Persconferentie na ministerraad 5 november 2010

Beste mensen, dit is de eerste persconferentie die ik mag hebben na een ministerraad hier. Vorige week was ik in Brussel. Toen stond hier Verhagen. Dit zal ook de laatste keer zijn dat we elkaar in dit zaaltje zien wat mij betreft. Vanaf volgende week gaan we weer naar Nieuwspoort. Dat is een traditie die in 1971 is begonnen en ik zie er erg naar uit om die traditie weer voor te zetten en dat biedt ons ook de gelegenheid om na afloop nog even informeel na te praten, wat hier wat lastiger is. En ik heb van de RVD begrepen dat ik ook een aantal van jullie daar een plezier mee doe zo’n oude traditie in ere te herstellen. Te gast te zijn van de parlementaire persvereniging.

Vandaag, deze ministerraad, stond natuurlijk in het teken van ook de hele start van het kabinet. We zijn echt aan de slag gegaan, zoals ik het debat over de regeringsverklaring afsloot. Wij hebben natuurlijk om te beginnen ervoor gekozen om meteen het kabinet in te krimpen. We zijn van 27 teruggegaan naar 20 bewindslieden. Vervolgens hebben wij hard gewerkt om alle budgettaire maatregelen uit het regeer- en gedoogakkoord ook te vertalen naar de begrotingen. Dat moest allemaal nog gebeuren. Dat leidt dus tot een oploop in de besparingen over 2011. En die begrotingen waar allemaal al vastgesteld en dat is nu allemaal verwerkt.
En u heeft deze week een aantal voorbeelden gezien van collega’s in het kabinet die zaken die snel uit te voeren waren naar voren hebben gehaald. Het rookverbod voor de kleine cafés is vervallen. De CO2-opslag in Barendrecht gaat niet door. De bonnenquota, onmiddellijk door Opstelten gereageerd op berichtgeving in de Telegraaf, maar ik begreep dat hij ook los daarvan dat al van plan was. Dat is ook gebeurd. Wat we vandaag hebben besloten is om zogenaamde cold cases te kunnen heropenen na nieuw forensisch bewijsmateriaal. Dus een zogenaamde herziening ten nadele. Ook een zaak die in het regeerakkoord is geregeld. Dat konden we snel doen omdat er een wetsontwerp lag dat een herziening ten voordele mogelijk maakt. Wij konden daarin nu amenderen, dus dat kon heel snel, ook een quick win uit het regeerakkoord deze kwestie van de cold cases.

Verder hebben we vandaag een inventarisatie gemaakt van de hervormingsagenda. U kent het regeer- en gedoogakkoord, dat staat vol voorstellen, een groot deel ook hervormingsvoorstellen. We hebben vandaag met elkaar een brief opgesteld, of vastgesteld, van mij aan de Kamer, die is nu inmiddels ook verzonden, waarin we de 17 meest in het oog springende hervormingsvoorstellen nog eens op een rijtje zetten.
Op zich zitten daar geen nieuwe dingen bij ten opzichte van het regeer- en gedoogakkoord. U komt de grote hervormingen tegen in het onderwijs, de kwestie van het mogelijk maken van het belonen van de betere leraar die beter te belonen. Het invoeren van een sociaal leenstelsel in het hoger onderwijs. Op het gebied van de gezondheidszorg, de hervormingen in de AWBZ, de hervormingen in de sfeer van de ziekenhuissector. Dat ziekenhuizen vreemd kapitaal kunnen aantrekken en ook winst kunnen uitkeren. Grote hervormingen in de sociale zekerheid op het terrein van de AOW en het pensioen, maar ook als het gaat om WSW, Wajong en de bijstand. Al die grote hervormingen vindt u in dit lijstje terug. En daar zullen we dus de komende maanden in het kabinet ook over gaan spreken. We hebben vandaag drie van die hervormingen, of drie grote hervormingen voor het eerst bij de kop gehad. En we gaan zo tot de Kerst ervoor zorgen dat we al die grotere hervormingsvoorstellen in de ministerraden met elkaar bediscussiëren aan de hand van een korte notitie. Als het enigszins kan in twee pagina’s proberen we.

En vandaag hebben we gesproken onder andere over het samenvoegen van alle backoffices bij de Rijksoverheid. De grote herzieningen op het terrein van cultuur zijn vandaag besproken en de nationale politie hebben we vandaag besproken. Dat doen we zo tot de Kerst en dan hebben we eind dit jaar al die zaken zo ver dat we ook begin volgend jaar de stukken naar de Kamer kunnen sturen op al die hervormingen in de eerste maanden van volgend jaar om ervoor te zorgen dat waar wetswijziging nodig is, die wetswijziging ook kan worden voorbereid. Dan gaat er een korte brief uit waarin staat hoe die hervorming eruit ziet. Eigenlijk de eerste pagina’s van een memorie van toelichting van zo’n wetsontwerp. Dan is het Kamerdebat en dan kan daarna de wet getikt worden en dan kun je ook snel tempo maken.

Tot slot over Afghanistan, misschien zijn er ook vragen over. Daar, weet u, hebben wij als kabinet, als coalitie gezegd in het regeerakkoord er is een motie van Pechtold en Peters en dat is een motie die door de Kamer is aangenomen en in het regeerakkoord staat we zullen kijken of het mogelijk is daar uitvoering aan te geven. Nou daar zijn achter de schermen ook gesprekken over gaande. Daar kan ik helaas niet zoveel over zeggen, maar bij een minderheidskabinet hoort ook dat je niet altijd in het openbaar die gesprekken kunt voeren. Ik denk dat het heel goed zou zijn als Nederland in Afghanistan een bijdrage zou kunnen leveren aan een vredesmissie. Of dat lukt hangt helemaal af van die gesprekken, want wij hebben 52 zetels.
Tegelijkertijd ligt er die motie van Pechtold en Peters en we kijken dus de komende weken of er draagvlak is in het parlement om te komen tot uiteindelijk een artikel-100-brief waarin we een voorstel doen. Maar dat zal helemaal afhangen van die gesprekken achter de schermen. Lukt dat wel dan komt die brief. Krijgen wij het gevoel dat er toch te weinig steun voor is, dan komt die brief er niet. Op dit moment is dat nog moeilijk in te schatten. Die gesprekken zijn gaande. Dan bent u benieuwd waarschijnlijk wat die gesprekken dan inhouden, maar daar kan ik dan helaas niets over zeggen. Dat is dan weer het nadeel van een minderheidskabinet, dat je die gesprekken ook echt even in het vertrouwen van het informele overleg met elkaar moet voeren. Dat waren een aantal zaken over de start van het kabinet. Het aan de vork prikken van de grote hervormingen en even specifiek over Afghanistan omdat dat ook in de media nog speelde.

