Persconferentie minister-president na de MR 8 april 2011

Mediatekst | 08-04-2011

INLEIDEND STATEMENT RUTTE:
Laat ik maar eens beginnen, want dit zijn toch ook de weken waarin het heel nadrukkelijk ook in de ministerraad gaat over de staatsfinanciën, nog eens heel kort die noodzaak van de bezuinigingen te schetsen waar we ook vandaag in de ministerraad met elkaar over hebben gesproken. Ik had van de week ook een congres van het FD, afgelopen woensdag hier in de Schouwburg, en ook daar was wel de sfeer van ach gaat het niet eigenlijk al heel goed met Nederland? En zie je niet eigenlijk dat het optimisme terugkomt? En dat de ontwikkeling van de financiën zodanig is dat er op dit moment geen grote noodzaak is om die overheidsfinanciën op orde te brengen. Ik moet u zeggen: daar ben ik het niet mee eens. Het is natuurlijk zo dat het optimisme weer wat terugkomt en dat inderdaad die groeiramingen eruit zien zoals ze eruit zien. Dat is ook omdat er in verwerkt is wat de kabinetsplannen zijn. En nog steeds is het zo dat ook vandaag de dag zestig miljoen euro per dag aan die staatsschuld wordt toegevoegd. En als we dat niet afbouwen, als we die staatsschuld niet onder controle krijgen, dan leidt dat er toe dat uiteindelijk je andere uitgaven in de weg gaat zitten. Het is ook een soort koekoeksjong wat op een gegeven moment andere welvaartsverhogende maatregelen gaat wegdrukken. Het huishoudboekje van de overheid, met andere woorden, moet op orde. Maar het belangrijkste wat de overheid kan doen, naast goed onderwijs, weinig regels en een goed opgeleide bevolking, en een goede infrastructuur, maar het belangrijkste wat de overheid verder kan doen om ervoor te zorgen dat Nederland weer gaat groeien, is er in ieder geval voor zorgen dat het eigen huis op orde is. En daar hoort dus ook bij dat we er in slagen om die overheidsschuld, die staatsfinanciën, weer onder controle te krijgen. Vandaag is in dat kader onder andere gesproken over Defensie en dan gaat het om een zeer forse operatie. En het is een operatie waarvan ik me realiseer dat die ook deze organisatie raakt. Het is een operatie die niet alleen nodig is in het kader van die staatsfinanciën, de reorganisatie van Defensie is ook nodig om ervoor te zorgen dat deze organisatie zelf weer in staat is om in de toekomst sterk op eigen benen te staan. Om uit de situatie te komen waarin binnen Defensie te vaak ook de zaak van binnenuit dreigt te worden uitgehold. Dat er vliegtuigen aan de grond moeten blijven staan omdat anders andere vliegtuigen niet kunnen vliegen. Een situatie dat er een tekort is aan bijvoorbeeld onderdelen of munitie. Dus ja, het is een operatie, reorganisatie die we doen, deels om ervoor te zorgen dat ook Defensie een bijdrage laten leveren aan het op orde brengen van de overheidsschuld. Maar tegelijkertijd is het een reorganisatie die nodig is om ervoor te zorgen dat Defensie op langere termijn ook zelf weer sterk op eigen benen kan staan. En dan doen we tegen de achtergrond van de enorme waardering die binnen het hele kabinet en ik denk binnen de hele Nederlandse samenleving bestaat voor wat Defensie in de afgelopen jaren heeft gedaan. Of het nou is in Irak, wat er gebeurd is in Uruzgan, de toekomstige missie naar Kunduz, wat er op dit moment gebeurt in Libië bij het handhaven van het embargo en de no-flyzone. Wij hebben in Nederland een gewoon hele sterke krijgsmacht. Maar we kunnen niet doorgaan met een krijgsmacht te hebben die zichzelf moet uithollen om de belangrijke taken te kunnen doen. Dus dat een belangrijke extra reden om ervoor te zorgen dat Defensie ook voor de toekomst weer sterk op eigen benen kan staan. En het tweede terrein waar zich dit voordoet is de modernisering van de diplomatie. Ook hier heeft het kabinet ervoor gekozen om aan de ene kant ook Buitenlandse Zaken te laten bijdragen aan de bezuinigingen, onvermijdelijk. Maar tegelijkertijd bij het opnieuw vormgeven van bijvoorbeeld het hele postennetwerk dat zodanig te doen dat de nieuwe accenten van dit kabinet er ook in doorklinken. En ik heb al eerder gezegd: het is iets minder dominee en iets meer koopman. En natuurlijk mensenrechten blijven een belangrijk speerpunt, maar daarnaast zullen we veel meer aandacht ook besteden aan het versterken van de economie, de handelsbetrekkingen etc. Dat klinkt dus door in de herziening van dat hele postennetwerk van Buitenlandse Zaken. En tot slot hebben we vandaag een besluit genomen in het kader van de onderwijssubsidies. Zo oplopend tot 2015 gaat het dan om 230 miljoen euro aan onderwijssubsidies waarvan wij gezegd hebben: deels zijn ze niet nodig, zou je ze anders kunnen invullen en deels zou het ook veel beter zijn als onderwijssubsidies gewoon landen in de normale geldstroom. Het komt nog te vaak voor dat onderwijsbestuurders met de rug naar de instelling staan en de portemonnee in Den Haag om te voldoen aan al die regelingen die gemaakt, als die specifieke regelingetjes die gemaakt zijn om het onderwijs vooruit te helpen en er vaak alleen maar toe hebben geleid dat er binnen het onderwijs een hele hoop bureaucratie ontstond om al die aparte regelingen ook weer te verantwoorden. Dus ook hier aan de ene kant, ik kom er rond voor uit, een bijdrage, bij onderwijs niet zozeer aan de bezuinigingen alleen, maar ook om het geld vrij te spelen om te kunnen investeren in het onderwijs. Maar tegelijkertijd het vorm te geven op een zodanige manier dat je erin slaagt de bureaucratische last, het gedoe, het Den Haag zich laten bemoeien met wat er tot in details binnen de instellingen speelt, om dat terug te dringen. Goed dit zijn een aantal van de besluiten die we vandaag hebben genomen. Er zijn veel persberichten verspreid. Ik sta open voor vragen over zowel wat ik net gezegd heb als over wat er verder aan nieuws naar buiten is gekomen uit deze ministerraad.

