Meer waar voor je geld in de gezondheidszorg

Toespraak | 10-11-2010

Voorzitter,
Tussen 2003 en 2008 zijn we twee jaar langer gaan leven en ook nog in goede gezondheid. Dat is spectaculair en sinds de Tweede Wereldoorlog is zo’n snelle toename van de levensverwachting niet meer voorgekomen. De gezondheidszorg in Nederland is een groot goed. En dat mag ook wel, want we betalen er veel voor.

Veel mensen vragen mij:
“Waarom betaal ik elk jaar een hogere premie, voor een kleiner pakket en een hoger eigen risico? Het lijkt wel alsof ik steeds meer betaal en steeds minder krijg!”

Ik begrijp dat wel. Als mensen naar zich zelf kijken, gaan ze hooguit een paar keer per jaar naar de huisarts. Elke volwassene geeft gemiddeld 4500 euro per jaar uit aan zorg. Een belangrijke vraag is of we wel meer en betere zorg krijgen voor ons geld! Het antwoord is: steeds meer.

-    In 1950 gingen veel kinderen dood aan vreselijke ziektes als difterie, tetanus en polio. En pas nadat we [in 1953] met inenten zijn begonnen, zijn deze ziekten zo goed als verdwenen.
-    Of neem nou staar. In 1950 werden 6000 mensen geopereerd, nu zijn het er tien keer zoveel;
-    En dagbehandelingen in het ziekenhuis. In 1980 waren dat er 70.000 per jaar. Nu zijn dat er ruim 1,5 miljoen.

Allemaal positieve ontwikkelingen, waarbij we veel baat hebben. De zorg kost ons veel, maar levert ook veel op.

-    De kans dat iemand sterft aan hart- en vaatziekten is de afgelopen decennia gehalveerd;
-    in 1950 leefde dertig procent van de vrouwen met borstkanker na tien jaar nog, nu is dat zeventig procent;
-    en, mensen hebben veel minder hinder van ziekte. Vroeger had je een groot apparaat nodig om insuline toe te dienen, nu voldoet een prikpen of een minipompje.

Per euro betaalde premie wordt veel meer zorg geleverd dan pakweg tien jaar geleden. En dat is maar goed ook, want in de toekomst zijn veel meer mensen van gezondheidszorg afhankelijk.

Daarom moet het nóg beter. Straks telt ons land meer dan 4,5 miljoen mensen met een aandoening die niet meer overgaat. Mensen hebben vaker meer aandoeningen tegelijk. Het gaat dan om chronische ziekten als diabetes en longfalen. En ook ziektes als kanker die vaak nu nog dodelijk zijn, zullen in de toekomst chronisch zijn.

We hebben gelukkig een prima uitgangspositie om mensen de best mogelijke zorg te verlenen. Ik hoor wel eens zeggen dat dit kabinet bezuinigt op de zorg. Dat is niet waar.

In deze kabinetsperiode mogen de zorguitgaven met maar liefst ruim 15 miljard euro toenemen. Vijftien miljard euro is een stijging van jaarlijks maar liefst 5,5 procent.

Als je ervan uitgaat dat dit kabinet 18 miljard euro moet bezuinigen in dezelfde periode, dan mag het toch wel duidelijk zijn dat deze politieke samenwerking een enorm belang toekent aan de zorg.

Ik realiseer me dat als een politicus zegt dat er meer geld naar de zorg gaat, dat die in feite zegt: de premie gaat omhoog. De zorg wordt immers uit premies betaald.

In deze kabinetsperiode heb ik daarom één groot doel: de premiebetaler moet meer zorg voor z’n geld krijgen. Betere zorg die minder kost per behandeling.

Voorzitter,
Onderdeel daarvan is dat betere zorg dichterbij beschikbaar moet zijn. De bereikbaarheid van de basiszorg kan en moet beter. De huisarts, de fysiotherapeut en de wijkverpleegkundige moeten niet alleen om de hoek zitten en samenwerken, maar ook toegankelijk zijn op het moment dat je ze nodig hebt. En je moet ze dus ook ’s avonds of in het weekeinde kunnen bereiken.

Deze forse versterking van de eerste lijn geldt vooral voor de GGZ. In Nederland worden veel te veel mensen opgenomen. Deze mensen kunnen vaak beter in hun eigen wijk worden behandeld.

