Persconferentie Verhagen na afloop ministerraad 11 maart 2011

Mediatekst | 11-03-2011

Viceminister-president Verhagen:
Ja goedemiddag. Ik ben gisteravond laat teruggekomen uit Qatar, waar ik bij het staatsbezoek aanwezig was. Was een belangrijk bezoek waarbij we ook perspectief hadden op versteviging van de economische relaties. Waarbij ook de eerste samenwerkingsovereenkomsten zijn getekend. Ik heb vandaag de ministerraad voorgezeten, aangezien minister-president Rutte in Brussel is zoals u weet voor een tweetal belangrijke Europese bijeenkomsten. Vanochtend is de Europese Raad begonnen over de situatie in Libië. En daarna is uiteraard ook nog gesproken over de Eurozone. U zult hierover vandaag het nodige vernemen van uw collega’s in Brussel. Wij hebben vandaag in de ministerraad hebben we uiteraard stilgestaan bij het goede nieuws over de vrijlating vannacht van de 3 Nederlandse militairen die in Libië werden vastgehouden. En het is zeer verheugend dat er een einde is gekomen aan de slopende onzekerheid voor de betrokken militairen en hun dierbaren. Ik wil op deze plaats ook onze dank uitspreken aan al diegenen die zich in de afgelopen weken hebben ingezet, hun uiterste best hebben gedaan om juist die drie Nederlandse militairen vrij te krijgen. En daarbij gaat uiteraard onze dank ook uit naar de Griekse en Maltese collega’s. Minister Hillen en minister Rosenthal die werken aan een uitgebreide brief over deze kwestie aan de Tweede Kamer waarin tekst en uitleg wordt geven. En die brief zal zo snel als mogelijk naar de Kamer worden gestuurd. Ik weet dat er veel vragen leven. Het is de bedoeling dat we al die vragen ook in de brief van een antwoord voorzien. U begrijpt ook de militairen die eerst uiteraard een medische check up krijgen. Gekeken zal worden in hoeverre zij begeleiding nodig hebben. Dat die ook nog ge-debriefed zullen worden om ook de informatie op een zorgvuldige wijze te kunnen krijgen. Dus de Kamer willen we zo goed mogelijk informeren. Zo snel als mogelijk, maar uiteraard ook zo zorgvuldig mogelijk.
Na het goede nieuws over de vrijlating van de drie Nederlandse militairen, hebben wij uiteraard ook uitvoerig stil gestaan bij het hele slechte nieuws waarmee we vandaag geconfronteerd werden. De verschrikkelijke ramp in Japan. Japan is getroffen door een aardbeving met een enorme kracht op de schaal van Richter, gevolgd door een tsunami. De hele dag hebben we natuurlijk, net als u, berichten gekregen over doden, over gewonden, de grote schade die is aangebracht. Dus het is duidelijk dat ook de Nederlandse regering geschokt is door dit vreselijke nieuws. Het is op dit moment daar nacht. Hoe de situatie op dit moment is, is met veel onzekerheden omgeven. Maar de eerste beelden over de schade van het oostelijk deel van het land, van de watermassa die de juist laaggelegen gebieden heeft overstroomt, die spreken voor zich. Dit is een ramp van ongekende omvang. We leven als Nederlandse regering zeer mee met degenen die hierdoor getroffen zijn en naar te vrezen valt nog getroffen zullen worden. We zullen uiteraard ons medeleven overbrengen aan Japan. Ons medeleven met de nabestaanden. En daarnaast zullen we vanzelfsprekend – al dan niet via de EU, via hulporganisaties of rechtstreeks – ook onze hulp aanbieden aan Japan. Collega’s Opstelten en Schultz hebben daar ook al na afloop van de ministerraad mededelingen over gedaan. We zullen kijken op welke wijze wij kunnen helpen. Nogmaals, op dit moment is de situatie heel onduidelijk, maar dat het een catastrofe is, dat moge wel duidelijk zijn. Ik wil het eigenlijk hier bij laten als inleidend statement. Uiteraard hebben we gesproken over diverse reguliere onderwerpen die op de agenda stonden. Maar dat valt allemaal in het niet als je ziet wat er op dit moment in Japan is gebeurd.

WESTER
U zei de brief naar de Kamer met het hele feitenrelaas moet zo snel mogelijk komen. Heeft u al een idee hoe snel zo snel mogelijk is?