VRAAG
U lijkt een enorme haast aan de dag te leggen met alles wat u wilt. Waarom is dat belangrijk?

RUTTE
Nou haast niet, het moet wel grondig gebeuren natuurlijk. Maar we willen wel aan de slag. Er moet een hoop gebeuren. Het land staat er niet al te florissant voor. Er moet zo’n 18 miljard omgebogen worden. Dat moet in de begroting van 2011 verwerkt worden. Er zijn grote ambities om grote hervormingen door te voeren. Daar willen we ook tempo in maken, maar we doen dat natuurlijk wel ordelijk. Dus het moet wel van kwaliteit zijn. We gaan geen haastwerk leveren. Maar als er nou zaken zijn die je snel in gang kan zetten, zoals dat rookverbod bij de kleine cafés wat mij in ieder geval altijd vreselijk irriteerde, dat betuttelen, als je dat snel kunt opheffen dan moet je dat ook doen vind ik. En zeker als je daar in het regeer- en gedoogakkoord afspraken over hebt gemaakt.

FRESEN
Was dat ook de bedoeling? U heeft dat ook afgesproken? Jij doet maandag dit, jij doet dinsdag dat. Om even te laten zien: kijk het kabinet is daadkrachtig?

RUTTE
Nee. Nee, ik wist niet eens dat op die specifieke dag Schippers met dat punt zou komen. Ik heb haar meteen gecomplimenteerd. Dus iedereen is echt bezig in de eigen portefeuille, en dat merk je, om aan de slag te gaan. Zowel op de inhoud van de hervormingen die nu in gang moeten worden gezet, via de ministerraad. Voorbereiden waar nodig van wetsontwerpen, als ook waar dingen snel kunnen. Maar er zit geen strategie achter in de zin van wie op welke dag dat zou doen, nee.

FRESEN
Even over die 17 hervormingen. Ik kan me herinneren uit het debat van de regeringsverklaring dat u heel veel moeite had om uiteindelijk die hervormingen op te sommen, omdat u steeds geïnterrumpeerd werd en dat was eigenlijk omdat men zoiets had van ja dat zijn wel dingen die u noemt, maar geen hervormingen. Nu heeft u er 17. Zijn dat nou echte hervormingen of staan er ook dingen bij waarvan anderen weer zullen zeggen ja wacht even dat zijn gewoon maatregelen, geen hervormingen, dat is echt wat anders.

RUTTE
Nou ik heb ze hier liggen. Ik vind het nogal wat. Het zijn echt hervormingen.

FRESEN
Ja 17 is nogal wat, maar…

RUTTE
Nee, maar ook wat er inhoudelijk staat. Ik vind het echt grote hervormingen en er zijn er zelfs nog wel meer. Ik moet u zeggen in het debat had ik in mijn hoofd het getal van 17, nadat we er hier eens intern naar hadden gekeken. Ik zei dat zo in het debat en toen zei Pechtold nou ja, stuur die dan ook maar toe. Dus dat doe ik nu ook. Maar toen we die lijst aan het maken waren, toen zeiden we ja eigenlijk zijn het er nog wel meer dan 17. Bijvoorbeeld de hele herziening van ontwikkelingssamenwerking. We gaan niet alleen iets omlaag van 0,8 naar 0,7 maar we gaan de hele structuur van ontwikkelingssamenwerking veranderen. Veel meer richten op het bedrijfsleven. Die staat er nog niet eens in. De hervorming van de rijksoverheid. Dus een kleine krachtige staat met minder departementen, met minder ambtenaren, minder regels. Die hele filosofie zit wel onder al die hervormingen, maar hebben we ook niet apart benoemd. Dus in die zin zijn het er misschien nog wel meer dan 17.

FRESEN
En zijn er bepaalde hervormingen bij waarvan u zegt daar mag men mij op afrekenen als premier op enig moment? Want dat u ze alle 17 haalt, dat moet je natuurlijk maar afwachten. Of zijn er een paar bij waarvan u zegt die moeten we echt voor elkaar krijgen?

RUTTE
Ja ik vind dat lastig. Ik zou zeggen wij hebben ze echt allen nodig om het land sterker te maken. En ze gaan mij allemaal aan het hart. Ik strijd al heel lang voor het laten uitvoeren door de zorgverzekeraars van de AWBZ, omdat ik weet dat kwaliteitsverbetering minder kost. Ik strijd al lang voor het invoeren van een sociaal leenstelsel in het hoger onderwijs. En dat vind ik heel belangrijk. Ik strijd al lang voor het totaal hervormen van de onderkant van de arbeidsmarkt om mensen niet zielig te verklaren, maar juist weer aan het werk te helpen als dat ook maar enigszins kan. Dat zit er ook in. Hier zit ook in, op het gebied van immigratie, de hele verandering van het immigratiebeleid. Veel meer richten op het alleen toelaten van mensen die snel aan de slag kunnen, maar de grens zoveel mogelijk sluiten voor mensen die niet hier aan de slag komen. Die zit in de hele herziening van het veiligheidsbeleid. Het strenger straffen wat voor mij een heel belangrijk punt is voor mensen die zich niet aan de regels houden en het invoeren van die nationale politie om dat ook uiteindelijk waar te maken. Ja, ik vind het moeilijk om daar nou…

FRESEN
Maar u noemt nou een punt als strenger straffen, maar dat kan je toch niet een hervorming noemen? Dat is gewoon een maatregel die je neemt. Dat is toch niet een hervorming van het hele stelsel?

