Een schatkamer aan informatie

Toespraak | 16-09-2010

Toespraak van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, G. Verburg, presentatie Nationale databank Flora en Fauna en Het Natuurloket, 16 september 2010.

Dames en heren,

'Natuur' is voor een bewindspersoon een buitengewoon mooi en dankbaar onderwerp. Mooi en dankbaar omdat wij als mensen de natuur nodig hebben. Wij komen er uit voort en we zijn ervan afhankelijk.

Maar dat geldt omgekeerd ook. Inmiddels is de natuur ook van ons afhankelijk. Onze invloed op de natuur is zo groot geworden, dat wij in staat zijn haar te beschadigen. En erger nog, te vernietigen. En dat mag natuurlijk nooit gebeuren. Bescherming is daarom noodzakelijk. Want wie de natuur beschermt, beschermt ons voortbestaan. En daarom is het zo'n dankbaar onderwerp. Iedereen gaat er van uit dat natuur er is, en dat de natuur blijft.

Anderzijds is 'natuur' ook een lastig onderwerp. Kijk alleen al naar de reacties op het aanwijzen van de Natura 2000- gebieden, of naar de reacties op de maatregelen om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen. Het is één van de grootste uitdagingen en verantwoordelijkheden vandaag en morgen om duurzaam behoud van natuur en biodiversiteit te combineren met zaken als een adequate voedselvoorziening, bescherming tegen wateroverlast en voldoende woningen en wegen.

Om dat mooie, maar kwetsbare onderwerp 'Natuur', tussen alle kliffen heen te laveren, heb ik de afgelopen jaren drie sporen gevolgd:Allereerst het Brusselse spoor. In Brussel wordt het grootste deel van de afspraken over de bescherming van natuur en biodiversiteit gemaakt. En Nederland houdt zich aan die afspraken. Zo kan er op die manier hard doorgewerkt worden aan de aanwijzing van Natura 2000-gebieden en het opstellen van beheerplannen, waarbij mensenbetrokken worden bij hun gebied. Aan de andere kant betekent dat echter da

Mijn tweede spoor noem ik: 'Breng de natuur en het natuurbeleid naar de burger'. Want niet alleen de overheid, maar wij allemaal staan voor de bescherming van natuur. En daarom hecht ik bijvoorbeeld ontzettend veel waarde aan het programma jeugd en natuur en aan de decentralisatie van het natuurbeleid. Maar ook aan de gedragscodes Flora en faunawet, omdat met name deze codes aantonen dat partijen serieus werk willen maken van zorgvuldig omgaan met natuur.n ook dat wijd verbreide soorten zoals de bruine kikker minder streng beschermd worden dan voorheen.

Tenslotte, mijn derde spoor: Kennis. Want kennis van zaken is essentieel. Iedere dag weer, leren we weer meer over onze complexe en zeer diverse leefomgeving. En dat is maar goed ook, want daardoor is groei en ontwikkeling mogelijk en kunnen we fouten die zijn gemaakt, weer rechtzetten. Kijk bijvoorbeeld naar het snelle herstel van het zeemilieu na de olieramp voor de Amerikaanse kust. Zelfs experts staan versteld van het tempo en het herstelvermogen van de natuur. Dat biedt hoop. En dat maakt dat organisaties als WUR/DLO en de Particuliere gegevensbeherende organisaties en ecologische adviesbureaus in Nederland van groot belang zijn om ons te leren hoe wij het beste met natuur en biodiversiteit om kunnen gaan. En zijn intermediairs, zoals de Gegevensautoriteit Natuur, hard nodig om overheden en bedrijven in staat te stellen om van die kennis en informatie gebruik te maken en om niet te verdrinken in een zee van feiten, gegevens en regeldingetjes.

Want helaas, dames en heren, is die kennis en informatie nog steeds hard nodig. Het gaat nog steeds niet goed met de natuur in Nederland. Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes:

• Steeds meer mensen en organisaties voelen zich mede verantwoordelijk voor het behoud van biodiversiteit en natuur en handelen daar naar,
• Verder weten we steeds beter wat werkt en wat niet,
• En tenslotte komt het beleid steeds verder in de uitvoering. Denk aan de Ecologische Hoofdstructuur, maar ook aan keurmerken die staan voor duurzaamheid, zoals bijvoorbeeld FSC voor hout. Zo zie je mooie, nieuwe kansen ontstaan als je natuur, biodiversiteit en duurzame economie met elkaar verbindt.