VERHAGEN
Kijk de drie militairen maken het op zich goed. Ze gaven ook aan dat ze goed zijn behandeld, maar het belang is ook wel om hen nu enige rust te geven, medische controles te doen. Juist ook in dat kader zullen wij hen daarnaast een debriefing geven over wat er gebeurd is. Collega Hillen heeft ook verteld dat ze eerst natuurlijk eerst die check up krijgen, begeleiding krijgen. En daarna zal dan de debriefing plaatsvinden. Wat wij dus op dit moment willen is uiteraard zo zorgvuldig mogelijk, maar dan heb je ook die debriefing van deze betrokken militairen nodig. Dus ik zeg zo snel mogelijk. Maar wel zo zorgvuldig mogelijk, want juist omdat er veel vragen leven is het ook van belang om ook de juiste informatie aan de Kamer te geven.

WESTER (RTL)
Waar moeten we dan aan denken? Medio volgende week?

VERHAGEN
Zo snel als mogelijk.

MEIJER (NOS)
Is het de bedoeling dat de terugkeer van de militairen gevierd gaat worden?

VERHAGEN
Daar hebben wij uiteraard vandaag, ook gelet op de berichten over Japan, niet nader over gesproken. U kunt zich wel voorstellen dat niet alleen de Nederlandse regering verheugd is over hun vrijlating, maar met name ook de familie. Ik weet ook nog niet precies wanneer ze terugkeren. Ik denk dat dat morgen zal zijn. Maar eerst zoals ik zei moet er eerst een goede medische check up ook plaatsvinden. Het zal uiteraard in de familiekring, daar kunt u van verzekerd zijn, gevierd worden dat zij in goede gezondheid teruggekeerd zijn.

MEIJER
Nu zei minister Hillen over kolonel Kadhafi: misschien was het wel een charmeoffensief van hem, dat daardoor deze Nederlanders vrij zijn. Kunt u dat uitleggen?

VERHAGEN
Nou u weet dat ook Kadhafi op dit moment allerlei pogingen heeft gedaan ook om te voorkomen dat er een no-flyzone wordt ingesteld. Dat er allerlei maatregelen getroffen worden. Waarom ze uiteindelijk vrijgelaten zijn, ja ik kan niet in het hoofd van Kadhafi kijken. Dat is normaliter al moeilijk, maar ook hier kan ik u niet direct de reden geven.

MEIJER
Maar minister Hillen zal het niet voor niets hebben gezegd.

VERHAGEN
Er zal meegespeeld hebben dat hij wel, gelet op de dreigingen van maatregelen van de internationale gemeenschap, dat hij ook stappen heeft gezet om in ieder geval de internationale gemeenschap niet nog meer aanleiding te geven om gebruuskeerd te raken over zijn gedrag.

MEIJER
U komt net uit Qatar. Zou het kunnen dat contacten daar hebben geleid tot de bevrijding?

VERHAGEN
Ik weet dat zowel uiteraard de Griekse als Maltese collega’s zich zeer intensief ook bemoeid hebben met de zaak. En ik weet ook dat collega Knapen dat hij in het gesprek dat hij heeft gehad met de minister-president en de minister van Buitenlandse Zaken van Qatar, ook gelet op de contacten die er vanuit Qatar met Libië zijn, ook gesproken heeft over de mogelijkheid dat ook Qatar de invloed zou aanwenden om te komen tot vrijlating van de Nederlandse militairen.

MEIJER
En dat zou geholpen kunnen hebben?

VERHAGEN
Wij hebben natuurlijk op allerlei niveaus alles in het werk gesteld om deze Nederlandse militairen vrij te krijgen. Wat dat betreft juist hebben we ook zo breed mogelijke inschakeling, ook van andere landen, benut om dit werkelijk te bewerkstelligen. Maar nogmaals, ik weet niet of actie A of actie B heeft geleid tot het uiteindelijke besluit van Kadhafi.

WESTER
U zegt: contacten op alle mogelijke niveaus aangewend. Betekent dat ook dat de Koningin tijdens dat privédiner met de Sultan van Oman erover gesproken heeft?

VERHAGEN
Ik kan u geen mededelingen doen - zoals u weet - over privégesprekken die Hare Majesteit heeft met wie dan ook. Ik kan u wel zeggen dat juist ook het gesprek van staatssecretaris Knapen met de premier en minister van Buitenlandse Zaken van Qatar wel benut is om ook hier de invloed aan te wenden.

