, om een bekend gezegde te parafraseren. En in dat opzicht spande InHolland afgelopen jaar de kroon. Want u hebt – voorzichtig uitgedrukt - een roerig jaar achter de rug. U lag zwaar onder vuur in de media, we zagen beelden van verontruste studenten en hun bezorgde ouders op het journaal. Zo kom je liever niet in het nieuws. Het is duidelijk dat InHolland een forse imagoschade heeft opgelopen, en dat is niet plezierig voor al die mensen die zich er met hart en ziel voor inzetten.
• Het was allemaal heel vervelend, maar het was ook niet niks wat er boven water kwam. Je kunt niet met droge ogen beweren dat er alleen maar sprake was van een mediahype. Er was van alles aan de hand, en er is veel dat beter moet; niet alleen bij InHolland, maar in het hele hbo. Uw instelling kwam vol in de wind en heeft de grootste klappen opgevangen. Zo werd InHolland een metafoor voor problemen die veel breder spelen in het hbo. Het is misschien een twijfelachtige eer, maar InHolland zorgde in ieder geval voor een ‘wake up call’.
• Het begon met alarmerende krantenberichten, al snel gevolgd door inspectierapporten met zorgwekkende conclusies voor verschillende opleidingen. En toen werd duidelijk dat onze systemen voor kwaliteitsborging onvoldoende werkten. Dat was natuurlijk flink schrikken voor iedereen: voor studenten en hun ouders, voor docenten en bestuurders, voor werkgevers, voor beleidsmakers en voor mijzelf.
• De waarde van het hbo-diploma kwam ter discussie te staan: en dat is absoluut niet acceptabel. Studenten, werkgevers, de hele samenleving moet er blindelings op kunnen vertrouwen dat elk hbo-diploma van elke hbo-instelling een afgesproken niveau garandeert. Daarom is er stevig ingegrepen. De inspectie en de NVAO zitten nu bovenop de opleidingen waar risico’s geconstateerd zijn.
• Onlangs heeft de NVAO de opleidingen Bedrijfseconomie (BE), Commerciële Economie (CE), Media en Entertainment Management (MEM) en Vrijetijdsmanagement (VTM) van de Hogeschool Inholland onder de loep gelegd. Bij de huidige stand van voorgenomen en deels al ingevoerde maatregelen, en bij een voortzetting van het huidige verbeterbeleid heeft de NVAO vertrouwen dat alle afstudeerwerkstukken die door de instelling aan het eind van studiejaar 2010-2011 als voldoende worden beoordeeld, ook van hbo bachelorniveau zijn. Als de vier opleidingen de gekozen aanpak voortzetten, dan heeft de onderzoekscommissie vertrouwen in het resultaat van de accreditatiebeoordeling. Ik kan nog niet vooruitlopen op de definitieve afloop, maar een positief tussentijds rapport geeft in ieder geval het goede gevoel dat de juiste weg is ingeslagen.
• De commissie is ook positief gestemd over de uitkomst van de in dit verband ingezette beleidsinitiatieven op centraal niveau. Zij kwalificeert het verbeterbeleid op instellingsniveau als ‘goed en toereikend’.
• Dit biedt de duidelijkheid die de huidige en toekomstige studenten, hun ouders, de docenten, de bestuurders en alle andere betrokkenen voor het komende schooljaar nodig hebben. Hogeschool InHolland is kortom voortvarend aan de slag met het verbeterproces en het implementeren van de noodzakelijke verbetermaatregelen. Ga zo door!
• Dat u de handschoen goed hebt opgepakt, blijkt ook wel uit het feit dat in de onlangs gepubliceerde ScienceGuide Top 10 van 2011 een bestuurder van uw instelling op een fraaie 2e plaats staat: Lieteke van Vucht Tijssen. Een interimkracht, speciaal aangezocht om InHolland door een moeilijke periode te loodsen. Dat Science Guide haar zo hoog in de top 10 zet, is een aanmoediging en een compliment voor het hele bestuur.