RUTTE
Ja er zit onder de vijf of zes pagina’s in het regeer- en gedoogakkoord op veiligheid een filosofie en dat is echt een hervormende filosofie. Namelijk dat wij een land willen waarin niet de aandacht uit gaat naar de hufter, maar naar de held. Niet naar de dader, maar naar het slachtoffer. Waarin je de dader ook kunt plukken, heel snel, van het geld van zijn kapitaal dat je nodig hebt om het slachtoffer te ondersteunen. Dus de hele aanpak die daarachter zit. De hele filosofie achter de minimumstraffen. De hele filosofie wat we nu vandaag gaan doen van de herziening ten nadele. Dat zijn echt grote veranderingen waar een filosofie onder zit waarbij je het strafrecht veel meer richt naar hoe zorg ik er nou voor dat mensen die echt het slachtoffer zijn dat die ook het gevoel hebben dat de samenleving voor hen kiest en niet voor de dader.

WILLEMS
Toch nog even over die hervormingen. Er was ook een wens uit de Tweede Kamer om wat concreter te maken wat de doelstellingen zijn en per wanneer die gehaald worden. Zit dat ook in die brief? Gaat u ook benoemen wat er voor welke tijd gerealiseerd moet zijn? Bijvoorbeeld in termen van het halen van meer agenten op straat of handen aan het bed?

RUTTE
Dat zit allemaal in de 18 miljardplaat. Dus overal waar investeringen nodig zijn, is het allemaal in detail verwerkt in het regeerakkoord. Dat kan iedereen nakijken en ik heb in de Kamer juist geprobeerd om geen brieven toe te zeggen. Dat is dan de enige brief die ik veroorzaakte omdat ik over de 17 begon, dus dit moest wel. Maar verder willen wij zo min mogelijk brieven sturen als kabinet, tenzij het echt de eerste pagina’s zijn van een memorie van toelichting van een grote wetswijziging. Tenzij de Kamer het echt wil, dat je er niet onderuit kunt. Of wanneer je een grote stelselwijziging aankondigt. Dan moet je wel, maar verder zo min mogelijk naar de Kamer, zoveel mogelijk gewoon praktisch aan de slag. En ik heb ook gezegd toen dit behandeld werd, toen het gevraagd werd, maar hoe ga je er dan verantwoording over afleggen, dat we zouden aansluiten bij de bestaande verantwoordingssystematiek. We hebben woensdag gehaktdag in mei. We hebben in september de derde dinsdag. We hebben de hele aanpak van VBTB, van beleidsvoornemens tot beleidsverantwoording. Ik geloof dat ik de afkorting niet helemaal goed zeg, maar in elk geval die hele systematiek waarin je zegt dit is mijn beleid en dit heb ik ervan gemaakt. En het laatste wat je moet doen, is voor al die punten weer nieuwe informatiestromen gaan sturen. Want dat kost allemaal geld. En in toenemende mate zullen we merken dat als we deuren open doen op departementen dat daar geen mensen meer achter zitten, dus daar zijn ook niet genoeg mensen meer voor om al die brieven op te stellen.

SWAAN
Over de hervormingen. U zegt we gaan het allemaal aanpakken, maar we hebben dat ook allemaal in het regeerakkoord al kunnen lezen. Waarom is het nou volgens u nodig om tot een apart lijstje van 17 hervormingen te komen?

RUTTE
Dat is ook niet nodig, maar dat is een toezegging van mij aan de Kamer. En die heb ik zelf veroorzaakt, omdat ik begon over die 17 en Pechtold toen zei, en dat begrijp ik ook heel goed, nou stuur dan dat lijstje maar toe.

SWAAN
Maar voelt het dan niet een beetje alsof u met een lijstje moet bewijzen dat u wel echt een hervormingskabinet bent?

RUTTE
Nee, ik heb dat zelf veroorzaakt door over die 17 te beginnen. Maar als je kijkt in het regeerakkoord, dan zijn het er nog wel meer dan deze 17. Wij hebben nu de 17 eruit gehaald waarvan we zeggen dat zijn echt grote stelselwijzigingen, maar nogmaals, ik noemde ontwikkelingssamenwerking, ja je moest op een gegeven moment ook keuzes maken, dat is natuurlijk ook een grote hervorming, maar die zit er nog niet eens in.

SWAAN
Maar met zo’n lijstje begint de discussie waarschijnlijk toch weer, van ja maar is dat wel echt hervormen, want eigenlijk heeft iedereen het steeds over ontslagrecht en de WW.

RUTTE
Ja dat is een beetje de A en B hervorming. Dus als je die twee niet doet, dan hervorm je dus niet. Dat heb ik ook in het debat gezegd. En van die afdeling ben ik niet. En ik neem aan dat partijen die niet behoren tot deze samenwerking ondersteunende partijen niet allemaal bij alles wat we doen enthousiast zijn. Dus dan is het ook onvermijdelijk dat als je zo’n brief stuurt, daar nog eens met een kritische blik naar gekeken wordt.

SWAAN
Maar nu is er een lijstje van 17. Gaan alle ministers of alle ministeries echt hervormen of zijn er ook ministeries die niet op het lijstje voorkomen?

RUTTE
Nou eigenlijk op alle departementen gaat natuurlijk heel veel gebeuren. Ik heb niet gekeken of ze nou allemaal hierin zitten. Buitenlandse Zaken zit er geloof ik niet in, maar goed daar zit dan ontwikkelingssamenwerking weer bij. De hele hervorming van de EU, hoe we toe willen naar het systeem van afdracht aan de EU. En de hervormingen die daar nodig zijn om ons immigratiebeleid mogelijk te maken. Dus het is op eigenlijk alle departementen hebben wel te maken met grote veranderingen.

