Kamerbrief over de actuele situatie in Birma
Zeer geachte Voorzitter,
Met verwijzing naar uw verzoek van 25 september jl. (referte 207-178), bied ik hierbij de gevraagde informatie aan over de actuele veiligheidssituatie in Birma.
De minister van Buitenlandse Zaken,
Drs. M.J.M. Verhagen
Actuele situatie in Birma
Eind augustus zijn inwoners van Rangoon (Yangon) de straat op gegaan om te demonstreren tegen de drastische verhoging van de brandstofprijzen per 15 augustus jl. en de slechte economische omstandigheden in het algemeen. In de periode daarna zijn ruim 100 demonstranten gearresteerd, waaronder diverse leiders van de oppositiebeweging uit 1988.
De afgelopen week hebben duizenden monniken geweldloos gedemonstreerd tégen de Birmese autoriteiten en vóór democratisering en vrijlating van de politieke gevangenen. Het zijn de grootste demonstraties sinds 1988. Gedurende de week sloten steeds meer burgers zich bij de monniken aan, niettegenstaande dreigementen van de autoriteiten dit niet te doen. Verschillende landen hebben in nationale verklaringen aangedrongen op een terughoudende opstelling van de Birmese autoriteiten en om geen geweld tegen de demonstranten te gebruiken.
De Birmese autoriteiten hebben de demonstraties in verschillende steden (Rangoon, Mandalay, Sitwe) aanvankelijk stilzwijgend toegelaten. Naarmate de duur en de omvang van de demonstraties zich uitbreidden werd door het Birmese leger en de oproerpolitie een steeds zichtbaarder positie ingenomen op centrale plekken in, met name, Rangoon.
Woensdag heeft de oproerpolitie hard ingegrepen in Rangoon. Volgens diverse berichten zou hierbij zijn geschoten, zouden er één of meer dodelijke slachtoffers zijn gevallen en diverse arrestaties zijn verricht. De internationale gemeenschap veroordeelde deze actie massaal en door Nederland, andere EU lidstaten en de VS is de wens geuit om de sancties tegen Birma te ver scherpen. Ook kwam de VN Veiligheidsraad diezelfde dag bijeen. De secretaris-generaal, Ban Ki-moon, heeft besloten zijn speciale gezant, Ibrahim Gambari, naar Myanmar te sturen voor overleg met de Birmese autoriteiten. Hij heeft de militaire machthebbers opgeroepen om volledige medewerking te verlenen aan dit bezoek.
Ook vandaag is door de oproerpolitie in Rangoon weer hardhandig opgetreden tegen duizenden demonstranten. Ordetroepen zouden actievoerders in Rangoon hebben gewaarschuwd dat zij zouden worden neergeschoten als ze niet naar huis gingen. Tijdens acties van de ordepolitie zouden opnieuw doden zijn gevallen en een groot aantal monniken is gearresteerd. Daarnaast zijn invallen gedaan in verschillende kloosters, waarbij eveneens een groot aantal monniken is aangehouden. Naar verluidt zijn ook twee woordvoerders van de belangrijkste oppositiepartij, de Nationale Liga voor Democratie (NLD), de afgelopen nacht gearresteerd. Het gaat om U Myint Thein en U Hla Pe. Voorts wordt bericht dat ook de voorzitter van de NLD, Aung Shwe, alsmede secretaris-generaal U Lwin zijn opgepakt.
Inzet Nederland
Nederland volgt de actuele situatie in Birma nauwlettend en stelt deze, waar mogelijk, aan de orde, zowel op bilateraal niveau als in EU kader en andere relevante, internationale fora.
Nederland ondersteunt de gerechtvaardigde, vreedzame oproep van de demonstranten in Birma om vrijheid en democratie, en vrijlating van politieke gevangenen. Van de aanwezigheid van regeringsleiders en ministers in New York is ook door Nederland gebruik gemaakt om de situatie in Birma aan de orde te stellen.
Nederland roept de Birmese autoriteiten op tot een open en inclusieve dialoog met de de oppositie, teneinde democratische hervormingen door te voeren, waarbij respect voor de rechten van de mens voorop staan. Evenzeer zal Nederland blijven aandringen op vrijlating van oppositieleiders en politieke gevangen, mevrouw Aung San Suu Kyi in het bijzonder.
Nederlandse inzet tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties
Gisteren heb ik tijdens de EU-VS ministeriële ontmoeting in New York aangedrongen op aanscherping van het sanctiebeleid, liefst in VN-kader. Ik heb daarbij aangegeven dat indien dit door de opstelling van bepaalde permanente leden van de Veiligheidsraad onmogelijk mocht zijn, Nederland verlangt dat in ieder geval door de EU, VS en anderen, de sancties worden aangescherpt. In een gezamenlijke EU-VS verklaring werd tevens aangedrongen op een actieve betrokkenheid van China, India en ASEAN bij de situatie in Birma.