VAN DOMMELEN (NOS)
Over de Defensieplannen. Bent u al boos gebeld door de bondgenoten?

RUTTE
Nee. Ik wil er overigens bij zeggen, dat had ik net misschien moeten melden, dat na deze persconferentie Hans Hillen een eigen persconferentie zal hebben waarbij hij uitvoerig in details…Ik sta gewoon open voor vragen, maar ik wil ook wel iets gras overlaten dadelijk voor de persconferentie die Hillen zal geven.

VAN DOMMELEN
Bent u al gebeld door bondgenoten die zich afvragen waarom levert Nederland in de toekomst niet meer wat het nu doet?

RUTTE
Nee.

VAN DOMMELEN
Maakt u zich geen zorgen om die stemming van Nederland in het buitenland?

RUTTE
Nee, omdat ik ervan overtuigd ben dat we een aanpak kiezen bij de reorganisatie van Defensie die echt bouwt op de kracht van deze organisatie. De organisatie nog veel meer focust en tegelijkertijd ervoor zorgt dat er niet meer in de toekomst de eigen organisatieonderdelen moet gebruiken als leverancier van onderdelen van andere organisatieonderdelen.

VAN DOMMELEN
Maar u weet ook dat bijvoorbeeld altijd de Amerikanen en de Britten het op prijs stellen dat wij een grote missie kunnen dragen, ook met troepen. Dat kan niet meer in de toekomst.

RUTTE
In de toekomst zal dat ook mogelijk zijn, maar wat je wel zal zien is dat, en we zullen ook in de toekomst in het hoogste geweldsspectrum actief kunnen blijven, maar het is wel zo dat als het gaat om het doorzetten van missies, het op langer termijn uitrollen van missies, we daar natuurlijk beperkingen hebben. Als je natuurlijk maatregelen neemt zoals wij die nemen.

VAN DOMMELEN
Nou kennen wij uw partij de VVD nou niet als een partij die op Defensie wil bezuinigen. Is de enige reden echt geld?

RUTTE
Mijn hele inleiding was er juist op gericht om u uit te leggen dat dat niet de enige reden is. De reden is èn geld èn het feit dat je niet kunt doorgaan bij Defensie met een situatie waarin binnen die organisatie zoveel tekorten zijn en er zoveel problemen ontstaan doordat men te weinig geld heeft, zodat F16's aan de grond moeten blijven staan, dat ze onderdelen moeten leveren voor F16's die vliegen bijvoorbeeld. En zo zie je dat ook in andere onderdelen van Defensie. Dus het is en/en.

VAN DOMMELEN
Nu is het een moeilijke tijd, economisch. Mensen raken hun baan hierdoor kwijt. Wat kunt u voor hen betekenen?

RUTTE
Ja wat we hier vooral moeten doen als kabinet en als Nederlandse samenleving ervoor zorgen dat de groeimotor van de Nederlandse economie op gang komt, en dat begint gelukkig te komen. Het groeipad is nog te lang, maar moet verder omhoog. Dus het eerste wat ik moet doen is ervoor zorgen, in algemene zin, dat geldt ook voor de reorganisatie bijvoorbeeld bij het UWV, waar eerder mededelingen over zijn gedaan een paar weken geleden, daar gaat het ook om duizenden mensen, dat we een economie hebben in Nederland die in staat is om mensen ook weer aan een baan te helpen. Nou gelukkig behoort Nederland op dit moment tot de landen met de laagste werkloosheid van heel Europa. En we zien zelfs dat die werkloosheid zich in een gunstige richting, namelijk naar beneden, ontwikkelt. Het tweede wat we doen is natuurlijk er alles aan doen binnen Defensie om ervoor te zorgen dat mensen voor wie dadelijk geen baan meer is we ons maximaal ervoor inzetten om ervoor te zorgen dat zij van baan naar baan kunnen gaan.

VAN DOMMELEN
Ik vraag het ook omdat de bonden gisteren al zeiden: vooral mensen bij Defensie hebben de afgelopen jaren zo hun nek uitgestoken en zij lijken nu de eerste te zijn bij de overheid die hun baan kwijtraken. Wat kunt u tegen de mensen zeggen die daar boos over zijn?