SWAAN
Is er een rangorde op enige manier?

RUTTE
Nee, nee. Het moet allemaal gebeuren om het land sterker te maken.

VULLINGS
U heeft deze week telefonisch contact gehad met Obama. Hoe was het gesprek?

RUTTE
Was een goed gesprek ja.

VULLINGS
U heeft ook een foto laten maken, gaan we dat vaker zien op belangrijke momenten?

RUTTE
Nou als u ze plaatst wel.

VULLINGS
Nou ja, dat is moeilijk op de radio.

RUTTE
Op de radio gaat dat niet, maar ik zag in een aantal kranten de foto geplaatst worden. Dus zolang dat gebeurt zullen we af en toe een foto verspreiden. Ik geloof dat RTL of NOS, ik dacht RTL, had ook de foto. Dank daarvoor.

VULLINGS
U heeft het ook over Afghanistan gehad. Heeft u toen uitgelegd dat u een leider bent van een minderheidskabinet?

RUTTE
Ja.

VULLINGS
En wat vond Obama daarvan?

RUTTE
Nou dat wist hij al. Hij heeft zich goed voorbereid. De president van Amerika belt niet ins blaue hinein, die was natuurlijk geprepareerd. Maar goed hij begrijpt dat natuurlijk dat dat betekent dat ik geen garanties kan geven. Dat hoewel op zich deze coalitie van twee partijen ervoor zou zijn om zo’n missie waarbij je mensen traint om daar dan de zaak over te gaan nemen. Daar zijn wij voorstander van als coalitie. Maar ja, dat ik geen garanties heb of daar ook een Kamermeerderheid voor is en dat we daar naar zoeken. En dat dat ook onderdeel is van het werken als minderheidskabinet. Dit is nou zo’n voorbeeld, zo zullen er meer volgen de komende maanden en jaren, waarin je echt probeert in die Tweede Kamer te kijken of je meerderheden kunt vinden.

VULLINGS
U zegt er vinden gesprekken plaats op de achtergrond. Tussen wie?

RUTTE
Ja dat kan ik u dus niet zeggen, want dat is op de achtergrond.

VULLINGS
Nou goed, de inhoud wilt u wellicht niet prijsgeven, maar…

RUTTE
Nee, het spijt mij ontzettend, maar ik ben daar meteen maar duidelijk over naar jullie, want dit zal vaker gebeuren. Als minderheidskabinet moet je om op onderdelen waarbij niet de gedoogpartij steun geeft op voorhand, maar die wij als coalitie belangrijk vinden, moet je gewoon in de Kamer zoeken naar meerderheden. En dat kan helaas alleen, een enkele keer zal het ook plotseling in een debat kunnen gebeuren, maar heel veel gevallen zal dat toch achter de schermen zijn.

VULLINGS
Dan moet u de achterkamertjes in, terwijl de oppositie tegen mij zei: daar hebben wij helemaal geen zin in. We willen juist dat het in het openbaar wordt uitgedebatteerd.

RUTTE
Maar dat laatste gaat natuurlijk altijd gebeuren. Het is niet zo dat je iets…

VULLINGS
Nee die zeggen we willen eigenlijk niet die achterkamertjes in getrokken worden. Het kabinet moet maar met een voorstel komen en gaan we dan in het openbaar discussiëren.

RUTTE
Die reacties heb ik hier en daar ook wel gekregen, maar ik heb toch ook een aantal keer niet alleen in de kamer gezeten.

VULLINGS
Ok, dus u voert die gesprekken zelf begrijp ik?

RUTTE
Niet allemaal, zeker niet. Een enkele keer ben ik er zelf bij betrokken. Nee, kijk je kan niet in mijn rol overal bij betrokken zijn. Maar als ik erbij betrokken ben, dan zit ik niet alleen in een kamer. En ook niet alleen met een collega-minister.

VULLINGS
Bent u er optimistisch over dat het gaat lukken een nieuwe missie naar Afghanistan?

RUTTE
Nou dat zeg ik u eerlijk: ik denk dat het zou kunnen. De gesprekken zijn gaande, maar ik heb daar geen garanties voor. En dat geldt natuurlijk voor een minderheidskabinet vaker. Dat je dingen probeert, gaat kijken hoelang is de polsstok, krijg je in de Kamer voldoende steun? We zijn ernaar aan het zoeken en hierbij wil ik ook zeggen: het is niet alleen een wens van de coalitie, maar er ligt ook een Kameruitsprak van de motie van Peters en Pechtold. Die is aangenomen, daar was een Kamermeerderheid voor. Dus het is niet alleen iets wat wij graag zouden willen, maar er ook een Kamermeerderheid voor is. Maar of het lukt, die motie is natuurlijk aangenomen in een andere politieke context. Er is nu een andere coalitie, een andere politieke situatie. Dus dat kan allemaal meewegen. Dat moet ik allemaal afwachten hoe partijen zich gaan opstellen.

VULLINGS
Wanneer wilt u eruit zijn?

RUTTE
Ja zo snel mogelijk, maar ik heb niet veel te wensen natuurlijk vanuit de positie vanuit dat minderheidskabinet. Van onze kant probeer je natuurlijk een zekere snelheid te betrachten, dus dat doen we ook wel, maar hier moet je wel oppassen dat niet het betere de vijand is van het goede.

VULLINGS
Wordt het pijnlijk om de NAVO eventueel een tweede keer af te zeggen?