• InHolland heeft afgelopen jaar heel veel aan het rollen gebracht. Het inspectieonderzoek naar alternatieve afstudeertrajecten heeft duidelijk gemaakt dat we te maken hebben met problemen die over de volle breedte van het hbo spelen. De uitwassen die de afgelopen tijd aan het licht kwamen, onderstrepen dat de kwaliteitscultuur in delen van het hbo moet worden versterkt. Daarom heb ik ook op stelselniveau ingegrepen.
• De accreditatie-eisen worden aangescherpt, en de inspectie krijgt een grotere rol. Voortaan komt er niet alleen onderzoek als bepaalde signalen daartoe aanleiding geven, maar ook toezicht tussen twee accreditaties in. Dit zorgt er voor dat we eerder kunnen ingrijpen als bij een bepaalde opleiding zaken niet op orde zijn.
• Daarnaast wil ik dat alle hbo-opleidingen hun kennisbasis versterken. En dat kernvakken landelijk getoetst gaan worden, of dat gebruik wordt gemaakt van externe examinatoren als landelijke toetsing niet goed mogelijk is. En laat helder zijn: dan denk ik niet aan centrale examens, ‘ergens’ in een grote hal in Utrecht of zoiets. Maar bij vergelijkbare opleidingen moet de toetsing van kernvakken toch een vorm van gezamenlijkheid hebben om de externe legitimering van diploma’s te versterken.
• Maar we zijn er niet, als we alleen de dingen die scheef staan rechtzetten. Voor de langere termijn is de opdracht waar we voor staan veel groter, veel belangrijker ook. Hoger onderwijs moet ook echt hóger onderwijs zijn. Daarom moeten we keuzes maken. Wij moeten af van de grote gelijkheid, van de eenheidsworst. De instroom in het hbo is heel groot en heel divers, en studenten die zo sterk van elkaar verschillen kun je niet allemaal in hetzelfde keurslijf persen. Daarmee krijg je aan de ene kant veel uitval, en aan de andere kant studenten die zich onvoldoende uitgedaagd voelen.
• De Strategische Agenda biedt de nodige aanknopingspunten en kansen om de kwaliteit van het hoger onderwijs te verhogen. InHolland is al goed aan de slag gegaan met de implementatie van deze agenda. Dat mag in uw geval dan enigszins gedwongen zijn door de omstandigheden, maar toch mogen ook andere hogescholen hier een voorbeeld aan nemen. Ik ben er in ieder geval blij mee dat u het zo snel oppakt, mijn complimenten.
• Het was natuurlijk geen verrassing dat u voor dit studiejaar te maken kreeg met teruglopende inschrijvingen. Je kunt hier negatief over zijn en jezelf in de put praten. Maar je kunt het ook als een kans zien, als een aansporing om je te richten op die gebieden waar je sterk in bent, en de terreinen waarop anderen beter zijn verlaten. Het voordeel van het dal is, dat je van daaruit alleen nog maar omhoog kan. Kies voor kwaliteit en maak die waar.
• Analyseer heel grondig wat er goed is en wat beter kan, en schroom niet om daarbij het alomvattende concept van een hogeschool van Den Helder tot Zeeland ter discussie te stellen. Is zo'n grootschalig concept nog wel het juiste concept voor de toekomst? We moeten namelijk tot een verbeteringsslag in het hoger onderwijs komen en dat is geen vrijblijvende exercitie, dat stadium zijn we al lang voorbij. Van elke instelling verwacht ik concrete ambities. Allereerst voor kwaliteitsverbetering en verhoging van het studiesucces van studenten, maar ook voor profilering en differentiatie van het onderwijs. Met elke instelling maak ik prestatieafspraken.
• In 2015 wordt bekeken wat die afspraken concreet hebben opgeleverd. Is er dan te weinig vooruitgang geboekt met bijvoorbeeld uitval, rendement en het opleidingsniveau van docenten, dan wordt er gekort op de bekostiging. Maar andersom kan een uitstekende prestatie ook worden beloond door een extra investering.