RUTTE:
Ja, om te beginnen. Ik kan mij voorstellen als je natuurlijk hoort dat de club waar je werkt en Defensie is terecht een zeer trotse organisatie waar onwaarschijnlijk belangrijk en goed werk wordt geleverd. Als zo'n organisatie ook onderdeel is van dit soort hervormingen en dat het ook leidt tot banenverlies dat dat hard aankomt. Dat begrijp ik volledig. De waardering voor de organisatie is er niet minder om. Sterker nog, wat we uiteindelijk willen bereiken is ja, dat Defensie een bijdrage levert aan de bezuinigingen, zodat Nederland de overheidsfinanciën weer op orde krijgt, maar ook ervoor te zorgen dat we dadelijk - als de reorganisatie klaar is - er een organisatie staat die ook echt toekomstgericht is en dat kan ik tegen mensen zeggen.

VAN BEEK:
Wat is eigenlijk de, u bent de man van de visie tenslotte, wat is het achterliggende idee, de  visie met betrekking tot de positie van Nederland in de wereld wat betreft die bezuinigingen op de krijgsmacht?

RUTTE:
Ja, kijk de situatie is dat in alle Europese landen de krijgsmacht ook een bijdrage moet leveren aan het feit dat we met ontzettend grote overheidstekorten zitten. Dan is het onvermijdelijk dat je ook kijkt naar Defensie. Het kan niet anders. Dat hebben we ook in het regeerakkoord aangekondigd. Wat hier heel specifiek extra speelt is dat als je kijkt naar Defensie we gewoon moeten vaststellen dat er in het afgelopen decennium en zeker de afgelopen jaren er uiteindelijk te weinig geld was om de grote ambities waar te maken en er moeten dus nieuwe keuze worden gemaakt, zodanig dat de organisatie die er dadelijk staat ook in staat is om ook echt invulling te geven aan de ambities.

VAN BEEK:
Ambities moeten lager?

RUTTE:
Ja, in ieder geval moeten de ambities zich veel meer concentreren op waar Defensie sterk in is. En Defensie is in heel veel dingen sterk. Maar ja, als je kijkt naar de volle breedte van de organisatie, bijvoorbeeld al die tanks die er nog rijden, en de vraag of die nu nog in de moderne opvattingen  over oorlog en vrede of die nu nog een echte functie hebben. Daar hebben we onze twijfels bij, vandaar dat die onderdeel zijn van het reorganisatieplan.   

VAN BEEK:
Wat zijn uw ambities nog met betrekking tot de Nederlandse krijgsmacht bij internationale operaties in de toekomst?

RUTTE:
Die ambitie is natuurlijk onverminderd, maar je moet wel vaststellen dat als je zo'n grote hervorming doorvoert dat Nederland nog steeds een belangrijke bijdrage kan leveren aan internationale missies, dat we ook nog steeds in staat zullen zijn met onze krijgsmacht om ook in de zwaarste categorie mee te doen, maar dat als je de organisatie verkleint het natuurlijk zo is dat als het gaat om de follow-up daarvan en de langjarigheid van dat soort inspanningen je waarschijnlijk een kortere termijn dat kan doen dan in het verleden. 

VAN BEEK:
Nu staat in het rapport 'Houvast voor de krijgsmacht' - het wordt ook genoemd in het regeerakkoord en staat aan de basis van deze beslissingen- dat als je bezuinigingen van deze orde van grote gaat doorvoeren, dat dan de professionaliteit en kwaliteit en de geloofwaardigheid van de krijgsmacht in het geding is. Dat is nogal wat. Bent u daar bang voor?

RUTTE:
We zullen er alles aan doen om dat te voorkomen. We zullen alles eraan doen om het zo in te richten dat uiteindelijk wat sterk is aan de krijgsmacht verder kan worden versterkt. Dat waar nu men intern moet bezuinigen, moet schuiven met potjes en bepaalde investeringen niet meer kon doen in de afgelopen jaren omdar er structureel te weinig geld was, om daar naar een nieuwe situatie te gaan waarin de defensieorganisatie zo sterk staat dat dat niet meer nodig is.

VAN BEEK:
Je zou bijna zeggen: met zulke bezuinigingen op defensie, dat zijn bijna maatregelen waar links zijn vingers bij aflikt. Waar kan rechts zijn vingers afkikken bij deze maatregelen?

RUTTE:
Ik denk dat voor alle partijen geldt die met een verantwoorde blik naar Nederland kijken, dat ze zich realiseren dat dit soort grote posten op de rijksbegroting hun bijdrage moeten leveren aan de noodzakelijke bezuinigingen. Dat is onvermijdelijk. Dat geldt in heel europa. Kijk ook naar de enorme besparingen die op dit moment plaatsvinden in het VK. Tegelijkertijd geldt voor alle partijen dat als we kijken naar Nederland en onze positie in de wereld, dat je het je niet kan veroorloven om ene krijgsmacht te hebben die enorme ambities heeft, waar ontzettend goede mensen werken, waar hele goede dingen gebeuren, maar die uiteindelijk bezig is om van binnen uit zichzelf op te eten zoals in de afgelopen jaren dreigde. Door wat ik net schets. Bepaalde F16's aan de grond laten staan om als onderdelen leverancier te dienen voor F16's die vliegen. Dat is geen sustainable…excuus, geen langjarig handhaafbaar pad.

BERGHUIS:
We kunnen wat minder doen, althans wat minder lang. Zouden we een missie als in Uruzgan nog kunnen doen?