RUTTE
Nou ja kijk, we hebben in Afghanistan een enorme inzet geleverd. We hebben daar met 2.000 militairen vier jaar lang, we zouden twee jaar gaan, gezeten. We hebben het een keer verlengd. Wij hebben echt gebokst, zoals de Amerikanen zeggen, punching above our weight, we hebben meer gedaan dan op grond van de omvang van Nederland zou kunnen verwachten als je het vergelijkt met andere landen. Dus ik vind niet dat we ons ergens voor hoeven te schamen. Maar er gebeurt heel veel daar. Ze proberen het land weer op te bouwen. Wij hebben kennis die we zouden kunnen leveren om daar een bijdrage aan te leveren. Ik vind wel als je dat zou kunnen doen en wij denken dat het zou kunnen, dat je dat ook moet proberen. Maar er moet wel voldoende draagvlak voor zijn. Je kunt dit niet met 52 zetels.

WESTER
U moet niet alleen andere politieke partijen zien te overtuigen van het eventuele nut van die missie, maar ook een deel van de samenleving. Welke argumenten gaat u gebruiken naar de samenleving toe? Waarom deze nieuwe missie?

RUTTE
Ik denk als je over Afghanistan praat, dan praat je over een gebied waarin we al heel veel geïnvesteerd hebben. Men staat daar nu voor een volgende fase waarin men het zelf wil gaan overnemen. Nou die enorme investering die wij en andere landen gedaan hebben om ervoor te zorgen dat die ook zinvol is, dat die ook op langere termijn zijn bestendigd, moet je eigenlijk proberen om een bijdrage te leveren ook aan het op eigen benen laten staan, in dit geval, van de veiligheidsdiensten in Afghanistan. Politie en anderen die verantwoordelijk zijn voor veiligheid. Wij kunnen dat goed. Wij hebben goede, sterke marechaussee. Goede politie. Wij kunnen daar een bijdrage aan leveren. En dan zou ik zeggen tegen de mensen die zich afvragen is dat nodig? Dan zeg ik ja. Wij hebben die bijdrage geleverd. Het is een regio die nog steeds instabiel is. Het hele theater daar van landen is nog steeds niet stabiel. Het is ook in ons belang, in our national interest, in ons nationaal belang, dat daar verdere stabiliteit komt. Dus het waarmaken van de eerdere investering. Het omzetten in bestendiging daarvan en tegelijkertijd een bijdrage leveren aan een regio die nog te instabiel is.

WESTER
Dat is ook het verhaal dat u straks tegen Cohen gaat aanhouden?

RUTTE
Nou ja, dat zijn de verhalen waarover op de achtergrond natuurlijk gesproken wordt. Ik geloof ook niet zozeer dat daar nu de discussie over is, over de nut en noodzaak. De discussie is natuurlijk meer over maatvoering en de politieke mogelijkheden die er liggen.

WESTER
Valt er aan die maatvoering dan nog iets te doen?

RUTTE
Kijk, het heeft niet zoveel zin op alle voorstellen die wij gaan doen, waar niet automatisch steun van is van de 76 zetels van de politieke samenwerking om met een totaal dichtgespijkerd pakket te komen. Dus dan kom je altijd natuurlijk met een hele duidelijke intentie van wat je wilt. Maar ook volstrekt open voor suggesties van anderen waarvan je graag wilt dat ze het voorstel steunen.

JANSEN
Verwacht u voor de NAVO-top van 19 november met een voorstel te kunnen komen?

RUTTE
Ik denk niet dat je voor 19 november met een uitgewerkt voorstel kunt komen. Dat zou heel mooi zijn als dat lukt, maar dat lijkt me heel krap.

JANSEN
Maar wel of u dan een Kamermeerderheid achter dat plan kan krijgen?

RUTTE
Dat moeten we bezien. Ik durf het niet te zeggen. Dat durf ik echt niet te zeggen. Ik begrijp die NAVO-top. Natuurlijk zal het allemaal mooi zijn ‘als’. Maar als het niet zou lukken om voor die NAVO-top duidelijkheid te hebben schaam ik me ook niet. Nogmaals, we hebben daar vier jaar gezeten met tweeduizend mensen. We hebben een enorme inspanning geleverd en die wordt ook erkend in de rest van de wereld. Het is zeker niet zo dat men zegt: Nederland heeft geen bijdrage geleverd, integendeel. Alleen willen ze er graag nog iets van.

JANSEN
Een discussiepunt in de Kamer of er steun voor te krijgen is of zo’n missie een sterk civiel karakter krijgt of een sterk militair karakter. Van hoe groot belang is het dat het een militair karakter heeft wat u betreft?

RUTTE
Dan kom ik op het terrein waar beantwoording van dat soort vragen voor ons als minderheidskabinet de kansen op het laten slagen van die gesprekken minder groot maakt. Dus moet ik helaas zwijgen.

JANSEN
Er wordt gezegd dat als het geen militair karakter heeft u niet meetelt bij de NAVO, en dus blijven al die internationale posities - G20, IMF, Wereldbank - gevaar lopen.

RUTTE
Die koppeling aan al die posities en al die organisaties vind ik… Ik begrijp hem wel, maar daar is nog wel het een en ander over te zeggen. Daarvoor geldt überhaupt dat Nederland altijd een serieuze speler is op het wereldtoneel. Dat moet ook niet je argumentatie zijn. Maar over de inhoud van is het militair, of is het blauw of groen en de combinatie daartussen, daar kan ik helaas… Dat is natuurlijk onderdeel van die gesprekken.

JANSEN
U weet toch wel wat uw eigen voorkeur is?

RUTTE
Zeker, maar die nu hier delen helpt ook niet, want dan ben ik al weer aan het vertellen wat onze inzet is. Dan zit ik alweer een deel van de onderhandelingen te vertellen. Dat zou ik graag doen vanuit de gebruikelijke openheid, maar bij dit soort onderwerpen waarbij we nog aan het onderhandelen zijn gaat dat niet.

JANSEN
In die Nieuwspoort moet u wel, dat snapt u wel toch?

RUTTE
Ik vrees dat ik daar… Nog een keer op eigen grond.

MEIJER
Uw voortvarendheid leidt er misschien ook toe dat er al heel snel een Malieveld vol boze ambtenaren zal zijn. U zegt net: er zullen achter steeds meer deuren steeds minder ambtenaren zitten. Gaat u op dat punt niet een beetje te hard?