• Bovendien is er een budget voor het aanjagen van het profileringsproces, en dat wordt op basis van de beste plannen verdeeld. De prestatieafspraken bieden kortom kansen, en als hbo-instelling hebt u zelf in de hand of die worden verzilverd.
• Ik ben in gesprek met de HBO Raad om in een hoofdlijnenakkoord de kaders te bepalen, waarbinnen ik prestatieafspraken zal maken met alle individuele instellingen. En ik begrijp dat dit voor de HBO Raad best lastig is, omdat de diversiteit van het hbo zo groot is. Maar ik heb goede hoop dat we eruit komen. Met de VSNU zijn we al een eind, daar is het denken over dit proces al eerder begonnen. Maar ook het hbo moet deze slag maken en individuele instellingen moeten verder kijken dan hun individuele belang. Het gaat om het hbo-brede belang en ik hoop dan ook, dat ik via de HBO Raad de kaders kan scheppen voor de individuele prestatieafspraken met instellingen. Laat ook helder zijn: die afspraken gáán er komen. Als de sector zelf niet kan leveren, dan zal ik de kaders zelf formuleren.
• Hogescholen moeten de bakens verzetten, zichzelf anders gaan organiseren, meegaan in een veranderende wereld. Je kunt niet iedereen bedienen, en je kunt als hogeschool de kwaliteit niet omhoog brengen door álles te doen. Dat is een misverstand, dat heeft de praktijk inmiddels wel bewezen. Om Robbert Dijkgraaf, de president van de KNAW te citeren: “Als iedereen pretendeert alles te kunnen, zal niemand ooit iets echt realiseren.” Complimenten dat InHolland keuzes heeft gemaakt en opleidingen heeft afgebouwd.
• De urgentie om het hoger onderwijs aan te passen, is alleen maar groter geworden door de huidige crisis; maar ook door de snelheid waarmee een land als China zich ontwikkelt. Vorige week viel me tijdens mijn werkbezoek aan dat land op, dat men daar al lang afscheid heeft genomen van het gelijkheidsideaal. Men wil zich onderscheiden met ambitie en excellentie. In China begrijpen ze heel goed dat je moet selecteren om het verschil te maken. En dat je met eenvormigheid niet ver kunt komen.
• Wat me trouwens ook opviel in China: ik liep in Beijing opvallend veel alumni van InHolland tegen het lijf. Dat is toch goede reclame voor uw instelling. En deze alumni kunnen geweldige ambassadeurs van uw opleiding zijn, zeker als u goede contacten blijft onderhouden.
• Gisteren heb ik het hogeschooljaar geopend bij de Hanzehogeschool in Groningen. Ik heb daar al uitgebreid stilgestaan bij de uitdagingen die voor ons liggen, en het beleid dat hiervoor in gang is gezet. Ik ga dat niet nog eens dunnetjes overdoen. Ik wil u vandaag vooral heel veel succes wensen voor het komende jaar en u allemaal een hart onder de riem steken. En dat verdient u. U bent niet bij de pakken gaan neerzitten, maar u hebt het stof van u afgeschud en u bent met frisse moed opnieuw begonnen.
• Het zal niet eenvoudig zijn de komende tijd, er wordt scherp op u gelet. Van de andere kant: dat nadeel heb z’n voordeel, om een bekende Nederlandse filosoof/voetballer te citeren. Want alle studenten kunnen er zeker van zijn, dat nergens anders zo kritisch gekeken wordt naar kwaliteit als bij InHolland. Hier kan en mag eigenlijk niets meer mis gaan.
• Nogmaals: heel veel succes en sterkte voor het komende studiejaar, en alle jaren die daarop volgen. En met een knipoog zeg ik dat ik hoop, dat u het komende jaar wat minder in het nieuws bent. Ik dank u wel.