RUTTE:
Ja, ik denk dat het ook in de toekomst zou kunnen. Het is wel zo dat mijn verwachting is- en dat zal ook echt afhangen van de precieze interpretatie van het plan- dat zo'n missie op die schaal van die lengte lastiger wordt. Je kunt hem dus wel doen en je kunt hem ook inzetten, maat je moet vervolgens ook de vervanging hebben om na zes maanden weer de volgende groep daar neer te kunnen zetten. Dan zul je misschien niet meer zoveel vervangingen kunnen doen als we in het verleden gedaan hebben.

BERGHUIS:
Dus we kunnen minder in internationaal verband bijdragen als in het verleden?

RUTTE:
Ja, anders. Niet zozeer minder. Je zult andere type bijdragen gaan leveren. En tegelijkertijd nog steeds - en daar is onze krijgsmacht ook beroemd om, waar het gaat om handhaven van no-flyzones, onze luchtmacht, de kracht van onze marine, onze landmacht. Die sterke onderdelen zullen we stevig overeind houden.

BERGHUIS:
Nu zat volgens mijn herinnering de defensieorganisatie aan het begin van het vorige decennium in dezelfde situatie. Toen zat minister Kamp daar. Die werd alom geprezen voor het daadkrachtig optreden waarmee hij de organisatie heeft hervormd. Nu zijn we acht jaar later. In die acht jaar is het kennelijk weer zootje geworden? Hoe kan dat?

RUTTE:
Het is geen zooitje geworden. Integendeel, het is gewoon een hele sterke club. Maar ze hebben structureel op dit moment te weinig geld. Dat kan niet. Dus je moet nu keuzes maken. Anders ben je bezig omvang te handhaven waar de centen niet voor zijn. Iedereen die een bedrijf heeft weet dat je kunt hervormen en reorganiseren, maar dat het altijd onvermijdelijk is om opnieuw met regelmaat te kijken naar de structuur van je organisatie. Ik hoop van harte dat van deze omvang dit de laatste keer zal zijn voor defensie. We zullen er alles aan doen om het zo neer te zetten dat het de laatste keer is. Maar ook in de toekomst is het altijd onvermijdelijk - maar dan gaat het om kleinere aanpassingen- dat je altijd weer kijkt hoe je je organisatie het beste kan finetunen. 

BERGHUIS:
Dit betekent dus dat defensie nog niet van de bezuinigingen af is?

RUTTE:
Nou, het betekent dat we nu de bezuinigingen zo invullen dat we ook echt keuzes maken. En dat we niet alleen invullen wat volgens het regeerakkoord nodig is - de ruim 600 miljoen die daarin voorzien is - maar dat we meer doen, zodat er ook geld is om te investeren in de organisatie. We investeren bijvoorbeeld in vliegtuigen, die hele technologie daarachter. We investeren in het bestrijden van cybercrime, een belangrijk nieuw terrein waarop oorlogen dreigen te worden uitgevochten. Dus we investeren ook in de organisatie. En om dat te kunnen doen dat je niet alleen de bezuinigingen in het regeerakkoord inboekt, maar structurele problemen die er nu al zijn op de begroting van defensie aanpakt en ook nog geld vrijspeelt voor nieuwe investeringen. Daarmee bouw je een organisatie die kleiner zal zijn, maar wel veel gefocuster nog kan werken.

BERGHUIS:
Wat kunt u zeggen aan de mensen bij Defensie als geruststelling naar de toekomst?

RUTTE:
Dat het draagvlak in de Nederlandse samenleving vanwege het fantastische werk dat bij defensie plaatsvindt volgens mij in de afgelopen jaren enorm is toegenomen. Dat we tegelijkertijd ook van defensie moeten vragen om een bijdrage te leveren aan de problemen die we in Nederland hebben met onze staatsfinanciën. En dat het niet verantwoord is - en ik denk dat mensen die werken in de operatie bij defensie dat ook zullen zien- dat we doorgaan met een situatie waarin bij defensie de kosten structureel hoger liggen dan het budget dat beschikbaar is. En dat je dus keuzes moet maken en dat we die nu ook gaan maken. En tegen mensen die hun baan dreigen te verliezen wil ik zeggen dat we er alles aan zullen doen om dat zo in te richten dat het zoveel mogelijk zal betekenen van werk naar werk.

JANSEN:
U zei net dat defensie structureel te weinig geld heeft. Dan zou ik zeggen: hou het budget gelijk en snijd uit het leger wat nodig is. Maar u doet vele meer. U zet als kabinet fors het mes in defensie. Dat is toch niet het probleem van strikt te weinig geld, dat is toch gewoon het leger slopen?

RUTTE:
Ik zag uw kop vanmorgen in de Telegraaf. U zult begrijpen dat ik het met die analyse niet eens ben. Niettemin, uw vraag valt in twee delen uiteen. Namelijk: ja, je moet er voor zorgen dat defensie op een uitgavenpad komt dat in lijn is met wat er ook beschikbaar is. En tegelijkertijd vragen wij aan defensie om een bijdrage te leveren aan de grote problemen op de rijksfinanciën, zoals dat ook gebeurt in landen om ons heen. Kijk naar de enorme reorganisatie in de Britse defensieorganisatie. En daarbij tegelijkertijd geld vrijspelen om te investeren in nieuwe technologieën voor de toekomst, zodat we een krijgsmacht houden naar de toekomst met zeer gemotiveerde mensen die veel gefocuster hun werk kunnen doen.

