Kamerbrief inzake situatie in Tibet
Graag wil ik u mede namens de minister van Buitenlandse Zaken informeren over de verontrustende ontwikkelingen in Tibet en de stappen die Nederland en de Europese Unie dezer dagen ondernomen hebben, alsmede de reactie die de Chinese autoriteiten hebben gegeven. Ook wil ik u informeren over de situatie van de Nederlanders in Tibet.
Situatie in Tibet
De ongeregeldheden die zich in Tibet hebben voorgedaan, dienen te worden gezien tegen de achtergrond van de vlucht van de Dalai Lama 49 jaar geleden naar India. Op basis van de mij beschikbare informatie ontstaat het volgende beeld. Van zondag 9 tot donderdag 13 maart, rond de datum waarop veel Tibetanen het vertrek van de Dalai Lama herdenken, kwam het op verschillende momenten tot beperkte schermutselingen tussen monniken en politie in Lhasa. Op 14 maart zijn naar schatting 600 monniken die aan een demonstratiemars deelnamen opgepakt. Kennelijk is het vervolgens tot een handgemeen gekomen tussen een andere, beperkte groep monniken en Chinese politieagenten op de centrale markt van Lhasa. Dit was aanleiding voor een grote groep Tibetanen (geen monniken) om op grote schaal Han-Chinezen (burgers en autoriteiten) aan te vallen. Tevens werden op grote schaal Chinese bezittingen vernield en in brand gestoken.
Daarop zijn op 14 maart verschillende charges uitgevoerd door politie en legeronderdelen. Daarbij is volgens ooggetuigen veelvuldig met scherpe munitie geschoten en zijn traangasgranaten afgevuurd. In de avond van 14 maart leek de situatie rustiger te worden. Toen zijn ook grote aantallen gewapende militairen in Lhasa aangekomen. Tanks sloten tegelijkertijd de strategische aanvoerwegen naar het centrum af. Op vrijdagnacht hebben de Chinese veiligheidstroepen het centrum van Lhasa volledig omsingeld en afgesloten. De berichten over aantallen slachtoffers en gewonden lopen sterk uiteen. De Chinese overheid houdt het op 10 slachtoffers. Andere bronnen spreken van 30 tot 80 doden, en meer.
De autoriteiten hebben vervolgens een ultimatum gesteld aan demonstranten. Deze dienden zich voor maandag middernacht te melden bij de politie; alsdan zouden zij licht gestraft worden. Op zondag en maandag gingen veiligheidstroepen van huis tot huis om arrestaties te verrichten.
Stappen van Nederland en de EU
Op 15 maart heeft de trojka van EU-ambassadeurs in Peking tijdens een briefing van de Chinese assistent-minister van Buitenlandse Zaken zorgen uitgesproken over de situatie in Tibet. De trojka heeft daarbij aangedrongen op transparantie van Chinese zijde.
Ik heb vandaag de Chinese ambassadeur Xue ontboden om aan haar de ernstige bezorgdheid van Nederland over te brengen met betrekking tot de situatie in Tibet. Ik heb gezegd dat Nederland met de EU en de rest van de internationale gemeenschap op één lijn zit wat betreft deze zorgen. Tegelijkertijd heb ik het verlies van mensenlevens betreurd. Ik heb benadrukt dat Nederland een vreedzame oplossing wil, met respect voor mensenrechten en de rechtstatelijkheid, waarbij rekening wordt gehouden met de positie van alle bevolkingsgroepen. Met verwijzing naar de zorgen over het geweld heb ik de hoop uitgesproken dat de Chinese autoriteiten zich terughoudend zouden opstellen. Ik heb voorts aangegeven te begrijpen dat China bezorgd is over de internationale beeldvorming. Juist daarom zou het goed zijn als China internationale media tot Tibet zou toelaten, zodat deze zelf kunnen zien wat de situatie is; eventueel kunnen ook andere internationale experts worden toegelaten. Ik heb in dit kader aangegeven dat mediapluriformiteit de beste garantie is om verkeerde beeldvorming te voorkomen. Bovendien is openheid een teken van sterkte en zelfvertrouwen.
