Artikel Rutte en De Jager in de Financial Times

De uiterste consequentie is dat landen de eurozone verlaten

De eurozone zit in zwaar weer. De turbulentie op de financiële markten houdt aan. De aanpak van de schuldencrisis is complex en vergt een aantal directe maatregelen. Maar tussen de dagelijkse hectiek van de crisisbestrijding door dringt zich de vraag op hoe we op lange termijn een stabiele euro en een welvarend Europa kunnen garanderen. Ons antwoord luidt: we moeten gemaakte afspraken steviger verankeren en nakoming daarvan dwingender opleggen.

We kennen allemaal het verhaal van het afgelopen decennium. In het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) werden strikte begrotingsregels vastgelegd en in het EU-Verdrag is een no-bail out clausule opgenomen. De belangrijkste oorzaak van de huidige problemen is dat sommige landen op onverantwoorde wijze de hand hebben gelicht met de regels die begrotingsdiscipline moesten garanderen. Andere landen hebben dat laten gebeuren. Dit gebeurde in een periode dat de financiële markten in hoog tempo zijn geïntegreerd, waardoor acute financiële problemen zich nu razendsnel van het ene naar het andere land verplaatsen.

Hoe nu verder? Naar onze overtuiging is dit het moment om terug te gaan naar de ankers van de eurozone. De spelregels deugen nog steeds, maar alle deelnemers moeten zich er wel naar gedragen. Wil de eurozone in haar huidige vorm een toekomst hebben als een stabiele muntunie die de interne markt en onze welvaart ondersteunt, dan is op dit punt een radicale breuk met het verleden nodig.

Er is al veel gedaan. Landen moeten bijvoorbeeld hun begrotingsplannen eerder inzichtelijk maken, langer vooruit kijken en kritische vragen kunnen beantwoorden. Daardoor wordt het mogelijk om eerder in te grijpen als dat nodig is. Wij juichen deze stappen toe. Maar er is meer nodig. Ons voorstel, dat voortbouwt op eerdere ideeën van de Franse en Duitse regeringsleiders, bevat twee hoofdelementen. Ten eerste pleiten wij voor onafhankelijk toezicht op de naleving van de begrotingsregels. Ten tweede zijn wij van mening dat landen die de regels stelselmatig schenden stapsgewijs te maken moeten krijgen met zwaardere sancties en minder vrijheid in hun begrotingsbeleid.

Voor het onafhankelijk toezicht is een 'Commissaris voor begrotingsdiscipline' nodig. Zijn of haar bevoegdheden moeten vergelijkbaar zijn met die van de mededingingscommissaris. Deze nieuwe Commissaris krijgt duidelijke bevoegdheden om eisen te stellen aan het begrotingsbeleid van landen die hun tekorten te hoog op laten lopen. De eerste stap is een dwingend aanpassingspad voor de overheidsfinanciën van het betreffende land. Als dit niet afdoende is, kan de Commissaris een land bindend opleggen om maatregelen te nemen om de overheidsfinanciën op orde te krijgen, bijvoorbeeld door een verhoging van de belastinginkomsten. In dit stadium kunnen ook sancties worden getroffen, zoals korting op de uitkering uit de Europese Cohesie- en structuurfondsen, of hogere bijdragen aan de EU-begroting. In de laatste fase is er sprake van preventief toezicht en moet de begroting goedgekeurd worden door de Commissaris voordat die aan het parlement kan worden voorgelegd. In deze laatste fase kan ook het stemrecht van de betreffende lidstaat worden opgeschort.

Landen die zich niet aan dit regime willen onderwerpen, kunnen er voor kiezen uit de eurozone te treden. Wie deel uit wil maken van de eurozone, moet zich aan de afspraken houden en kan zich niet stelselmatig aan de regels onttrekken. De uiterste consequentie is dat landen in de toekomst uit de euro kunnen worden gezet. Dat vergt een verdragswijziging en is dus een maatregel voor de langere termijn. Het is geen sanctie die je kunt gebruiken in de actualiteit van dit moment. De maatregelen die worden voorgesteld zijn overigens bedoeld om te voorkomen dat we in de buurt komen van die uiterste consequentie.

Samenvattend: afspraak is afspraak. We moeten vanaf nu voorkomen dat sommige landen ongestraft zaken op hun beloop laten en de rekening neerleggen bij andere landen die zich wel aan de regels houden. De afspraken die eerder zijn gemaakt, hoeven niet op de helling. Wel moeten we in de eurozone mechanismes inbouwen waardoor nakoming van de afspraken geen politieke keuze meer is, maar meer een automatisme. Als we ook op lange termijn een stabiele euro en een welvarend Europa willen verzekeren, dan moeten we nu de moed hebben om de oorspronkelijke architectuur van de eurozone alsnog van een stevig anker te voorzien.