Zelf denk ik ook dat we de weg omhoog weer hebben gevonden. In de afgelopen jaren is de weegschaal tussen economie en ecologie weer in balans gekomen. Met dank overigens aan instrumenten als de gedragscodes en de nationale databank, waardoor natuurbescherming en natuurontwikkeling 'werkbaar' zijn geworden. En heeft bijgedragen aan de lastenverlichting waar iedereen zoveel behoefte aan heeft.

En daarmee kom ik bij de bijeenkomst van vandaag. Vier jaar geleden heb ik het startschot gegeven voor de oprichting van een databank die essentiële informatie over flora en fauna verzamelt, op waarde schat en beschikbaar maakt voor belanghebbenden. En dat project sluit ik vandaag ook weer af. Door het over te dragen aan de stichting Gegevensautoriteit Natuur. Want zoiets kostbaars als de Nationale Databank Flora en Fauna, zoiets waardevols als deze schatkamer aan informatie, moet nu natuurlijk de kans krijgen om tot volle wasdom te komen.

Deze databank biedt inzicht in de exacte locatie van beschermde en bedreigde soorten. En dat beeld wordt dagelijks aangevuld door de waarnemingen van meer dan 20.000 waarnemers, waardoor er nauwkeurig kan worden gestuurd.

Verder maakt deze databank de verspreiding van flora en fauna zichtbaar voor iedereen die dat wil weten. Nu al bevat de databank maar liefst meer dan 30 miljoen betrouwbare en bruikbare waarnemingen. Bruikbaar voor bouwers met plannen, maar ook voor degenen die de plannen moeten goedkeuren. Want dat wil ik toch wel even expliciet noemen. Ik beschouw deze databank als een essentieel instrument bij - met name - de uitvoering van de omgevingsvergunning, de WABO, voor bouw en ontwikkeling.

Want hoe vaak is het niet misgegaan? Kijk alleen maar eens op Google met de trefwoorden 'stopzetten bouw en natuur'. Maar liefst 118.000 hits! En daar zijn behoorlijk schrijnende gevallen bij. Bijvoorbeeld de bouw van recreatiewoningen in de buurt van Leeuwarden in 2006. Een mooi terrein, heel geschikt voor recreatie. Er was lang over nagedacht, en bijna alle voorbereidingen waren gedaan. De machines stonden klaar voor de kap van de eerste bomen. Maar helaas……midden in het broedseizoen. En er was bovendien ook niet geteld of gemonitord. Gevolg: schorsing van de vergunningen, het stoppen van alle werkzaamheden, maanden vertraging en miljoenen euro's schade. Men had dat allemaal voor kunnen zijn als de regels van de gedragscode en de informatie van de natuurdatabank gebruikt waren.

En daar blijft het niet bij. Ook bij het terreinbeheer en bij het beheer van wegen, spoorbanen en andere infrastructuur is de informatie uit de databank van wezenlijk belang.

Niet voor niets hebben al bijna 60 partijen - denk aan Den Haag en Nunspeet, Prorail en TenneT en bedrijven als Ballast Nedam en Volker Wessels - inmiddels al een overeenkomst gesloten met de Gegevensautoriteit Natuur. En ik roep de provincies - en nog veel meer gemeenten en bedrijven - op dat voorbeeld te volgen. En om met name hun natuurgegevens te delen met de databank voor validatie en beheer. Zodat die informatie uitwisselbaar wordt tussen de provincies, beheerders en het rijk. Met een forse kostenbesparing als resultaat.

Want laten we het inderdaad eens over de cijfers hebben. Met een abonnement op de databank bespaar je minstens 25% op de gemiddelde kosten van een natuuronderzoek. Bovendien worden zo bouwprojecten minder gefrustreerd en dus sneller opgeleverd, waardoor de rentelasten op grondposities afnemen en er dus ook minder inkomstenderving is. Daarnaast weet een ontwikkelaar snel of er op zijn bouwplek wat aan de hand is, zoals een beschermde soort. Hierdoor zijn de kosten die hieraan verbonden zijn, snel duidelijk. En hoewel de totale besparingen van dit alles moeilijk exact te becijferen zijn, gaan de schattingen toch snel richting de 20 miljoen euro per jaar!