En heb je specialistische hulp nodig dan ga je naar het ziekenhuis. Ook dat ziekenhuis heeft oog voor de wensen van mensen. Het moet een plek zijn waar de patiënt kan rekenen op zorg van hoge kwaliteit: snel, goed, veilig en respectvol.
Geen onpersoonlijk megabedrijf, waar je als patiënt niks te vertellen hebt. Geen fabriek waar je als zorgverlener je collega’s niet eens kent.

We weten dat mensen zich in kleine zorgvoorzieningen prettiger voelen. Ik heb ook al gehoord van plannen om onderdelen van ziekenhuizen in de wijk onder te brengen. Fantastisch!

Tegelijkertijd vind ik het in het belang van de patiënt dat een beperkt aantal ziekenhuizen zich moet specialiseren in de behandeling van zeldzame ziekten, bijvoorbeeld slokdarmkanker.
-    Dan doen behandelteams de noodzakelijke ervaring op en worden ze beter in hun vak.
-    Bij concentratie van topzorg loont het om te vernieuwen en te investeren in de nieuwste apparatuur. Dat is onrendabel als je maar een paar patiënten per jaar behandelt.
-    En wie aan zo’n ernstige, zeldzame of moeilijk te behandelen aandoening lijdt, zal wat verder reizen voor de beste behandeling voor lief nemen.

Zorgverzekeraars gaan steeds meer op zoek naar kwaliteit. Het is belangrijk dat niet alleen de prijs een rol speelt. Het is cruciaal dat er zorgverzekeraars zijn die hiervoor hun nek uitsteken. Belangrijk is dat een verzekeraar kan zien waar goede kwaliteit wordt geleverd en waar niet.

Dat geldt ook voor patiënten.

•    Als die willen kiezen moeten ze wel weten waarvoor.
•    Als de zorgverlener niet bevalt, moet je makkelijk naar een ander kunnen.
•    Je moet inzicht hebben in je eigen behandeling, maar ook in de kosten daarvan. Bijvoorbeeld door het krijgen van een afschrift van de rekening.
•    Inzicht kunnen krijgen in de opleiding en de bevoegdheid van je behandelaar.
•    Inzicht krijgen in de eventuele smetten op een blazoen, op berispingen.
•    Bij versterking van de positie van de patiënt hoort ook dat hij sneller en beter z’n recht kan halen als er een conflict ontstaat.

Voorzitter,
De andere kant van de medaille is dat het voor ziekenhuizen ook moet lonen om grote prestaties te leveren en efficiënt te werken. Het moet uitmaken of: ziekenhuizen cliëntgericht zijn, of ze veilig en doelmatig werken, of ze geen wachtlijsten hebben. Of mensen plezierig begeleid worden. Niet van het kastje naar de muur worden gestuurd.
Mijn voorgangers hebben daar een stevig begin mee gemaakt. Ik wil dat doorzetten.

Verder wil ik - onder strikte voorwaarden - winstuitkering in de ziekenhuiszorg toelaten. Is dat iets compleet nieuws? Nee. Het kan allang in de eerste lijn.

We moeten naar andere mogelijkheden kijken om te investeren in de zorg. Ziekenhuizen moeten minder afhankelijk worden van banken.
Pensioenfondsen en andere langetermijn-investeerders zoeken nu vaak hun heil over de grens. Ik wil dat ze kunnen beleggen in onze zorg. Daar is geld nodig voor kwaliteit en vernieuwing.

Bij deze opzet hoort ook de vrijheid iets nieuws te beginnen als dat betere zorg oplevert. Nu zijn de belemmeringen en obstakels veel te groot. We moeten het nieuwkomers niet zo moeilijk maken. We moeten af van onmogelijke eisen en jarenlang voortslepende procedures.

Voorzitter,
De vele fusies tussen ziekenhuizen van de laatste jaren zijn ongewenst. Je ziet ziekenhuizen ontstaan die veel groter zijn dan die in ons omringende landen. Groter zelfs dan bedrijfsmatig optimaal is. Deze ontwikkeling wil ik stoppen.
Bij fusies in de zorg is meer in het spel dan alleen mededinging. Behoud van keuzevrijheid, kwaliteit en bereikbaarheid. Daarom wil ik het fusiebeleid echt aanscherpen. Ik zal daarvoor mijn nek uitsteken.