RUTTE
Nee. Wat we doen als kabinet is… Het doel van het kabinet is niet minder ambtenaren. Er wordt ontzettend hard gewerkt in deze stad. Het probleem is alleen dat de overheid zich met teveel zaken is gaan bemoeien. De filosofie van het kabinet is: laten we nu een overheid hebben die wat minder probeert om het geluk van iedere individuele Nederlander te bevorderen. Regel de randvoorwaarden goed, zoals veiligheid en gezondheidszorg en andere zaken, maar laat mensen ook vooral dan binnen die context hun eigen leven leven. Er is buitengewoons van maken zonder dat je daar als overheid de hele dag zit mee te sturen. Vanuit die filosofie zeggen we dat we aantal dingen niet meer hoeven. Dat leidt inderdaad ook tot besparing, tot minder ambtenaren. Dat is trouwens wel een mooi bijeffect, want we moeten natuurlijk die achttien miljard vinden.

MEIJER
De visie kennen we, maar u lijkt het met een confrontatie te willen afdwingen. De vraag is of dat wel de goede strategie is.

RUTTE
Waar leidt u die confrontatie uit af?

MEIJER
Uit de dingen die over ambtenaren worden gezegd, ook zojuist door minister Donner.

RUTTE
Dat laatste weet ik dan niet. Maar nee, ik zoek helemaal niet naar een confrontatie. Wij zijn heel reëel naar de ambtelijke vakbonden en het georganiseerde verband van de ambtelijke dienst in Nederland, namelijk dat wij groot respect hebben voor de Rijksdienst en voor mensen die werken voor de overheid, ook regionaal en lokaal en bij ZBO’s, de grote uitvoeringsorganisaties. Maar dat we echt in Nederland naar een situatie moeten waarin die overheid zich met minder dingen bemoeit. Dat is geen verwijt aan die ambtenaren. Ik heb wel eens gezegd dat er geen ambtenaar is die een regel uitvaardigt. Het zijn altijd politici die uiteindelijk ergens hun handtekening onder zetten. Dat komt omdat de overheid steeds meer is gaan oplossen wat mensen heel goed zelf kunnen oplossen. Dat is natuurlijk de filosofie van het kabinet.

MEIJER
Dus dat Malieveld vreest u voorlopig niet?

RUTTE
Vrezen wel of niet. Kijk, wat je natuurlijk merkt als je als kabinet grote veranderingen gaat aanbrengen je natuurlijk in de samenleving op weerstand stuit. Dat is ook logisch. Maar het doel is niet het Malieveld vol krijgen of niet. Het doel is die veranderingen doorvoeren, zodat er een sterker Nederland komt. Dat zal af en toe ook wel eens een keer botsen met maatschappelijke organisaties. Dan moet je proberen goed het gesprek te voeren en uit te leggen waarom je het doet. Goed te luisteren wat de ander daarvan vindt. Maar we hebben wel een opvatting als kabinet. We hebben wel een koerst uitgezet. Daar geloven we in.

FRESEN
Die ambtenaren die nog overblijven, mogen die wel wat meer verdienen dan ze nu verdienen?

RUTTE
Je ziet nu dat in heel Nederland loonmatiging uitermate belangrijk is. Volgende week beginnen de gesprekken tussen minister Donner en de ambtenarenorganisaties. Daar zal ook wel duidelijk wat onze inzet is. Dat wordt dan volgende week allemaal bekend. Maar ik kan u wel zeggen dat daar natuurlijk niet heel veel ruimte is. Het is logisch dat je van ambtenaren moet vragen, zoals dat ook van mensen in het bedrijfsleven is gevraagd, om de komende tijd toch te matigen. Dat is heel belangrijk ook voor de economie.

FRESEN
Hoe kwalificeert u dan die looneis van twee procent?

RUTTE
Ik heb zelf in een eerder bestaan tien jaar lang met vakbonden onderhandeld over CAO’s en looneisen. Dat heeft natuurlijk altijd een eigen dynamiek. Daar past dit in. Dus daar heb ik verder geen mening over. Ik heb er een mening over wat wij willen. Wat zij willen, daar gaan we over onderhandelen dan.

FRESEN
U heeft toch wel een mening over die looneis?

RUTTE
Ja, natuurlijk. Die wijkt af van de onze zeer waarschijnlijk. Volgende week zult u dat zien. Dus wij hebben daar een andere opvatting over. Maar ik ga daar verder geen commentaar op leveren, want daarmee zou ik het overleg dat Donner gaat voeren met de bonden onnodig belasten. Maar het moge duidelijk zijn dat wij daar andere opvattingen over hebben.

FRESEN
U zou bijvoorbeeld ook kunnen zeggen dat het een onverantwoorde looneis is in tijden dat iedereen er op achteruit gaat.

RUTTE:
Om nu aan de vooravond van de onderhandelingen op wensen van vakbonden allemaal nucleaire uitspraken te gaan doen, ik weet niet of dat helpt. Volgens mij niet.

VRAAG:
Even terug naar Afghanistan. Bij grote missies - en dit lijkt toch wel een grote missie te worden - was het altijd gebruik dat er een grote meerderheid van de Tweede Kamer daarmee akkoord moest gaan om dat grote draagvlak te krijgen. Wat vindt u nu genoeg voor de Tweede Kamer om vijfhonderd man uit te zenden.

RUTTE
Om te beginnen: dat aantal is een aanname. Door antwoord te geven op uw vraag bevestig ik niet die aanname moet ik zeggen, die laat ik in het midden. Maar in algemene zin over de vraag hoe groot het draagvlak moet zijn: zo groot mogelijk. Maar ik ga daar niet een aantal zetels op plakken. Wij zoeken natuurlijk logischerwijze naar een breed draagvlak. We beginnen met slechts 52 zetels. Een normale coalitie begint natuurlijk al met een eigen meerderheid.

