Schilderkunst Vijfje
Toespraak van minister De Jager bij de eerste slag van het Schilderkunst Vijfje op 30 mei 2011
Dames en heren,
Graag wil ik iedereen van harte welkom heten bij de Koninklijke Nederlandse Munt.
En in het bijzonder Ans Marcus, Persijn Broersen en Margit Lukács.
Ik kom hier altijd met veel plezier naartoe voor een eerste slag van een bijzondere euro.
De druk op de knop, het moment van de slag, en het keurende oog van de muntmeester daarna.
Het slaan van een munt is altijd een spannend moment en een beetje omgeven met mystiek.
En het is bovendien ook weer eens goed euronieuws!
De eerste slag van vandaag is voor de bijzondere euro
‘Nederland en schilderkunst’.
Het ontwerp is van Persijn Broersen en Margit Lukács.
Zij hebben zich met hun ontwerp gericht op een voor de schilderkunst kenmerkend thema: de verhouding tussen illusie en werkelijkheid.
De ontwerpers hebben één van de beroemdste Nederlandse schilderijen op de munt afgebeeld:
Het ‘Gezicht op Delft’ van Johannes Vermeer, geschilderd rond 1661.
Het schilderij hangt sinds 1822 in het Mauritshuis in Den Haag.
Het werd toen aangekocht door Koning Willem I zelf, voor 2900 gulden.
Tegenwoordig is dit wereldberoemde doek onbetaalbaar.
Wij gaan daar vandaag munt uit slaan!
Ik hoef niemand uit te leggen wat er op dat schilderij te zien is; het maakt deel uit van ons collectieve geheugen.
De Franse schrijver Marcel Proust – die zelden zijn bed uitkwam – reisde in 1901 speciaal naar Den Haag om het doek te bewonderen.
Hij noemde ‘Gezicht op Delft’ het mooiste schilderij ter wereld.
Johannes Vermeer staat bekend als een ware illusionist met verf, penseel en doek.
De kenners zien hem ook graag als een modern schilder.
Modern in zijn eigen tijd, maar ook daarna.
Geen andere schilder wist het alledaagse met zoveel diepte neer te zetten.
Alsof er nog een andere werkelijkheid in het schilderij verstopt zit.
Of zal ik zeggen: nog een illusie?
De invloed van Vermeer zie je steeds weer terug, ook in eigentijdse kunst.
Je hoeft geen kunsthistoricus te zijn om nieuwsgierig te worden naar de wereld achter zijn schilderijen.
De impressionisten in de 19de eeuw keken naar Vermeer vanwege zijn directe weergave van het zonlicht en de bijzondere ‘momentopname’ in veel van zijn schilderijen.
En ook op de Haagse School vond zijn werk navolging.
Meestervervalser Han van Meegeren koos bewust juist Vermeer uit om te vervalsen.
En de Spaanse surrealist Salvador Dalí noemde Vermeer de geniaalste schilder aller tijden.
Opvallend genoeg is over het leven van Vermeer verrassend weinig bekend.
Niet voor niets kreeg hij in de 19de eeuw de bijnaam ‘Sfinx van Delft’.
In ieder geval speelde geld, of vooral het gebrek eraan, een belangrijke rol in het leven van Vermeer.
Hij zat zo’n beetje zijn hele leven op zwart zaad.
En geld was ook bijna de reden geweest dat hij nooit zou hebben bestaan.
Want zijn grootvader en oom (van moeders zijde) werden ooit opgepakt voor bemoeienis met valsemunterij.
Zij hebben zich uit die benauwde situatie weten te redden, maar de hoofdverdachten werden onthoofd.
De keuze voor een Vermeer op de munt die we vandaag slaan, is een uitmuntende keuze.
Ik complimenteer de ontwerpers met de manier waarop ze het spel van werkelijkheid en illusie verder hebben doorgevoerd.
Op de munt treedt het ‘Gezicht op Delft’ buiten zijn kader.
En Hare Majesteit is niet alleen als staatshoofd afgebeeld, maar tegelijkertijd is zij toeschouwer van het schilderij.
U krijgt het straks allemaal te zien!
Wij maken ons op voor ‘het moment’ van de eerste slag.
Het is me een genoegen dat ik de Nederlandse kunstenares Ans Markus daarvoor mag uitnodigen.
Mevrouw Markus, u hebt zich op eigen kracht ontwikkeld tot een bekend schilderes in de magisch realistische stijl.
En tegelijkertijd – en ook dat spreekt me aan – bent u een zeer geslaagd ondernemer.
Daarbij gaat het vooral om realisme.
Graag wil ik u vragen met een druk op de knop de eerste slag te verrichten.
Ik dank u voor uw aandacht.