WESTER
Maar meteen daags daarna heeft u de Koningin ontmoet in Qatar. Dan heeft ze vast ook wel tegen u gezegd van ik heb het er ook nog even over gehad en hij probeert ook nog wat te doen.

VERHAGEN
U probeert de vraag op een nog vriendelijkere manier te stellen dan gebruikelijk en ik geef u hetzelfde antwoord.

BOOM (Radio1)
Kunt u een beeld geven van hoe dat diplomatieke verkeer met Libië is gegaan? Ik neem aan dat Nederland eerst een verzoek heeft gedaan: kunt u onze militairen weer terug laten gaan? Hoe is daar toen vervolgens op gereageerd? Kunt u dat schetsen, dat beeld?

VERHAGEN
Kijk er is alles uit de kast gehaald om ze vrij te krijgen. Daarbij is geen enkele toezegging gedaan of belofte gedaan aan Libië. Dat is ook vanochtend zeer duidelijk naar voren gebracht door zowel de minister-president als door collega Rosenthal. Er zijn geen beloftes of toezeggingen gedaan, maar er is wel alles uit de kast gehaald om juist in contact te komen ook met autoriteiten in Libië. Er zijn vele diplomatieke kanalen bewandeld, maar door de situatie in Libië zijn er ook momenteel ook veel onduidelijkheden, ook verschillende gesprekspartners. Op het moment dat de ene gesprekspartner zegt van u kunt daarmee spreken, dan hebben we misschien de volgende die dat weer ontkent. Maar juist daarom is ook van de zijde van Buitenlandse Zaken er het nodige gedaan om in ieder geval met verantwoordelijken in gesprek te komen om te zorgen dat de Nederlandse militairen vrijkwamen.

BOOM
Met alle respect: u en ook ministers Hillen en Rosenthal schetsen een heel algemeen beeld van wat er de afgelopen twee weken is gedaan om deze militairen terug te halen. Dat beeld wat u nu schetst is voor de Tweede Kamer en wellicht ook voor de journalistiek en de Nederlanders onvoldoende om te kunnen bepalen van nou dit vinden wij voldoende of onvoldoende. Waarom bent u op dit moment toch nog zo algemeen over het beschrijven van wat er gedaan is?

VERHAGEN
Om de doodeenvoudige reden dat ik u ook in mijn inleidend statement gezegd heb dat zowel de minister van Defensie, de heer Hillen, als de minister van Buitenlandse Zaken, de heer Rosenthal, op dit moment aan een brief werken om juist alle vragen op een zorgvuldige en correcte wijze te beantwoorden. En het is dan ook op basis van de brief die aan de Tweede Kamer gestuurd wordt om die vraag die u nu stelt te beantwoorden, namelijk de vraag of de Kamer van mening dat ze op dat punt voldoende geïnformeerd zijn.

BOOM
Begrijpt u het ongeduld, vanuit ook de Nederlandse samenleving?

VERHAGEN
Uiteraard begrijp ik het ongeduld. Tegelijkertijd denk ik dat iedereen erbij gebaat is om ook de zorgvuldigheid in acht te nemen. En daarbij denk ik ook dat het van belang is om juist ook door middel van een debriefing van de betrokkenen een goed beeld te krijgen van wat zich precies heeft afgespeeld. En daarbij krijgt u dan ook de informatie uiteraard over de wijze waarop Buitenlandse Zaken waarop Defensie ook de contacten heeft gelegd om te zorgen dat mensen vrijgelaten worden.

REIJNS (ANP)
Acht u het denkbaar dat Nederland excuses aanbiedt aan Libië vanwege het feit dat de helikopter zonder toestemming in actie is gekomen daar?

VERHAGEN
Ik acht het denkbaar dat Nederland kenbaar maakt dat of kenbaar gemaakt heeft dat zij geen toestemming hebben gevraagd en dat dat in strijd was met de normale gebruiken.

REIJNS
Maar dat is al gebeurd of moet dat nog gebeuren?

VERHAGEN
Het is ook op dit punt dat ik na de brief van collega’s Hillen en Rosenthal wil verwijzen, omdat ik denk dat het ook in het belang is voor zowel een goede verantwoording als een goede verslaglegging dat het geheel in zijn totaliteit in die brief duidelijk gemaakt wordt.

VRAAG
Over de aardbeving in Japan. Ik kan me voorstellen dat de regering zich zorgen maakt over Nederlanders die daar nog zijn. Wat doet de regering om hen te helpen?