VRAAG
Acht u het mogelijk dat bij bijvoorbeeld 77 zetels er een missie naar Afghanistan komt?

RUTTE
Ik ga niet een bid maken nu hoeveel of hoeveel niet. Dat hangt natuurlijk heel erg af van het karakter van de missie, van de gesprekken die we aan het voeren zijn. De kansen die je misschien hebt als het niet meteen lukt iedereen te overtuigen en nog in debat andere partijen te overtuigen. Dat is allemaal niet in te schatten nu, dat hangt heel erg af van de gesprekken.

VRAAG
Maar daarmee geeft u eigenlijk al aan dat een missie met een kleine minderheid tot de mogelijkheden behoort.

RUTTE
Nee dat geef ik niet aan. Nee, dat is uw conclusie.

VRAAG
Een van uw staatssecretarissen heeft een aanmerkelijk financieel belang in het bedrijf van de echtgenote van een Kamerlid. Bent u niet bang dat dat de schijn van belangenverstrengeling zou kunnen wekken?

RUTTE
Die casus ken ik niet, dus daar moet u mij over informeren.

VRAAG
Het gaat over Halbe Zijlstra die een financieel belang heeft in het bedrijf van de echtgenote van Han ten Broeke.

RUTTE
Ja nou ja, ik ken niet specifiek die casus. Überhaupt van alle ministers ken ik niet de casus. We hebben met alle ministers en staatssecretarissen heb ik als formateur gesproken en heb ik verteld wat wel en niet kan. En ik zou dan die hele situatie van dat financieel belang moeten kennen en de constructie daar omheen om daar een uitspraak over te kunnen doen, dus dat kan ik zo niet doen. Dat weet ik niet. Ik heb niet gevraagd: welke belangen heb je? We vertellen mensen wat wel en niet kan. Het is niet zo dat de casus die u noemt per definitie wel of niet kan, dat hangt af van de bijzondere juridische vormgeving van zo’n constructie.

VRAAG
Maar vindt u het niet sowieso onwenselijk dat er een financieel belang is tussen een Kamerlid en een staatssecretaris, ook al is dat op afstand gezet bijvoorbeeld via een stichting? Omdat je al heel snel de schijn wekt dat er sprake kan zijn van belangenverstrengeling?

RUTTE
Luister jongens. De regels voor staatssecretarissen en ministers zijn heel streng. Toen ikzelf staatssecretaris werd, ik had geloof ik voor 10.000 euro aandelen van de hand gedaan, en nu nog een spaarrekening, vrij simpel. Maar er zijn natuurlijk mensen zoals Zijlstra zelf, deze constructie ken ik niet, maar hij komt uit het bedrijfsleven, heeft ook een eigen bedrijf gehad. Er zijn verschillende ministers en staatssecretarissen die bedrijven gehad hebben. Dan moeten ze dat op afstand zetten. Daar zijn regels voor. Wij controleren niet precies hoe ze dat gedaan hebben, maar ze moeten verklaren of ze dat gedaan hebben, conform de regels. Zo werkt dat bij de formatie. Daar heb ik ook een brief over gestuurd aan de Kamer. Ja en deze constructie zoals u ‘m nu schetst, die kan heel wel kloppen, maar dan hangt het precies af van de juridische vormgeving. Maar ik ken niet die specifieke constructie, maar die ken ik ook niet van de rest van het kabinet.

VRAAG
Maar maakt dat ministers ook niet heel erg kwetsbaar voor het feit dat ze mogelijk dan toch op een gegeven moment in een positie komen dat men dingen wordt verweten die u misschien had moeten of kunnen weten?

RUTTE
Nee het werkt het zo. Het is de verantwoordelijkheid van de bewindslieden zelf om te voldoen aan de regels. Ze verklaren aan mij als ze daaraan voldoen. Als er twijfel is, dan kan dat worden getoetst. Bij een landsadvocaat of elders kun je dat laten checken. Maar zo werkt de constructie. Er zijn verschillende bewindslieden met bedrijven die op afstand zijn geplaatst. We hebben natuurlijk zelfs in het verleden een premier gehad met een groot bedrijf dat in zijn premiertijd op afstand was geplaatst. Dus dat was op zich ook helemaal niet vreemd. Dat moet ook kunnen, want anders kun je helemaal niemand meer vragen voor het kabinet, want dan mogen mensen geen geld hebben, geen bedrijven hebben. Ja dan wordt de spoeling wel heel dun. Maar je moet het wel netjes regelen. Maar nogmaals uit de casus die u noemt, kan ik dat niet afleiden.

VRAAG
Nu is het zo dat de brief die u daarover aan de Kamer heeft gestuurd eigenlijk heel algemeen is gesteld. Er staat niet in over welke bedrijven het gaat, hoe het is geregeld.

RUTTE
Nee.

VRAAG
Nu heeft de Kamer daar wel om gevraagd, die zeggen wij kunnen niets controleren zolang wij niet weten hoe een en ander geregeld is. Bent u bereid om daar….

RUTTE
Ik ken dat verzoek van de Kamer niet, dus dat moet ik uitzoeken, dat ken ik niet.

VRAAG
Bent u voorstander van meer transparantie op dit gebied?

RUTTE
Er is maximale transparantie in Nederland mevrouw. Echt, het hele blauwe boek van bewindslieden staat op internet. Salarissen zijn bij iedereen bekend. Je wordt geacht alle financiële belangen zo te organiseren dat ze volledig in overeenstemming zijn met de regels die daar voor zijn gesteld. In de formatie praten we daar ook over. Mensen krijgen die regels. Mensen verklaren dan vervolgens aan ons, aan mij en het team, of dat goed geregeld is. Als mensen twijfelen, kunnen ze informatie vragen, maar ik geloof echt dat we dit in Nederland nou goed geregeld hebben. Zoals überhaupt hoor, bij de overheid vind ik toch gemiddeld genomen dingen gewoon heel transparant worden.