JANSEN:
Is het niet zo dat de krijgsmacht zich mede aan het uithollen was omdat het grote internationale operaties is aangegaan die de politiek zo graag wilde en dat bij de krijgsmacht het gevoel is ontstaan dat ze nu in feite gestraft worden voor hun goede optreden in Afghanistan en allerlei Afrikaanse landen? Wat zegt u daarover?

RUTTE:
Tegen die mensen zeg ik dat die operaties op zichzelf gefinancierd waren zoals ze gefinancierde waren. Bijvoorbeeld uit de homogene groep internationale samenwerking, de HAGIS-gelden. Bijvoorbeeld uit specifieke begrotingsposten. Dat we het altijd zo hebben proberen in te richten als politiek in Nederland dat het niet extra belasting zou geven en voor zover dat het geval was daar geld voor vrij te spelen. Maar dat je moet vaststellen- even los van de operaties in Uruzgan en bijvoorbeeld boven Kosovo - dat als je gaat kijken naar de inspanningen van defensie langs de hele lijn, dat we gewoon te maken hebben met een situatie waarin er echt sprake is van een omvang die niet geschraagd wordt door de beschikbare geldmiddelen. Dan gaat een organisatie zichzelf uithollen en dat is niet wenselijk.

JANSEN:
Er wordt al heel lang in Nederland wat lacherig gedaan over het Belgische leger. Dat zou vanaf de jaren negentig eigenlijk geen ene moer meer voorstellen. Worden wij hier niet een soort tweede Belgische leger zo langzamerhand?

RUTTE:
Over het echte Belgische leger ga ik hier geen commentaar geven. De karikatuur daarvan kennen we. Die laat ik graag als een karikatuur. Wat we in Nederland zullen hebben is een krijgsmacht waar we verder aan zullen bouwen aan de sterkte, die ook in de toekomst de zwaarste taken aan zal kunnen. Sterker nog, daar zal echt ook geld voor zijn wat daar voor nodig is. Dat is een krijgsmacht waar Nederland trots op was, is en ook in de toekomst zal blijven.

LAGAS:
Acht u het denkbaar dat straks het defensiebudget weer wordt opgetrokken als de economie weer een beetje aantrekt? 

RUTTE:
Daar kan ik absoluut geen uitspraken over doen. Als de economie aantrekt - en die trekt gelukkig weer wat aan, maar dat zit ook in de cijfers besloten en juist daarom moeten we doorgaan met bezuinigen, om ervoor te zorgen dat de slag van de overheidsfinanciën verder afneemt, zodat er meer lucht komt voor het bedrijfsleven in Nederland, voor ondernemerschap, banengroei in Nederland. Maar ik kan nu echt niet vooruit lopen en kijken naar wat er over vijf of tien jaar gebeurt.

LAGAS:
De NAVO zal daarom vragen.

RUTTE:
Ja, wij zin de NAVO, dus dan vragen we dat aan ons zelf.

LAGAS:
Maar uw cijfer in de NAVO is nu aan de lage kant.

RUTTE:
Het zit rond het gemiddelde. En als je kijkt naar alle bezuinigingen die in landen plaatsvinden, dan zal dat naar mijn vermoeden - maar dat kan ik niet precies inschatten- zal onze relatieve positie in de uitgaven in de NAVO niet dramatisch veranderen.

BOONMAN:
Als u zegt dat de kosten hoger zijn dan het budget is, dan zijn er toch de afgelopen jaren fundamentele foute politieke keuzes gemaakt?

RUTTE:
Dat vind ik te grote woorden. Wat je hier ziet is dat een organisatie die - dat hoort ook bij defensie - zich ongelooflijk sterk wil maken om de samenleving te dienen. Dat heeft defensie als geen andere organisatie in Nederland in de afgelopen tien jaar gedaan. Op een zeer hoog niveau. Als zo'n organisatie merkt dat intern eigenlijk te weinig geld is om toch te doen wat je zou willen doen, dan zul je altijd in bedrijven of organisaties zien dat de neiging bestaat om zo lang mogelijk toch dat ambitieniveau overeind te houden. Uiteindelijk krijg je dan een situatie zoals we die nu hebben. Dat wapensystemen overeind blijven door andere wapensystemen te gebruiken als grondstof van bijvoorbeeld onderdelen. Dat kan een tijdje goed gaan, maar dat kan niet lange tijd goed gaan.

BOONMAN:
Zijn er eerder waarschuwingen geweest, zoals dat Nederlandse militairen bij oefeningen hier niet op schoenen maar op gympies moesten lopen? Met andere woorden, er zijn dus foute politieke keuzes gemaakt?

RUTTE:
Gympies of niet, dat zijn geen Haagse besluiten natuurlijk. Daar gaat de Tweede Kamer over. De Tweede Kamer gaat over de budgetten. En ik stel nu vast dat steeds duidelijker is geworden dat er een hogere ambitie is en meer structurele kosten worden gemaakt bij defensie dan waar geld voor is. En dat daarom Hillen - en ik heb vanaf het eerst moment dat wij een gesprek voerden toen hij minister van Defensie zou worden in oktober vorig jaar, toen maakte hij al die analyse: we zullen verder moeten gaan dan nu n het regeerakkoord staat om een organisatie te bouwen waarin geld wordt vrijgespeeld om te investeren. Dit soort structurele onderinvesteringen, of structurele situaties waarin je uiteindelijk jezelf moet gebruiken als onderdelenleverancier, o die weg te halen.