Dat doe ik ook ten aanzien van fusies tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Als een verzekeraar eigenaar is van zorginstellingen worden afwegingen over zorginkoop onzuiver en kunnen nieuwe initiatieven worden beperkt. Ik zal zo spoedig mogelijk met voorstellen naar uw Kamer komen.

Voorzitter,
Geweld tegen zorgverleners mag niet worden getolereerd. Zero tolerance, wat mij betreft. Of dat nu geweld op de eerste hulp is, of tegen ziekenbroeders op de ambulance, of tegen de verloskundige ’s nachts op pad in de wijk. Geweld wordt nooit getolereerd.
En als het toch tot geweld of intimidatie komt, kiest de zorginstelling onvoorwaardelijk partij voor zijn werknemers. Niet een arts of verpleegkundige zou bij geweld aangifte moeten doen, maar de directie van de instelling. We moeten zuinig zijn op onze mensen en hun kant kiezen! Betere beveiliging als dat nodig is en mensen die zich niet gedragen, zoeken het zelf maar uit!

We moeten voldoende mensen in de zorg aan het werk krijgen. En we moeten ze ook behouden voor de zorg. Daar zullen wij alles aan doen.

Het personeelstekort hangt ons als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Het is niet zomaar een tekort. De schatting is dat we over vijftien jaar 450.000 mensen tekort komen in de zorg. Als we dat laten gebeuren, zou een kwart van onze zieken, ouderen en gehandicapten verstoken blijven van zorg. En zou meer dan één op de vier jongeren die van school komt, moeten kiezen voor een baan in de zorg. Dat zal niet gebeuren.
We moeten dus heel zuinig zijn op iedereen die in de zorg werkt. Weg met overbodige formulieren. Geef de professional zijn vak terug. En zijn gevoel van eigenwaarde. Geef ook ruimte aan de enorme creativiteit die er is bij mensen die dagelijks in de zorg werken. Juist hun ideeën bieden goede oplossingen dat is waar we vol op moeten inzetten. Dus: veel meer ruimte aan grotere experimenten en veel minder aan bureaucratie.

Voorzitter
Ik heb het eerder gehad over keuzevrijheid, dat is waar dit kabinet op inzet. Die keuzevrijheid geldt ook voor de levensstijl van mensen. Zelfbeschikking is een belangrijk recht.
Ook ten aanzien van leefstijl. De discussie over het beboeten of belasten van ongezond gedrag is wat mij betreft gesloten. Vrijheid en verantwoordelijkheid is niet voor niets het motto van het kabinet. De staat is niet onze nanny.

Vorige week heb ik u aangegeven hoe ik een positief preventiebeleid vorm wil geven en ik kom daar zeker bij het overleg over sport op terug.

Voorzitter,
Nederland doet het internationaal goed, laat daar geen misverstand over bestaan. Nederlanders zijn positief over de toegankelijkheid, de veiligheid en de kwaliteit van onze zorg. Ons land scoort steeds heel hoog in internationale vergelijkende onderzoeken. Zoals wederom een mooie eerste plaats in de Euro Health Consumer Index. Dat is een prachtig resultaat bereikt door al die mensen die dag in dag uit werken in de zorg.
Op deze mensen ben ik hartstikke trots. Die verdienen een groot compliment.  

Voorzitter, tot slot een hartenkreet: ik zou de Kamer willen voorstellen dat we stoppen met steeds opnieuw brieven sturen, commissies in te stellen of consultants in te huren. Het stikt van de adviezen, rapporten en analyses. Laten we daarmee gewoon aan de slag gaan.

Ook de ministers voor mij, of ze nu van de PvdA, D66, CDA of VVD zijn, hebben consequent gewerkt om de zorg beter, betaalbaar en toegankelijk te maken. De laatste jaren is de politieke inzet behoorlijk consistent. Ook ik zal me hier volledig voor inzetten en hoop dat samen met u en de mensen die werken in de zorg te kunnen doen. Juist om meer en betere zorg voor ons premiegeld te krijgen.