Ik reken er dus op, dames en heren, dat het aantal abonnementen de komende jaren nog zal toenemen, zodat de exploitatie kostendekkend wordt. Tot die tijd ben ik echter graag bereid om de komende jaren nog ruim € 5 miljoen euro bij te dragen aan de exploitatie van de Gegevensautoriteit.

Dames en heren,

Voor een minister is er niets zo fijn om een project dat je in het begin van je ministerschap in werking hebt gezet, aan het einde van je periode ook weer te mogen doorgeven. Zeker als het zo'n succesvol project is als dit. Ik ben dan ook echt bijzonder blij met het resultaat. Maar ik besef heel goed dat dit niet mogelijk was geweest zonder de grote inzet en betrokkenheid van een groot aantal van u.

Ik wil dan ook allereerst de bronhouders bedanken: de particuliere gegevensbeherende organisaties zoals SOVON, de Vlinderstichting, Floron, de Stichting Natuurinformatie, de Natuurbank Limburg en de 20.000 vrijwilligers die in goed vertrouwen hun waarnemingen in beheer hebben gegeven bij de Gegevensautoriteit Natuur. En dat niet alleen. U participeert ook in de exploitatie van de databank en draagt daardoor een deel van de financiële risico's. Ik wil u danken voor dat vertrouwen. En voor uw waarnemingen de afgelopen jaren. Met uw gegevens wordt de zorg voor natuur en biodiversiteit verder verbeterd. Zonder u had dit zich niet kunnen ontwikkelen. Als kleine blijk van dank voor uw vertrouwen zal ik eenmalig het NEM budget voor de LNV behoefte aan natuurgegevens indexeren met 30.000 €.

Verder wil ik de bouwers van de databank danken. In korte tijd hebben medewerkers van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica IBED van de Universiteit van Amsterdam, van Geodan, van de Vlinderstichting en van SOVON, een modern en betrouwbaar systeem ontwikkeld, dat zijn gelijke niet kent in de wereld. Een speciaal woord van dank gaat uit naar Jan van Groenendael. Hij heeft er voor gezorgd dat er standaarden en protocollen zijn ontwikkeld; hij heeft de partijen daarvoor op één lijn gekregen en hij heeft de Gegevensautoriteit Natuur een gezicht naar buiten gegeven. Ik dank hem voor de grote bijdrage die hij de afgelopen jaren heeft geleverd en ik ben ontzettend blij dat hij nog een tweede termijn wil vervullen.

In de derde plaats wil ik het projectteam, onder leiding van Jacob Jan Bakker bedanken. Zij hebben er niet alleen voor gezorgd dat er binnen de grenzen van tijd en budget een databank is ontwikkeld. Maar ook dat er een organisatie staat, die inmiddels erkend wordt als de autoriteit op het gebied van natuurgegevens. En dat maakt dat ik met een blij hart vandaag de organisatie en het systeem met een gerust hart overdraag. Ook omdat zij hebben aangegeven bij de Gegevensautoriteit te willen blijven zodat de continuïteit verzekerd is. Ik feliciteer de Wageningen UR dan ook met de uitstekende medewerkers die zij erbij krijgt!

Tenslotte feliciteer ik u allen hier in de zaal. In de allereerste plaats natuurlijk de vertegenwoordigers van die organisaties die al een overeenkomst hebben gesloten. Maar ik feliciteer ook alvast diegenen die dat ongetwijfeld nog gaan doen. Want u kunt niet zonder deze databank. U gaat daar de komende jaren nog veel plezier aan beleven!

Ik wens het bestuur van de stichting Gegevensautoriteit veel succes met het verder tot bloei brengen van de Gegevensautoriteit Natuur, de Nationale databank Flora en Fauna en Het Natuurloket.

Van harte gefeliciteerd. U doet prachtige dingen, want zonder natuur, zonder biodiversiteit houdt het allemaal op!