HOEDEMAN:
U schetst een krijgsmacht die enorme ambities heeft. Ik probeer het te volgen, maar dan komt er ook het verhaal bij dat de krijgsmacht kortademig wordt en onder gene beding meer een leading nation kan zijn bij een operatie als Uruzgan. Die twee dingen matchen voor mij niet. Kunt u dat uitleggen? Hoe kunt u nu zeggen dat de krijgsmacht enorme ambitie heeft als ze drie stappen terug moet doen?

RUTTE:
Wat je moet doen als Nederland is ervoor zorgen dat je een krijgsmacht hebt die verder bouwt op de kracht van die krijgsmacht, waar je ook extra investeringen kunt gaan doen. Ik noemde al cybertechnologie, die onbemande vliegtuigen. Je kan ook verdere investeringen in de radarcapaciteit noemen, zeker in relatie tot raketverdediging. Dat zijn zaken waar wij in voorop kunnen lopen, voorop willen lopen en verder  zorgen dat de wapensystemen die we hebben tot de top van de wereld behoren. Kijk bijvoorbeeld naar onze gevechtsvliegtuigen en hoe die ingezet worden. Kijk naar een aantal van onze andere systemen van de krijgsmacht en de marine. Dat je daarin kan investeren, dat kan alleen als je niet een situatie hebt waarin je structurele tekorten hebt.

BESSEMS:
Dat structureel meer uitgeven dan er was, kunt u de vraag beantwoorden wie daarvoor verantwoordelijk was?

RUTTE:
Dat is iets dat in organisaties altijd gebeurt.

BESSEMS:
Iemand neemt de beslissingen.

RUTTE:
Dat is geen kwestie van verantwoordelijkheden toewijzen of nu te gaan wijzen naar een vorige topambtenaar of minister. Nee, dit zijn dingen die ook vaak blijken na een tijdje. Dat een organisatie zegt: we hebben eigenlijk te weinig geld voor zoveel vliegtuigen, maar proberen het toch overeind te houden, want dat is onze trots en ambitie. Dat zie je niet altijd meteen.

BESSEMS:
Maar u zei 'het waren geen Haagse besluiten'. Dan wekt u de suggestie dat het binnen de militaire organisatie is.

RUTTE:
Nee hoor, zeker niet.

KOOPS:
U had het over de mogelijkheid om weer een Uruzgan-achtige missie te doen. In Uruzgan wordt de Nederlandse krijgsmacht erkend voor de Dutch approach, de drie D's. Wat voor gevolgen heeft deze bezuiniging op de mogelijkheid in toekomstige missies om Nederland een eigen Dutch approach uit te laten voeren?

RUTTE:
Geen.

KOOPS:
Maar met een kortere missie is het moeilijker om met het hele pakket in drie D in één…

RUTTE:
Dat geloof ik niet. Als ik kijk naar de missie die nu i Kunduz in voorbereiding is en de Dutch approach die daar ook mede door - laten we eerlijk zijn- een partij als GroenLinks en anderen ingebracht is, dan is dat iets dat echt bij Nederland hoort. De vraag beantwoord ik eerlijk: als je vraagt of je op zo'n schaal zo lang een missie kan doen, dan denk ik dat deze bezuiniging daar gevolgen voor heeft. Zeker. Maar kun je zo'n missie doen voor een wat kortere tijd? Kun je nog steeds een bijdrage leveren in de zwaarste categorie? Antwoord is ja. 

VRAAG:
Het geheel vrijwaren van de luchtmobiele brigade van bezuinigingen, zit daar een gedachte achter?

RUTTE:
Uiteraard.

VRAAG:
Die is?

RUTTE:
Wij denken dat de luchtmobiele brigade echt behoort tot de speerpunten van de defensieorganisatie die, als het gaat om onze rol binnen de NAVO, onze rol binnen toekomstige potentiële missies naar onze overtuiging echt van meerwaarde is binnen het hele pallet wat landen kunnen leveren binnen de NAVO. Het wordt ook echt gezien als een van de vlaggenschepen van onze defensieorganisatie.

BRIL:
Portugal heeft om Europese steun gevraagd. Er is al gezegd: dat kan wel als aan voorwaarden voldaan gaat worden. Welke voorwaarden zijn dat wat u betreft?

RUTTE:
De voorwaarden die natuurlijk ook in de afgelopen maanden zijn uitonderhandeld in het kader van het permanente fonds voor het ondersteunen van de euro, het ESM, en de voorwaarden die inherent liggen in het tijdelijke fonds, het EFSF. Ik kan ze kort noemen: die hebben te maken met volledige conditionaliteit van het IMF bijvoorbeeld. Dat is niet leuk, als die mee gaan kijken. Altijd vervelend, want dat zijn harde jongens. Gelukkig maar. Daar hoort ook bij dat landen drie dingen doen. Dat ze ervoor zorgen dat hun staatsfinanciën op orde komen, dat het land op een groeipad wordt gebrachte en dat de financiële sector gezond wordt gemaakt. Voor al die zaken moeten er plannen zijn. De Jager zit nu op een informele raad voor ministers van Financiën waar hier ook over gesproken wordt. De laatste berichten die ik kreeg - maar dat beeld is nog niet helemaal stabiel - is dat in de loop van mei waarschijnlijk nadere besluitvorming zal plaatsvinden. 

BRIL:
Stel nu dat Portugal in mei niet aan die voorwaarden voldoet, wat kunnen dan de gevolgen zijn?

