INTERVIEW - Maankwartier: tussen mythe en icoon
Heerlen heeft de laatste jaren fors geïnvesteerd in het verbeteren en verfraaien van de stad. Kroon op het werk is het project Maankwartier. Woningstichting Weller, NS Poort en de gemeente Heerlen hebben de handen ineengeslagen voor de realisatie van dit kwartier: een unieke herontwikkeling van het stationsgebied in Heerlen. Nu eerdaags de eerste schop in de grond gaat bevragen we wethouder Riet de Wit over verleden, heden en toekomst van Heerlen. Een stad met durf, toekomst en initiatief.
Voorgeschiedenis van Maankwartier
Het Maankwartier kent een lange voorgeschiedenis. Vijftig jaar geleden was Heerlen een van de rijkste steden van Nederland. Dat heeft alles te maken met de mijnbouw, die tot het einde van de zestiger jaren zorgde voor veel welvaart. Na de sluiting van de mijnen zakte Heerlen weg. Dat was heel duidelijk te merken in het stationsgebied. Vanaf de jaren negentig werd dit gebied gekenmerkt door een enorme drugsproblematiek. Heerlen was in die tijd misschien wel de drugshoofdstad van Europa. “In de negentiger jaren zijn we als overheid gaan nadenken over dit gebied. Hoe kunnen we het revitaliseren? Hoe maken we het stationsgebied weer leefbaar?” stelt de Wit. Met Operatie Hartslag is een eerste stap gezet: een combinatie van repressie, dus hard optreden tegen drugsoverlast, en de zorg voor opvang en begeleiding van verslaafden in Heerlen zorgde ervoor dat dit project zo’n goede resultaten opleverde dat Heerlen nu nog maar een gemiddeld probleem heeft.
Initiatief van een kunstenaar
“Het was ons ook zeer duidelijk dat we ruimtelijk aan de slag moesten. Maar hoe? Kunstenaar Michel Huisman heeft ons geïnspireerd. Hij is in 2002 ons stadhuis binnengestapt met een doos, waarin een maquette zat.” Een sprookjesachtige verbeelding van een nieuw stadshart: het Maankwartier als mythe. Dat verleidde tot nieuwe beelden in de hoofden van mensen. Het bracht het geloof dat dit verloederde gebied weer mooi kon zijn.
“Zijn droom hebben we met partners geleidelijk in daden omgezet. Met corporatie Weller, bijvoorbeeld. Maar ook met hulp van VROM, die bij de start van het project hard heeft meegedacht en gefinancierd. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat gaf ons het laatste financiële duwtje.” In zijn totaliteit omvat de ontwikkeling van het Maankwartier 36.000 m2. Het is een groot kwartier, dat in het plan van Huisman echter allesbehalve kolossaal oogt maar juist uitmunt in kleinschaligheid. Ondanks de omvang en multifunctionaliteit is het de kunstenaar gelukt om eenheid, intimiteit en spanning in zijn ontwerp te brengen.
Brug tussen moderniteit en traditie
Stadsontwikkeling is niet alleen ‘ratio’, maar ook ‘emotie’. De Wit: “In Heerlen zie je dat onze identiteit erg verbonden was met de mijnen van weleer.” Bij de mijnsluitingen verloor Heerlen ook een deel van die trotse identiteit. Vandaag de dag huizen in Heerlen twee zielen: er is een hang naar dat trotse industriële verleden, maar we streven tegelijkertijd naar moderniteit. In de stad pogen we beiden te verenigen. Het Pancratiusplein is een goed voorbeeld hoe het modernistische Glaspaleis hand in hand gaat met de middeleeuwse Pancratiuskerk. “Met Maankwartier doet we dat ook: door de stad te verbinden, maar ook door de oude elementen van de mijnen in de architectuur terug te laten komen.”
Lef en lokaal initiatief
Mensen zeggen tegen ons dat we risico nemen met het Maankwartier. We weten dat het om een ambitieus project gaat. NS Poort dat het hart toch meer in de grote steden in het Westen heeft liggen, en niet zo zeer in Heerlen, stapte om die reden als ontwikkelaar uit het project. Regionale bedrijven als Bouwbedrijf Jongen en corporatie Weller hebben wel de durf getoond. Corporatie Weller realiseert zich terdege dat we in deze regio rekening moeten houden met ‘krimp’. Weller ziet echter ook waar de versterkingen en de kansen zitten. Als lokaal gewortelde corporatie zien ze, wat de meeste ontwikkelaars niet in de gaten hebben: krimp is een issue, maar niet in een centrum van deze regio. Parkstad met zijn 250.000 inwoners wil juist investeren in het centrum van Parkstad: dat is het centrum van Heerlen waar het stationsgebied een onlosmakelijk deel van is . We hebben al stevig geïnvesteerd in de openbare ruimte. Maankwartier maakt deel uit van deze integrale centrumvisie en is een van de motoren in deze visie. Straks is Maankwartier een icoon van een nieuw, modernistisch Heerlen.