VRAAG
Bijvoorbeeld het feit dat Henk Bleker subsidie ontvangt voor natuurgrond dat hij in bezit heeft, dat had de Kamer graag willen weten, zeggen Kamerleden. Vindt u dat niet een feit dat ook gemeld had moeten worden aan de Kamer?

RUTTE
Ik ken niet al die casuïstiek mevrouw. Ik kan alleen vragen aan de bewindslieden of ze voldoen aan alle eisen. En ook die casus kan heel goed kloppen binnen alle regels. Maar dan zou je moeten kijken naar de juridische constructie die eronder ligt. Maar even Henk Bleker. Nogmaals, ik ken niet zijn exacte bedrijven en hoe dat allemaal bij hem zit. Maar ja, we hebben daar iemand die wel gewoon een leven had voor hij bewindspersoon werd. Hij had bedrijven waarschijnlijk. Ik weet niet eens precies hoe dat bij hem zat. Hij was in dienst, maar ik geloof dat hij ook nog een agrarisch bedrijf had, althans op TV zag ik dat steeds voorbij komen, met die pony’s. Dat zal wel een bedrijf zijn geweest. Ja hoe dat precies zat, weet ik ook niet. En de vraag is: voldoe aan de eisen en verklaar het dan en bij twijfel kunnen ze het laten checken. Ik vind het echt zo…Het is Nederland keurig geregeld en als er dan toch nog iets niet goed is…Van de week was er even die kwestie met Leers en de vraag is dat nou voldoende op afstand gezet? Toen heeft hij het nog verder op afstand gezet, nog een keer juridisch laten checken. Zo moet je het ook doen. En als er misschien nog weer iemand is die zegt ja ik dacht het goed geregeld te hebben en nou blijkt toch dat er iets toch nog helemaal niet klopt, dan zorgt hij er zelf voor, en dan helpen we erbij als het nodig is om dat voor elkaar te krijgen.

VRAAG
U zei net er zal minder schriftelijk verkeer naar de Kamer gaan omdat er gewoon minder ambtenaren zijn. Nu is het zo andersom dat met name uit de PVV, SP en PvdD enorm veel schriftelijke vragen worden gesteld richting leden van het kabinet. Gaat dat dan ook consequenties hebben voor de beantwoording van die vele vragen?

RUTTE
Nee. Nee, het parlement is op dat punt natuurlijk volstrekt autonoom. U zult vaker schriftelijke vragen beantwoord zien met ja/nee en ja/ja/nee en niet met lange zinnen.

VRAAG
Dus de antwoorden zullen wel beperkt worden?

RUTTE
Niet noodzakelijkerwijs in die volgorde, maar de antwoorden zullen kort zijn. En soms moet je natuurlijk wel…Ik heb zelf vandaag een vraag afgedaan waar het toch in vijf of zes zinnen even goed moet worden uitgelegd. Soms moet je dat, maar als het lukt om vragen te beantwoorden met ja of nee. En vertelt u niet door aan de Kamerleden: wil je dat voorkomen dan moet je de vraag niet gesloten, maar open stellen. Maar houd u dat stil. Waar dat kan met ja of nee beantwoorden. Dus dat proberen we. Maar dat is misschien een flauwigheidje over de Kamervragen, dat is niet het grootste probleem. De Kamer gaat over zijn eigen werkwijze, daar ga ik niet over. Wij hebben gewoon de Kamer te bedienen. Maar de regering kan wel zelf kijken van hoe voorkom je nou allemaal onnodige brieven en nota’s en stukken. Dat kost allemaal tijd. Die moeten in de ministerraad worden behandeld. Dus alleen stukken naar de Kamer als er echt nieuws in staat en verder ook proberen in het parlementaire debat zelf…Bijvoorbeeld de eerste termijn van een begrotingsbehandeling als een minister of staatssecretaris gaat antwoorden, dat is een fantastische gelegenheid om eens even in vijf minuten te zeggen waarom je zo enthousiast bent over dat beleidsterrein. Wat de speerpunten zullen zijn en dan vervolgens de Kamervragen te beantwoorden. Dat is vaak veel krachtiger dan weer een dikke brief sturen.

VISCHJAGER
U bent pianist geweest.

RUTTE
Nou dat is een groot woord. Ik had het willen worden.

VISCHJAGER
U bent geen Paderewski, maar u heeft toch wel de neiging gehad om misschien, en dat is de vraag, of u samen met Paul Witteman in de Muziekkamer in de Tweede Kamer, die hebben we, maar dat hoor je helemaal niet meer, of u daar samen een quatre mainnetje wilt spelen, ik wil wel kijken of het in de maat gaat voor u. Wat vindt u daarvan? Iedereen vindt het leuk. Zou u dat kunnen?

RUTTE
U weet wat ze over Paderewski zeiden, he? Dat was de beste pianist onder de presidenten en de beste president onder de pianisten. Hij was president van Polen zoals bekend. Ja, laten we maar eens kijken. Ik moet zeggen Paul Witteman is natuurlijk een voortreffelijke amateurpianist. Ik moet wel zeggen dat de formatie bij mij het niveau niet doen heeft stijgen. Dus ik kijk met een stijve nek op naar zijn vaardigheden, althans op dit terrein. Het zal sowieso sterk afhangen van de bladmuziek die we in gedachten hadden.

VISCHJAGER
Als u bereid bent, misschien is Paul Witteman dan in het algemeen belang, in het bijzonder belang, in het belang van de cultuur, want dat wordt heel erg aangepakt, wel van belang dat u misschien de opnames mee gaat maken in de Tweede Kamer.

RUTTE
Als u het zou kunnen organiseren dat we dat eerst in de grootst mogelijke beslotenheid iets zouden kunnen doen, alleen u, hij en ik, dan ga ik er eens even serieus over nadenken.

VISCHJAGER
Ok.

RUTTE
Maar eerst in de grootst mogelijke beslotenheid.