RUTTE:
Ik ga daar geen antwoord op geven, want het heeft geen zin nu Portugal…wat ik steeds noodzakelijk vond en achter de schermen ook al vaker voor gepleit heb - ik heb u dat nooit verteld - de Nederlandse regering schatte in al langer dat Portugal dit verzoek zou moeten doen, om de brandgang te kunnen bouwen tussen Portugal en Spanje. Spanje reageert ook goed. De kapitaalmarkten reageren heel goed nu op Spaanse schatkisttekorten, etc. op het feit dat Portugal zich nu gemeld heeft. Dus je ziet nu waar het dreigde ook uit te waaien naar Spanje, dat gestopt is. Dat is van het allergrootste belang. De Jager heeft zelf, met anderen, al een tijdje dit zien aankomen. Iedereen die hier verstand van heeft waarschuwt hier al een tijdje voor. Maar ik ben blij dat Portugal toch in ieder geval de analyse heeft gemaakt dat ze hulp nodig heeft. Nu komt de andere kant. Vrienden, dan moet je ook wel voldoen aan alle eisen. 

BRIL:
Vindt u dat Portugal te laat hulp heeft gevraagd, zoals de Zweedse minister zei?

RUTTE:
Nee. En als zou ik het vinden, het voegt niets toe als ik daar antwoord op zou geven.

BRIL:
Bent u wel geschrokken van de laatste ontwikkelingen in Portugal, hoe Portugal er nu voor staat?

RUTTE:
Portugal staat er niet slechter voor dan twee maanden geleden. Alleen door de val van de regering is de rente op de Portugese staatslening enorm opgelopen. En dat kan niet, want als je met dit soort rentetarieven zit, dan moet je dadelijk procenten BNP reserveren voor het betalen van de rentelast over je staatsschuld. Dat kun je niet langere termijn volhouden. Dat gaat niet. Dan zou het risico ontstaan dat Portugal ook infecteert werkt richting Spanje. Nu bouw je een brandgang. Die is echt van heel groot belang.

MEIJER:
Voor uw kabinet is ook van enorm belang het zogeheten bestuursakkoord. Hoe staat het daar mee?

RUTTE:
Er is goed overleg met VNG en IPO. Zodra we daar uit zijn - nog niet- hoort u dat.

MEIJER:
Er was bijna een overeenkomst en nu ligt het VNG op het laatste moment toch dwars. Wat gaat u daar aan doen?

RUTTE:
Daar kan ik u echt helaas niks over zeggen.

MEIJER:
Waarom niet?

RUTTE:
Omdat de kans op succes in dit soort akkoorden omgekeerd evenredig is met de hoeveelheid publiciteit die ik eraan geef.

MEIJER:
Hoeveel tijd heeft u nog nodig?

RUTTE:
Zelfs die vraag beantwoorden slaat terug op vorige vraag. 

DE ZOETEN:
U begon te benadrukken hoe belangrijk de bezuinigingen zijn. bent u bang dat Nederland te optimistisch gestemd is?

RUTTE:
Nee, dat niet. Ik zeg ook wel eens tegen mezelf als ik de cijfers zie: goh, het gaat eigenlijk wel aardig. Tegelijkertijd denk ik: ja vriend, zo aardig gaat het helmaal niet. Want in die cijfers die nu naar buiten komen zit ook al het geheel van het pakket maatregelen wat het kabinet aan het nemen is en we zien dat Nederland op een structureel te laag groeipad zit van anderhalf procent en ik ben niet deze baan gaan doen om dit soort lage groeicijfers te hebben. Mijn ambitie is dat dit land weer een beetje gaat zeilen en de oceaan op gaat en groei krijgt.

DE ZOETEN:
Bent u bang dat er veel weerstand zal komen nu duidelijk wordt hoe groot die bezuinigingen zijn en de eerste ontslagen gaan vallen?

RUTTE:
Er zit altijd iets heel dubbels in de Nederlandse samenleving. Nederland is een spaarzaam land. Ministers van Financiën zijn altijd heel populair in Nederland, zeker in tijden van bezuinigingen. Omdat we een land zijn dat zich zeer realiseert dat….althans, ministers van Financiën van midden- of rechtse signatuur natuurlijk. En trouwens ook links van het midden, want ook Bos en Kok waren heel populair. Maar goed, dat even terzijde. Nederland realiseert zich gewoon dat het af en toe nodig is om in te grijpen. Dat je niet structureel een overheid kan hebben die te veel uitgeeft. Wij worden onrustig met zijn allen van schulden. Daar houden we niet van. Dat is ook heel goed. Dat is ook de reden dat we samen met Duitsland en Finland behoren tot de meest solide landen als het gaat om de waardering die we krijgen van de financiële markten. Maar ja, dan moet je wel ook de plannen uitvoeren. 

DE ZOETEN:
Maar u vindt het wel nodig dat nog eens te benadrukken, want nu komt natuurlijk het zuur naar buiten? Dat zullen lastige tijden voor het kabinet zijn. 

RUTTE:
Ja, maar er zitten niet vele verrassingen tussen, want al die dingen stonden in de akkoorden die we vorig jaar gesloten hebben. Maar die uitwerking daarvan leidt natuurlijk nu tot publiciteitsgolven. Ook wat we nu met defensie doen is op zich natuurlijk qua omvang al bekend.

