Illiquid Assets Back-up Facility

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag

Datum: 19 maart 2010
Betreft: Stand van zaken Illiquid Assets Back-up Facility (2009)

Ons kenmerk: AGT/2010/1841

Geachte voorzitter,

Op 17 februari 2010 heeft ING cijfers over het vierde kwartaal 2009 gepubliceerd, en op 18 maart 2010 zijn de jaarcijfers over 2009 verschenen. Daarin wordt ook aandacht besteed aan de resultaten op de Amerikaanse gesecuritiseerde hypothekenportefeuille (de Alt-A portefeuille). Op 80% van deze portefeuille heeft de Nederlandse Staat via de Illiquid Assets Back-up Facility (IABF) het risico overgenomen. Deze brief geeft in de eerste plaats inzicht in het resultaat op de IABF voor de Staat over 2009. Daarnaast ga ik in op de stand van zaken betreffende de nieuwe analyse van de portefeuille. In mijn brief van 27 november (Kamerstuk 2009-2010, 31371, nr. 286) heb ik een nieuwe analyse aangekondigd om de effecten van vervroegde aflossingen en de gevolgen van recente ontwikkelingen en overheidsinterventies in de Amerikaanse huizenmarkt in kaart te brengen.

Resultaat Illiquid Assets Back-up Facility over 2009

De financiële verantwoording voor de IABF zoals zal worden gepresenteerd in het jaarverslag van Financiën (IXB) is gebaseerd op een kasverplichtingenstelsel. Voor de IABF geeft een bedrijfseconomisch resultaat meer inzicht. Uitgaande van een bedrijfseconomische boekhouding zijn daarom een balans en resultatenrekening opgesteld (zie figuur 1). Hierbij worden alleen gerealiseerde resultaten weergegeven.

De transactie kan worden gezien als een koop met financiering¹. De koop, een overdracht van het economisch eigendom van 80% van de Amerikaanse gesecuritiseerde hypothekenportefeuille van ING aan de Staat, is daarbij gefinancierd door ING. Hierdoor is er sprake van een verplichting (schuld) van de Nederlandse Staat aan ING. De financiering kan ook worden geïnterpreteerd als onderhandse plaatsing van Nederlands, niet openbaar verhandelbaar, schuldpapier bij ING. In dat geval leidt de financiering tot een stijging van de staatsschuld. Het principe van koop en financiering is uitgangspunt voor het opstellen van de balans en resultatenrekening voor de IABF.

Figuur 1a: Balans en resultatenrekening IABF (in euro mln)*

Naast de buffer in de transactie is er ook nog een buffer voor het opvangen van eerste verliezen in de obligaties zelf (de zogenaamde credit enhancement⁵). Het merendeel van de obligaties die in de Alt-A portefeuille zitten kennen door hun kwaliteit een buffer. De gemiddelde credit enhancement in de portefeuille is in 2009 afgenomen met ca. 1% (van 16% naar ca. 15%). Deze afname wordt ruimschoots gecompenseerd door de toename van de voorziening met 4%. De totale buffer per ultimo 2009 bedraagt ruim 29%.

Figuur 4: Ontwikkeling van de gemiddelde credit enhancement in de portefeuille

Onzekerheden voor de toekomst

Het geringe gerealiseerde verlies op de portefeuille en de aanwezigheid van buffers betekenen niet dat de verliezen niet kunnen oplopen. Verschillende indicatoren voor de huizenmarkt geven diverse signalen af. Zo is het aantal mensen met een betalingsachterstand van meer dan 60 dagen gedurende 2009 toegenomen. Aan de andere kant laten de huizenprijzen, afgemeten aan de Case-Shiller index, recentelijk een lichte stijging zien. Bij de verschillende ontwikkelingen moet worden aangetekend dat deze worden beïnvloed door diverse overheidsmaatregelen. Gegeven de dynamiek op de Amerikaanse huizenmarkt en de invloed van overheidsmaatregelen, wordt momenteel dan ook een nieuwe analyse van de portefeuille uitgevoerd⁶