Ambassadeur Xue stelde dat het internationale beeld rond Tibet erg vertekend was. Volgens het hoofd van de lokale autoriteiten in Tibet was een kleine groep mensen in Lhasa gewelddadig geworden. Zij wees erop dat meer dan 30 gebouwen en 100 huizen in brand waren gestoken, 10 onschuldige mensen waren gedood en 12 politieagenten ernstig gewond waren. Zij stelde dat de relschoppers niet hadden deelgenomen aan een vreedzame demonstratie. De Tibetaanse autoriteiten hadden nu met steun van de lokale bevolking wettige maatregelen genomen om de situatie weer onder controle te brengen en waren daarbij zeer terughoudend opgetreden. Speculatie over een keiharde repressie was onverantwoord. China zou een vreedzame oplossing vinden en de mensenrechten respecteren. Alles wees erop dat de separatistische groep van de Dalai Lama tot de gewelddadigheden (mishandeling, plundering, vernieling, brandstichting) aangezet had en deze ook had voorbereid, aldus ambassadeur Xue. Hun doelstelling was de Olympische Spelen te frustreren en de politieke stabiliteit in China te ondermijnen. De Dalai Lama wist dat de Chinese deur open stond voor dialoog.
In het gesprek met ambassadeur Xue is ook de demonstratie bij de Chinese ambassade in Den Haag aan de orde gekomen. Ik heb namens de regering excuses aangeboden voor het incident van gisteren, waarbij het toegangshek tot de Chinese kanselarij werd vernield en een demonstrant het ambassadeterrein betrad en de Chinese vlag vernielde. Ik heb toegezegd dat Nederland de schade zal vergoeden en bevestigd dat Nederland, op grond van internationale verdragsverplichtingen, er verantwoordelijk voor is dat de ambassade normaal en veilig kan functioneren. Ambassadeur Xue heeft deze excuses aanvaard.
Eerder vandaag zijn de ambassadeurs van de EU-trojka samen met Duitse, Belgische en Nederlandse collegae ontvangen op het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. De laatste drie werden ontboden vanwege vernielingen aan Chinese eigendommen in deze drie landen. Het EU-voorzitterschap drong aan op transparantie ten aanzien van de situatie in Tibet en toegang voor journalisten. De Chinese Assistent-Minister Wu Hongbo gaf daarbij de Chinese visie op de gebeurtenissen, overeenkomstig hetgeen de Chinese ambassadeur mij zei.
Vandaag heeft de Europese Unie ook een verklaring uitgegeven naar aanleiding van de gebeurtenissen in Tibet. In deze verklaring wordt opheldering gevraagd over de situatie en worden beide zijden opgeroepen tot terughoudendheid. Verder wordt de nadruk gelegd op de vrijheid van meningsuiting en het recht vreedzaam te protesteren. De EU vraagt China op het protest te reageren in overeenstemming met internationaal erkende democratische beginselen. De EU moedigt voorts beide zijden aan tot een inhoudelijke en constructieve dialoog om te komen tot een duurzame oplossing die recht doet aan de Tibetaanse cultuur, religie en identiteit.
In aanvulling hierop zal op Nederlands aandringen de trojka van EU-ambassadeurs in Peking een demarche uitvoeren bij de Chinese autoriteiten in Peking, langs de lijnen van de EU-verklaring, en zal de Chinese ambassadeur in Ljubljana door het EU-voorzitterschap worden ontboden.
Reisadvies en situatie van Nederlanders in Tibet
Vrijdag 14 maart is het reisadvies voor China vanwege de situatie in Tibet aangescherpt. Sindsdien worden alle reizen naar Lhasa, de hoofdstad van Tibet, ontraden en wordt reizigers in Tibet geadviseerd waakzaamheid te betrachten.
Vandaag is het reisadvies wederom aangescherpt en worden alle reizen naar geheel Tibet ontraden. Nederlandse reizigers die zich thans in Tibet bevinden wordt verzocht contact op te nemen met de Nederlandse ambassade in Peking.
In Tibet bevinden zich momenteel nog ongeveer 8 Nederlanders. Vijf daarvan zullen naar verwachting het gebied binnen zeer afzienbare tijd verlaten. Drie Nederlanders werken in Lhasa en hebben aangegeven daar vooralsnog te zullen blijven. Er is intensief contact tussen de ambassade in Peking en de Nederlanders, alsmede met het ministerie van Buitenlandse Zaken en met de familie van betrokkenen in Nederland.
De staatssecretaris voor Europese Zaken,
Frans Timmermans