VRAAG:
Italië heeft besloten om de vluchtelingen uit Noord-Afrika visa te geven zodat ze naar de rest van Europa kunnen. Wat vindt u daarvan?

RUTTE:
Ja, daar maken we ons wel zorgen over, omdat het natuurlijk niet zo moet zijn dat we dadelijk zeggen: Italië geeft visa en dan vallen ze onder Schengen en kunnen ze vrij gaan reizen.

VRAAG:
Dat dreigt wel te gebeuren.

RUTTE:
Dat is wel tegen te houden, daar laat ook Schengen ruimte voor, om in dit geval dit soort visaverleningen te beschouwen als vallend onder Dublin.

VRAAG:
En hoe gaan we dat tegenhouden?

RUTTE:
Daar gaat Leers over praten, maandag, tijdens de JBZ-raad.

VRAAG:
Hoe moet ik me dat voorstellen?

RUTTE:
Precies wat ik zeg. Door heel goed te kijken naar de mogelijkheden binnen Schengen en Dublin om als dit soort mensen binnen komen terwijl er geen noodzaak voor is, en één land ineens ik geloof 20.000 visaverleningen doet, om dan te zeggen: prima, maar dan blijven ze wel bij jou. Is echt een Italiaans probleem.

VRAAG:
Wat moet ik me daar concreet bij voorstellen?

RUTTE:
{onverstaanbaar] dat als er hier een Tunesiër rondloopt die valt onder de Berlusconi-regeling, dat die teruggaat.

BOONMAN:
[onverstaanbaar]

RUTTE:
omdat zij die 20.000 mensen hebben toegelaten.

BOONMAN:
Omdat het zo dichtbij lag.

RUTTE:
Maar waarom ga je Tunesiërs toelaten in Italië? Tunesië is bezig weer op een normaal pad te komen. Laat de Tunesiërs in Tunesië blijven om het land weer op te bouwen. Het heeft weinig zin dat ze dan dadelijk uit een flatgebouw in Den Helder weer terugmoeten naar Tunesië.

BOONMAN:
[onverstaanbaar]

RUTTE:
Die mensen zullen waarschijnlijk denken in heel veel gevallen dat hier de economie wat sneller groeit dan in Tunesië. Maar dat is geen reden om hier naartoe te komen. Dat gaat gewoon niet. Je kan niet iedereen die zichzelf wil verbeteren hier opvangen. Wij kunnen asielzoekers opvangen die echt in de ellende zitten. Daar pakken we ons fair share. Daar geldt gewoon Dublin. Dan kun je je melden en dan gaan we kijken of dat terecht is. Maar verder is dit {onverstaanbaar] maatregelen aangekondigd, juist ook als het gaat om migratie van buiten de EU. We hebben in Nederland nog een half miljoen mensen die zouden kunnen werken en in een uitkering zitten. We hebben vrij verkeer al van werknemers in de EU. We zitten echt niet te wachten op Tunesiërs om hier banen te gaan vervullen.

BOONMAN:
Dus de boodschap van Leers aanstaande maandag is?

RUTTE:
Het is uw probleem.

BOONMAN:
En als de sodemieter terug?

RUTTE:
Als ze hier naartoe komen gaan ze dus terug.

VRAAG:
Gaan we dan ook concreet iets aan grensbewaking doen?

RUTTE:
Dat is dan stap twee, als zou blijken als ineens Tunesiërs opduiken in Breda of Rotterdam en die horen onder de Berlusconi-regeling. 

VRAAG:
Dan ben je te laat.

RUTTE:
Nou ja, je kunt het meten. Je hoeft niet meteen nu al de grensbewaking op te gaan voeren.

VRAAG:
[onverstaanbaar]

RUTTE:
Nou, dat lijkt me wel.

VRAAG:
Is dat wat er concreet aan zit te komen?

RUTTE:
Nee, zover zijn we nog helemaal niet. Ik heb er geen enkele aanwijzing voor dat ze hier naartoe komen.

VRAAG:
Mag Sahar blijven?

RUTTE:
Die kwestie is vandaag in het kabinet over gesproken en daar vindt nog het laatste afstemmen over plaats Dan zal de heer Leers later vandaag een mededeling doen.

VRAAG:
Maar over de basisbeslissing is ongetwijfeld al duidelijkheid. Help haar uit haar stemming zou ik zeggen.

RUTTE:
De basisbeslissingen hoort u van de heer Leers, want ik wil ook echt dat als hij daarmee naar buiten komt dat hij het hele verhaal kan vertellen. 

VRAAG:
Was het lastig om de gedoogpartner te overtuigen van de noodzaak tot het nemen van dit besluit?

RUTTE:
Deze vraag stelt u in het kader van de vorige vraag. Dan geldt hetzelfde antwoord dat de heer Leers u later zal berichten.

VRAAG:
U zegt hiermee niks over het besluit zelf.

RUTTE:
U bent een goed journalist, maar inmiddels heb ik dit door.

VISCHJAGER:
Ik wilde vragen over de bonussen. Vroeger zou u er lawaai over hebben gemaakt. Maar ik krijg de laatste tijd het idee dat u er wat minder over zegt. Wat vindt u er eigenlijk van?

RUTTE:
Als het een eigen bedrijf is: prima als je rijk wordt. Als je zelf geld investeert in een firma en dat is succesvol, daar heeft de overheid niets mee te maken. Maar als je staatssteun krijgt dan zit er wel een probleem.