VERHAGEN
Er is op dit moment uiteraard ook een crisisteam in Tokyo, ook onder leiding van de ambassade in Nederland, opgesteld. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft ook een telefoonnummer opengesteld juist ook om de contacten met de mensen die in Nederland zijn en om informatie die zoveel mogelijk te verstrekken. Daarnaast is het zo dat uiteraard juist omdat het daar nacht is, omdat ook natuurlijk bepaalde telefoonverbindingen niet altijd meer goed functioneren, dat het op dit moment niet heel duidelijk is hoe die situatie precies is, maar via het crisisteam op de ambassade, via het publieksnummer wat opengesteld is, wordt op dit punt niet alleen informatie verstrekt, maar worden ook met belanghebbenden de contacten onderhouden.

VRAAG
Klopt het dat de minister van V&J al een rampenidentificatieteam klaar heeft staan?

VERHAGEN
De minister van Justitie heeft in het kader van onze algehele bereidheid om hulp aan te bieden aan Japan, ook de bereidheid om op dit punt de expertise die we hebben bij die identificatie om dat beschikbaar te stellen. Op dat punt heeft hij zelf ook na afloop van de MR een mededeling gedaan.

SLEUTJES
In Libië zit nog steeds een handjevol Nederlanders, dat naar Nederland zou willen. Hoe gaat Nederland ervoor zorgen dat ze terug kunnen komen?

VERHAGEN
Als het gaat om de terugkeer of evacuatie of het vertrek van Nederlanders is er vanuit Buitenlandse Zaken wordt er op dit moment ook gekeken hoe op dit punt Nederlanders die nu het land willen verlaten, hoe die bijgestaan kunnen worden.

SLEUTJES
Heeft de recente affaire dat dan niet bemoeilijkt?

VERHAGEN
Nee.

SLEUTJES
Maar er hebben Nederlanders gevangen gezeten, andere Nederlanders willen eruit.

VERHAGEN
En op dat punt worden dus ook de normale stappen gezet om Nederlanders behulpzaam te zijn bij het verlaten van Libië, waarbij reguliere vluchten, maar ook situaties waarbij uiteraard ook in overleg met anderen gekeken wordt hoe evacuatie plaats kan vinden.

SLEUTJES
Maar dat heeft de recente affaire dus niet bemoeilijkt?

VERHAGEN
De recente affaire heeft geen invloed op de wijze hoe Nederlandse autoriteiten Nederlanders willen en kunnen bijstaan bij het verlaten van Libië.

VAN DER LAAN (Trouw)
Waarom is er met het fregat de Tromp doorgevaren nu naar Somalië? Je zou zeggen het fregat is nodig daar in de wateren rond Libië.

VERHAGEN
Er is op dat punt ten aanzien van de activiteiten van Tromp in het kader van de piratenbestrijding zijn er activiteiten die de Tromp zou moeten uitvoeren. Alle andere activiteiten worden in het kader van NAVO VN met elkaar afgestemd. Dus u kunt er vanuit gaan dat op dit punt dat ook samen met bondgenoten bekeken kan worden en wordt hoe de inzet ook van Nederlandse marine het meest effectief is.

VAN DER LAAN
Dus daar is overleg over geweest met de bondgenoten?

VERHAGEN
Juist over al datgene wat voor de kust gebeurt met betrekking tot activiteiten van NAVO-landen, vindt binnen de NAVO regulier overleg plaats. Recent hebben de ministers van Defensie in het kader van NAVO-overleg ook met elkaar gesproken.

VAN DER LAAN
Dus over het inzetten van die helikopter is ook overleg geweest met de NAVO-bondgenoten?

VERHAGEN
Dat heb ik niet gezegd.

VAN DER LAAN
Dat is mijn vraag.

VERHAGEN
Over de inzet van de helikopter zal in de brief van minister Rosenthal en minister Hillen nadere tekst en uitleg gegeven worden.

VAN DER LAAN
Dat is wel een beetje vaag.

VRAAG
U zei dat de Nederlanders die er nu zitten op een reguliere manier teruggehaald worden. Waarom kon die ene Nederlander niet op de reguliere manier teruggehaald worden?