Voortgang nieuwe analyse van de portefeuille

Tot slot wil ik u informeren over de voortgang betreffende de nieuwe analyse van de portefeuille. De nieuwe analyse is opgebouwd uit twee fasen (zie figuur 5). De eerste fase, waaraan op dit moment wordt gewerkt, betreft kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar de verschillende macro-variabelen, zoals werkloosheid, groei, huizenprijs- en renteontwikkeling, en institutionele ontwikkelingen, zoals (regionale) stimuleringsprogramma's van de Amerikaanse overheid, die relevant zijn voor ‘non-agency’ hypotheken. Externe adviseurs worden gevraagd verschillende scenario’s (base, stress en optimistisch) te definiëren voor deze variabelen en de doorwerking daarvan op microniveau. Dit betreft dan bijvoorbeeld gedragseffecten van huiseigenaren, vervroegde aflossing⁷, verliezen⁸ en de korte rente (die de renteontvangsten voor hypotheken met variabele rente bepaalt).

De uitkomsten van het eerste deel van de analyse (verschillende scenario’s) zijn vervolgens input voor het tweede deel. Dit deel van de analyse betreft de vertaling van de inputparameter naar verwachte cashflows voor de portefeuille. Voor de vertaling van CPR, CDR en LGD via de watervalstructuur in de RMBS (gesecuritiseerde hypotheken) wordt door de meeste partijen gebruik gemaakt van Intex⁹.

Figuur 5: Schematische weergave nieuwe analyse

Cashflows

Deel 1

In het tweede deel van de analyse wordt nadrukkelijk niet gevraagd om een waardering van de transactie, maar uitsluitend om overzichten van toekomstige kasstromen uit de portefeuille. De reden daarvoor is dat bij de waardering van de transactie rekening moet worden gehouden met (beleids)keuzes die binnen de randvoorwaarden van de overeenkomst met ING mogelijk zijn. De kasstromen uit de portefeuille zijn slechts één deel van alle kasstromen in de transactie. Verwachtingen voor de overige kasstromen uit de transactie worden door het Agentschap zelf gemodelleerd. Daarbij wordt dan rekening gehouden met de (beleids)keuzes. Na modelleren van de kasstromen wordt de transactie gewaardeerd (door disconteren van alle kasstromen in de transactie). Naar verwachting kan ik u eind tweede kwartaal van 2010 informeren over de resultaten van de nieuwe analyse.

Hoogachtend,

de minister van Financiën,

mr. drs. J.C. de Jager

1 De transactie kan ook worden gezien als swap. Een swap is een overeenkomst tussen twee partijen tot het uitwisselen van kasstromen gedurende de looptijd van de swap op vooraf bepaalde tijdstippen en tegen vooraf vastgelegde voorwaarden. De betalingen worden verricht over een afgesproken onderliggende waarde. De onderliggende waarde zelf wordt niet uitgewisseld.

2 Residential Mortgage-Backed Security

3 Het betreft een referentiekoers van de ECB. Deze koers wordt ook gepubliceerd op de website van De Nederlandsche Bank (http://www.statistics.dnb.nl).

4 In oktober 2009 zijn in overleg met de Europese Commissie twee additionele betalingen tot stand gekomen (Kamerstuk 2009-2010, 31371, nr. 273). De additionele betalingen komen overeen met een verhoging van de garantiefee en een verlaging van de funding fee. De eerste betaling die overeenkomt met de verhoging van de garantiefee vindt in 2010 plaats.

5 Een uitgebreidere toelichting op de buffer in de obligaties zelf staat in de brief van 27 november (Kamerstuk 2009-2010, 31371, nr. 286).

6 Zoals aangekondigd in Kamerstuk 2009-2010, 31371, nr. 286

7 CPR=Constant Prepayment Rate

8 CDR=Constant Default Rate, LGD=Loss Given Default

9 Intex US RMBS modelleert en omvat de cashflow structuur voor de meeste prime en Alt-A RMBS (http://www.intex.com/main/solutions_cashflow.php)