Minister President Balkenende heeft vandaag in zijn rede voor de AVVN dezelfde boodschap uitgedragen: een oproep tot terughoudendheid aan de autoriteiten en een oproep tot verscherpte sancties, zo mogelijk via de Veiligheidsraad.
Nederland acht het van groot belang dat ASEAN, maar ook individuele, invloedrijke buurlanden als China, India en Indonesië, actief bij de situatie in Birma betrokken worden en hun invloed aanwenden om de Birmese autoriteiten te bewegen democratische hervormingen door te voeren en de mensenrechten te respecteren. Daartoe is ook in een EU verklaring van 26 september jl. opgeroepen.
Bezoek van de Nederlandse Mensenrechtenambassadeur
De Nederlandse mensenrechtenambassadeur (MRA) is op 25 september naar Rangoon afgereisd om de ernstige Nederlandse zorgen over te brengen aan de Birmese autoriteiten en zich van de situatie op de hoogte te stellen. De MRA heeft gesproken met vertegenwoordigers van de Birmese autoriteiten en hen opgeroepen geen geweld te gebruiken tegen vreedzame demonstranten. Tevens herhaalde hij de Nederlandse boodschap om een dialoog aan te gaan met de oppositie, het democratiseringsproces zijn loop te geven, de politieke gevangenen, in het bijzonder Aung San Kuu Kyi, vrij te laten. De MRA sprak tijdens zijn bezoek tevens met leden van de oppositie en locale vertegenwoordigers van de EU en UNDP.
Europese Unie
Nederland heeft in de EU het voortouw genomen om reeds vandaag in Raadskader in concrete zin mogelijkheden te bespreken voor aanscherping en eventuele uitbreiding van de reeds bestaande EU-sancties. Birma zal overigens ook geagendeerd worden voor de Razeb op 15 oktober a.s..
Het EU sanctieregime is sinds 1996 neergelegd in een Gemeenschappelijk Standpunt dat jaarlijks is verlengd. Het komt neer op een visumban voor seniore leden van het regime en hoge militairen; een investeringsverbod in Birmese staatsbedrijven; bevriezing van tegoeden van hooggeplaatste personen en staatsbedrijven en opschorting van ontwikkelingssamenwerkingsactiviteiten met uitzondering van een aantal humanitaire activiteiten.
Het Europese Parlement veroordeelde donderdag in een resolutie het ,,wrede optreden'' van de Birmese autoriteiten. Het riep China en Rusland op niet langer een veroordeling van de Veiligheidsraad van de VN over Myanmar te blokkeren.
Mensenrechtenraad en derde commissie AVVN
Momenteel vindt in Genève de zesde zitting van de Mensenrechtenraad plaats (10 t/m 28 september). Nederland heeft samen met het VK binnen de EU en de Westerse Groep het initiatief genomen voor de organisatie van een speciale zitting over de situatie in Birma in de Mensenrechtenraad. Nederland en de EU hebben vandaag geijverd om de hiervoor benodigde steun van 16 lidstaten van de Mensenrechtenraad te krijgen en zijn hoopvol dat er voldoende steun is voor dit initiatief. Wanneer de EU voldoende steun krijgt zal de speciale zitting naar verwachting volgende week gaan plaatsvinden.
Ook heeft Nederland op nationale titel in de Mensenrechtenraad in een verklaring steun uitgesproken aan de vreedzame demonstranten in Birma en de Birmese regering opgeroepen de mensenrechten te respecteren. Nederland heeft met succes bepleit dat ook andere landen en de EU gezamenlijk, een verklaring hebben afgelegd. De EU veroordeelt in haar verklaring het geweld en roept op alle politieke gevangenen vrij te laten.
Mede op aandringen van Nederland zal de EU een reolutie over de situatie in Birma indienen in de Derde Commissie van de Algemene Vergadering van de VN die op 7 oktober van start gaat.
Reisadvies
Op donderdagochtend 27 september 2007 is, in overleg met ambassade Bangkok, een aangescherpt reisadvies afgegeven voor Birma (Myanmar): "In verband met de huidige gespannen situatie worden niet-essentiële reizen naar Birma (Myanmar) ontraden. Nederlanders in Birma wordt geadviseerd waakzaamheid te betrachten en zich te registreren bij de Duitse ambassade in Rangoon, die de Nederlandse belangen op consulair gebied waarneemt.Dit reisadvies is in lijn met o.a. het Britse reisadvies waar eveneens niet-essentiële reizen worden ontraden".
Er zijn circa 40 Nederlanders woonachting in Birma. Er is geen aanleiding voor evacuatie. Mocht het onverhoopt tot evacuatie komen dan zal Nederland zich – conform bestaande afspraken- aansluiten bij de Duitsers. Lokale Nederlanders zijn op de hoogte. Het aantal toeristen is niet precies bekend, mogelijk zijn dit er 100.