VERHAGEN
Ja, kijk, daar geef ik hetzelfde antwoord op als op al die andere vragen. Ik vind het ook niet juist ten opzichte van de TK als er op basis van het verzoek van de TK alle feiten en alle vragen beantwoord moeten worden in de vorm van een brief van ministers Hillen en Rosenthal, om nu een onderdeel daar uit te nemen. Men werkt aan een uitgebreide brief over deze kwestie, waarin tekst en uitleg gegeven wordt en waarin hopelijk ook alle vragen beantwoord kunnen worden.

VRAAG
Maar kunt u dan uitsluiten dat Nederlanders die er nu zitten via een zelfde procedure als dat speciale geval naar Nederland zullen komen?

VERHAGEN
Het heeft ook weinig zin om nu te gaan bekijken in een persconferentie hoe bepaalde Nederlanders die willen vertrekken en graag weg willen uit Libië, hoe die het land zullen verlaten. Ik denk dat dat ook niet in het belang is van de betrokkenen.

MEIJER
Nog even over iets dat u een paar minuten geleden zei, u zei wellicht gaan we kenbaar maken aan Libië dat we die actie met die helikopter dat we dat misschien niet hadden moeten doen. Is dat in uw ogen hetzelfde als een excuus?

VERHAGEN
Op het moment dat er toestemming gevraagd had moeten worden om het luchtruim binnen te komen, dan is het duidelijk dat als aangegeven wordt dat die toestemming gevraagd had moeten worden dat op dat punt de normale regels zijn, dat op dat punt ook in de contacten met Libië een erkenning plaatsvindt van datgene wat er had horen gebeuren.

MEIJER
Dit antwoord begrijp ik niet helemaal. Is het erkennen van het is fout met die helikopter hetzelfde als een excuus, dat was eigenlijk mijn vraag. En nu legt u uit: het is eigenlijk niet goed gegaan, we hadden die toestemming moeten hebben.

VERHAGEN
Feitelijk is het zo dat, ik heb er ook een aantal mensen eerder over gesproken, dat voor het binnenkomen van het luchtruim dat normaliter toestemming gevraagd behoort te worden. Op het moment dat erkend wordt dat dat gebeurt, kunt u dat opvatten als een excuus. De vraag is hoe je het formuleert.

MEIJER
Dat is nog niet gebeurd?

VERHAGEN
U zult ook daar zult u in de brief verder nadere tekst en uitleg krijgen.

MEIJER
Ik dacht te begrijpen - en dan houd ik op hoor - dat u zei: we hebben dat al kenbaar gemaakt.

VERHAGEN
Ik heb gezegd dat het feitelijk zo is dat er toestemming gevraagd had moeten worden.

WESTER
Maar ik snap het niet helemaal. Iedereen wist dat je toestemming moest vragen. Dat is dus heel bewust niet gebeurd. Dan ga je het toch niet erkennen dat je het wel had moeten doen? Ik bedoel: je vliegt erin met een kanon en een mitrailleur en alles erbij.

VERHAGEN
Nee, nee, u doet alsof hier een invasie plaatsvindt en weet net zo goed dat dat niet het geval is. Ik verzoek u op het punt over wat er exact gebeurd is in Libië, met betrekking ook tot de inzet van de Lynx-helicopter, om daar de brief van de ministers van Defensie en Rosenthal af te wachten.

JULIUS
U was vroeger minister van Buitenlandse Zaken, ook zelfs een goede. Amnesty International, dat kent u. Die had mij gevraagd of ik vragen wilde stellen over Libië. Ik heb gezegd: nee, dat kan niet, want er komt een brief of andere dingen. Ligt ook niet in de lijn. Maar ik kreeg een bliksemactie thuis en dat is een bliksemactie van Belarus, dat is Wit-Rusland. Daar zitten een aantal mensen, Aleksandr Antoshankal, ik wil nog andere opnoemen, maar die worden nogal gemarteld en dergelijke. Weet u daar iets van? En vindt u het belangrijk dat daar iets aan gedaan wordt? Ook door u, maar u bent nu juist geen minister van Buitenlandse Zaken, maar viceminister-president. En heeft u dan niet veel meer invloed dan een minister van Buitenlandse Zaken?

VERHAGEN
U weet dat de Nederlandse regering zich inzet tegen marteling, om het voorkomen van marteling en niet alleen te laten bij veroordelingen, maar ook om al het mogelijke te doen om martelingen waar dan ook te voorkomen. Dat geldt ook ten aanzien van deze kwestie.

JULIUS
Wilt u dat dan even opschrijven?

VERHAGEN
Dan zal ik dat even opschrijven.